1 Pułk Czołgów (II RP) – Wikipedia, wolna encyklopedia

1 Pułk Czołgów
Ilustracja
Odznaka 1 pcz Armii Polskiej we Francji
Historia
Państwo

 Polska

Sformowanie

1919 i 1922

Rozformowanie

1921 i 1933

Tradycje
Kontynuacja

1 batalion pancerny

Dowódcy
Pierwszy

ppłk Adolf Engel

Ostatni

ppłk Eugeniusz Wyrwiński

Organizacja
Dyslokacja

Poznań

Rodzaj wojsk

bronie pancerne

Czołgi pułku we Lwowie w 1919 roku w czasie wojny polsko-ukraińskiej.
FT-171 Pułku użyte w bitwie pod Dyneburgiem
Polski czołg FT-17 z załogą w czasie defilady w Przemyślu
Brunon Błędzki (pośrodku), 2 Kompania Czołgów, Żurawica 8 września 1925
Żołnierze 1 pcz
Defilada pododdziałów pułku 19 marca 1933 w Poznaniu.
Oficer pułku – por. Stanisław Szostak
Znaki taktyczne malowane na czołgach lekkich i rozpoznawczych
Znaki taktyczne malowane na pojazdach pancernych

1 Pułk Czołgów (fr. 1e Régiment de Chars Blindé Polonais) – oddział broni pancernych Armii Polskiej we Francji i Wojska Polskiego w II Rzeczypospolitej.

Formowanie

[edytuj | edytuj kod]

Pułk sformowany został wiosną 1919 roku w składzie Armii Polskiej we Francji z inicjatywy gen. Józefa Hallera i Komitetu Narodowego Polskiego w Paryżu. Sprzęt oraz obsadę większości stanowisk oficerskich i fachowych przejęto z francuskiego 505 pułku czołgów. Pułk był pierwszą polską jednostką wojskową uzbrojoną w czołgi, która zapoczątkowała istnienie broni pancernej w wojskach II RP.

Rozkaz wydany 15 marca 1919 roku nakazywał formowanie pułku w składzie pięciu kompanii który odpowiadał liczbie dywizji strzelców w Armii gen. Hallera. Miejscem formowania było Martigny les Bains w Wogezach.

Struktura organizacyjna

[edytuj | edytuj kod]

Wydany 14 kwietnia 1919 rozkaz organizacyjny określał skład pułku.

dowództwo pułku

  • dowództwo 1 batalionu
    • 1 kompania czołgów
      • drużyna dowódcy
      • trzy plutony czołgów po 5 wozów (3 z działkami 37 mm i 2 z km)
      • pluton eszelonowy (9 wozów, w tym: czołg dowódcy kompanii, czołgi zapasowe i czołgi zaopatrzeniowe)
Razem w kompanii 24 czołgi Renault FT 17.
    • 2 kompania czołgów
  • dowództwo 3 batalionu
    • 3 kompania czołgów
    • 6 kompania czołgów
    • 7 kompania czołgów
  • sekcja reperacyjno-transportowa (samochody-warsztaty, samochody ciężarowe i ciągniki)

Ogółem w pułku:

45 oficerów, 112 podoficerów i 684 szeregowców
120 czołgów Renault FT 17
41 samochodów
7 ciągników
10 motocykli

Pod koniec czerwca Polacy stanowili 24% kadry oficerskiej, 48% kadry podoficerskiej i 57% szeregowców pułku.

Przegrupowanie

[edytuj | edytuj kod]

W czerwcu 1919 roku przybył do Polski. Ostatni transport kolejowy opuścił Martigny les Bains 16 czerwca. Punktem docelowym była Łódź, wyznaczona na miejsce postoju pułku. Tu kontynuowano szkolenie oraz uzupełniano stany osobowe ochotnikami z różnych jednostek. Na wyposażeniu posiadał wtedy 120 czołgów Renault FT 17 w tym 72 wyposażone w armaty i 48 w karabiny maszynowe[1].

Działania zbrojne

[edytuj | edytuj kod]

Pierwszym pododdziałem pułku, który wziął udział w walkach była 2 kompania czołgów kpt. J. Dufoura. 19 sierpnia 1919, wraz z plutonem reperacyjno-transportowym, oddana została do dyspozycji gen. Szeptyckiego, dowódcy Frontu Litewsko-Białoruskiego. Swój chrzest bojowy przeszła pod Bobrujskiem atakując pozycje bronione przez żołnierzy Armii Czerwonej. Pomimo niesprzyjającego terenu i umocnień przeciwnika, kompania doskonale wywiązała się ze swego zadania. Wspierana przez nią 2 Dywizja Piechoty Wielkopolskiej zdobyła miasto.

27 i 28 września 1919 kompania brała udział w bitwie pod Dyneburgiem wspierając działania 5 pułku piechoty Legionów i istotnie przyczyniając się do sukcesu polskich oddziałów. W bojach tych kompania straciła 2 czołgi.

Generalnie w wojnie polsko-bolszewickiej batalion użyty był pojedynczymi kompaniami, a nawet plutonami. W chwili zakończenia wojny dysponował 114 wozami bojowymi.

W październiku 1921 roku jego kombinowana kompania czołgów uczestniczyła w zajmowaniu tej części Górnego Śląska, jaka przypadła Polsce w wyniku plebiscytu i powstań śląskich.

