French
Deutsch1 Armia (Węgry) – Wikipedia, wolna encyklopedia
 | |
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | |
| Rozformowanie | |
| Dowódcy | |
| Pierwszy | gen. Vilmos Nagy |
| Ostatni | gen. Dezső László |
| Działania zbrojne | |
| II wojna światowa operacja wschodniokarpacka obrona Budepesztu | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | Budapeszt |
| Rodzaj sił zbrojnych | |
| Rodzaj wojsk | |
| Skład | patrz tekst |
1 Armia – jedna z trzech armii węgierskich z okresu II wojny światowej.
Utworzenie
[edytuj | edytuj kod]1 Armia została utworzona 1 marca 1940, podobnie jak pozostałe dwie armie polowe Węgier. Wszystkie trzy jednostki, brały bezpośredni udział w walkach na froncie wschodnim przeciwko Armii Czerwonej. Jednak, w przeciwieństwie do 3 Armii, która wzięła udział w inwazji na Jugosławię w 1941 oraz 2 Armii, która walczyła w bitwie pod Stalingradem w 1942, węgierska 1 Armia do 1944 przebywała praktycznie wyłącznie na terytorium Węgier.
W marcu 1944 jednostka wchodziła w skład Grupy Armii Północna Ukraina gen. Josefa Harpego, w składzie XI Korpusu SS 1 Armii Pancernej dowodzonej przez gen. Heinriciego[1]. 17 kwietnia, 1944 walczyła pod Nadwórną i Kołomyją. Za kampanię kwietniową dowódca 1 Armii gen. Géza Lakatos otrzymał od Hitlera Rycerski Krzyż Żelazny.
Końcem maja 1944 w północno-wschodniej części Karpat, w dolinie Bystrzycy doszło również do kapitulacji zgrupowania UPA przed 16 Dywizją Piechoty w składzie 1 Armii. W lasach nieopodal wsi Korosztyiv-Guta oddziały węgierskie spotkały się z oddziałami ukraińskimi. W dniu 27 czerwca 1944 generał Ferenc Farkas, dowódca VI Korpusu w składzie 1 Armii podpisał układ z dowódcą grupy UPA-Północ Dmytro Klaczkiwskim i generałem UPA Bohdanem Zubenką.
22 czerwca 1944 w wyniku wielkiej operacji Bagration, nastąpiła likwidacja całego zgrupowania Armii Środek. Adolf Hitler polecił ewakuować dowódcę, gen. Gottharda Heinriciego, drogą lotniczą i powierzając mu dowództwo formacji przygotowujących obronę linii Karpat, nazwanej Grupą Armii Heinrici. Zgrupowanie składało się z 1 Armii Pancernej, 1 Armii węgierskiej, 17 Armii, XI Korpusu Armijny (w rejonie Dukli), XXIV Korpusu Pancernego, wzmocnionego 1 Dywizją Pancerną, 8 Dywizją Piechoty oraz 208 Dywizją Piechoty.
Operacja wschodniokarpacka
[edytuj | edytuj kod]W lipcu 1944 1 Armia węgierska została rozmieszczona w Karpatach w masywie Jawornika, kluczowej pozycji przed Przełęczą Tatarską w Gorganach. Mimo stałego wsparcia z terytorium Węgier nie zdołano utrzymać 150 km frontu, ciągnącego się w Karpatach przed ofensywą radziecką. Sowiecka machina wojenna, przełamując pas węgierskich umocnień zwanych linią Arpada, opanowała Ruś w październiku i pierwszych dniach listopada, 1944. Dokonały tego wojska 4 Frontu Ukraińskiego[2]
1 sierpnia 1944 dowódcą armii zastał gen. Béla Miklós, który wezwał Węgry do zmiany frontu i połączenia się z Armią Czerwoną. 23 sierpnia 1944 skrócono front, a 1 Armię wycofano z terytorium Polski. Kiedy wybuchło powstanie słowackie, zdecydował się wykorzystać to marszałek Koniew i siłami dwóch Frontów próbował przebić się na teren działań powstańców. 8 września 1944 rozpoczął się sowiecki atak mający na celu całkowite okrążenie i likwidację Grupy Armii Heinrici. Koniew chciał mieć swoją operację Bagration, efektów której bardzo zazdrościł marszałkowi Gieorgijowi Żukowowi.
16 października 1944 dowódca 1 Armii gen. Miklós, został zmuszony do stawienia się w siedzibie generała Gottharda Heinriciego. Ostrzeżony o ewentualnym aresztowaniu, uciekł przez węgierską linię frontu na stronę sowiecką do Leska, w miejscu gdzie znajdował się wówczas radziecki Sztab Generalny. Na żądanie Sowietów, wzywał następnie przez radio do dezercji i przechodzenia na stronę sowiecką[3].
W operacji wschodniokarpackiej 1 Armia straciła 30 000 ludzi, zabitych rannych i zaginionych[4]. Pozycje, szczególnie na Przełęczy Dukielskiej, utrzymano dzięki dołączeniu dwóch niemieckich dywizji[5].
Obrona Budapesztu i koniec wojny
[edytuj | edytuj kod]W październiku 1944, gdy Sowieci wkroczyli na Węgry, 1 Armia wraz z oddziałami faszystowskiej milicji wspieranymi przez niemieckie siły cofnęła się do Budapesztu, którego oblężenie rozpoczęło się 29 grudnia 1944. Pomiędzy 1 stycznia a 16 lutego 1945 większość z tego, co pozostało z węgierskiej 1 Armii po kapitulacji Budapesztu, zostało w części zniszczone na północ od stolicy, przez sowiecką 40 Armię.
Pozostałe pododdziały węgierskie walczyły w składzie niemieckiej 1 Armii Pancernej gen. Heinriciego, kierujące się w stronę zachodniej Słowacji. Armia została oficjalnie rozwiązana 8 maja 1945, walcząc do końca wojny, kiedy to ostatni jej dowódca generał broni László Dezső, skapitulował przed Amerykanami.
Dowódcy armii
[edytuj | edytuj kod]- gen. por. Vilmos Nagy (1 marca 1940 – 1 lutego 1941)
- gen. por. István Schweitzer (1 lutego 1941 – 1 sierpnia 1942)
- gen. por. István Náday (1 sierpnia 1942 – 1 kwietnia 1944)
- gen. por. Géza Lakatos (1 kwietnia 1944 – 15 maja 1944)[6]
- gen. por. Károly Beregfy (15 maja 1944 – 1 sierpnia 1944)
- gen. por. Béla Miklós von Dalnoki (1 sierpnia 1944 – 16 października 1944)
- gen. por. László Dezső (16 października 1944 – 8 maja 1945)
Struktura organizacyjna
[edytuj | edytuj kod]Skład 15 czerwca 1944[7]:
- VI Korpus Armijny (węgierski)
- XI Korpus Armijny (węgierski)
- Odwody 1 Armii: 19 Dywizja Zapasowa (węgierska) i 2 Dywizja Pancerna (węgierska)
Skład 31 sierpnia 1944[8]:
- XXXXIX Korpus Górski (niemiecki)
- III Korpus Armijny (węgierski),
- Odwody 1 Armii: 25 DP (węgierska) i 2 DPanc (węgierska)
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ "Grupa Armii „Północna Ukraina" składała się z dwóch armii pancernych 1 i 4. Do 1 Armii Pancernej dołączona była węgierska 1 Armia." [w:] Chris Bishop. Niemieckie wojska pancerne w II wojnie światowej. 2009. s. 127
- ↑ Sprawy wschodnie (czasopismo Instytutu Wschodniego Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza). 2005. str. 96
- ↑ Bela Miklos, commanding general of the First Hungarian Army, was ordered to appear at the headquarters of General Heinrici, commander of the German Army Group, on October 16. Miklos, suspicious of an eventual arrest, defected through the Hungarian front with one of his aides and two sergeants to the Soviet Russians who after his apprehension escorted him to Lisko, near Przemyśl, to their generalhaedquarters wher he arrived in [w:] Gábor Baross. Hungary and Hitler. 1970. str. 90
- ↑ Rolf-Dieter Muller. Wspólnicy Hitlera. Formacje sojusznicze Wehrmachtu na froncie wschodnim. 2010. s.62
- ↑ "Jej 1 armia pancerna trzyma się jako tako, ale 1 armia węgierska rozpłynęła się prawie całkiem pod uderzeniami 4 Frontu Ukraińskiego. Węgrzy rozłażą się po prostu do domów". [w:] Jan Gerhard. Zwycięstwo: Żołnierze i dyplomaci. 1968
- ↑ Dowódca 1 Armii w składzie Grupy Armii Północna Ukraina feldmarszałka Walthera Modla
- ↑ Baxter 2009 ↓, s. 179.
- ↑ Sawicki 1987 ↓, s. 188.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Ian Baxter: Od odwrotu do klęski. Ostatnie lata Wehrmachtu na froncie wschodnim 1943-1945. Warszawa: 2009. ISBN 978-83-11-11537-8.
- Tadeusz Sawicki: Niemieckie wojska lądowe na froncie wschodnim. Warszawa: 1987. ISBN 83-01-06556-7.