Kawalerowie Virtuti Militari

[edytuj | edytuj kod]
Order Virtuti Militari
Order Virtuti Militari

Żołnierze 1 pułku czołgów odznaczeni Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za wojnę 1919–1920[2] dekretem Naczelnego Wodza L. 3453 z 26 stycznia 1922 roku[3]

  1. ppłk Wilhelm Orlik-Rückemann
  2. mjr Stanisław I Jackowski
  3. kpt. Władysław Kohutnicki
  4. kpt. Władysław Liro
  5. kpt. Aleksander Józefowicz
  6. por. Stanisław Kardaszewicz
  7. por. Julian Tomasz Głowacki
  8. por. Józef III Jasiński
  9. por. Michał Piwoszczuk
  10. por. Tadeusz Adam Majewski
  11. por. Józef Wincenty Piasecki[a]
  12. ppor. Bogdan Jeżewski
  13. ppor. Aleksander II Kowalewski
  14. ppor. Antoni Marian Korczyński
  15. ppor. Włodzimierz Paczoski[b]
  16. ppor. Bronisław Rafalski
  17. ogn. Piotr Majnosz
  18. plut. Jan Łyczko[5]
  19. plut. Jerzy Stanisław Nowicki[c]
  20. plut. Piotr Jaworski
  21. plut. Antoni Horodecki
  22. plut. Franciszek Matjasik[5]
  23. plut. Jan Kulij[d]
  24. plut. Stefan Machowski[e]
  25. kpr. Ignacy Kaźmierczyk[f]
  26. kpr. Antoni Lucht
  27. kpr. Józef Szpojda[g]
  28. kpr. Tadeusz Nowicki[h]
  29. kpr. Tadeusz Fitze
  30. bomb. Wojciech Naras
  31. bomb. Michał Gerlach

Okres pokojowy

[edytuj | edytuj kod]

Wraz z wyjazdem 2 kompanii na front (sierpień 1919), pułk przystąpił do reorganizacji związanej ze zbliżającym się odejściem ochotników francuskich służących w pułku. Pełne przejęcie dowodzenia nastąpiło po 15 listopada 1919 roku. Po tym dniu w pułku pozostało jedynie kilku oficerów i podoficerów francuskich w charakterze doradców i instruktorów. 9 października 1919 roku dowództwo 1 batalionu i 1 kompanię czołgów przegrupowano do Wilna jako do miejsca stałego postoju. W końcu października dołączyła do nich powracająca z frontu 2 kompania czołgów.

Po zawieszeniu broni 1 batalion pozostawał pierwotnie we Lwowie. Jednak wobec braku odpowiednich warunków lokalowych, z początkiem 1921 roku przeniesiony został do Warszawy na Cytadelę, a następnie do kompleksu budynków przy ul. Konwiktorskiej.

2 batalion z Białegostoku, przez Kraków, trafił do Żurawicy.

3 batalion z początkiem stycznia 1921 przeniesiono do Biedruska, a jesienią do Poznania.

W Łodzi pozostało dowództwo pułku, kompania zapasowa i warsztaty pułkowe.

11 sierpnia 1921 roku zlikwidowano dowództwo pułku, a bataliony usamodzielniono. Warsztaty pułkowe i kompanię zapasową podzielono między trzy bataliony.

16 lutego 1922 roku MSWojsk. nakazało odtworzenie 1 pułku czołgów w Żurawicy.

Do garnizonu przybył 1 batalion i Centralna Szkoła Czołgów. W styczniu 1923 roku przybył też 3 batalion.

W nowej organizacji pułk składał się z:

  • dowództwa pułku
  • drużyny dowódcy
  • trzech batalionów czołgów — (po dwie kompanie)
  • kadry batalionu zapasowego
  • warsztatów pułkowych

Wiosną 1925 roku bataliony otrzymały trzecie kompanie i plutony łączności.

W październiku 1930 roku pułk przeniesiono do Poznania. Na podstawie rozkazu MSWojsk. z 8 lipca 1931 roku 1 pułk czołgów z Poznania przemianowano na 1 pułk pancerny. Jego 2 batalion stacjonujący w Żurawicy połączony z 2 dywizjonem samochodów pancernych dał początek 2 pułkowi pancernemu. W miesiąc później powołano 3 pułk pancerny w Modlinie.

W niedzielę 19 marca 1933 pododdziały pułku wzięły udział w defiladzie przed „Pomnikiem Wdzięczności”, zorganizowanej w ramach obchodów imienin Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego. „Specjalny entuzjazm [publiczności] wywołała defilada czołgów w czasie, której przy dźwiękach radia wmontowanego w samochód pancerny, przejechały hyże i obrotne małe czołgi zwiadowcze”[6].

Od grudnia 1933 roku pułk po dołączeniu 7 dywizjonu samochodowego, przemianowano na 1 batalion czołgów i samochodów pancernych, a 26 lutego 1935 roku na 1 batalion pancerny.

 Osobny artykuł: 1 Batalion Pancerny.

Kadra pułku

[edytuj | edytuj kod]
 Z tym tematem związana jest kategoria: Żołnierze 1 Pułku Czołgów (II RP).
Dowódcy pułku
Zastępcy dowódcy pułku

Obsada personalna pułku w latach 1918–1921

[edytuj | edytuj kod]
Dowódcy kompanii reperacyjnej[14]
Dowódcy kompanii zapasowej[14]
  • kpt. Antoni Szczęsnowicz (od 20 II 1920)
  • kpt. Władysław II Terlecki (od 6 VII 1920)
  1. W maju 1927 roku został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów lotnictwa z równoczesnym przeniesieniem z 1 pcz do 1 plot[4].
  2. W maju 1927 roku został przeniesiony z korpusu oficerów piechoty do korpusu oficerów lotnictwa z równoczesnym przeniesieniem z 1 pcz do 1 plot[4].
  3. Wśród żołnierzy, którzy otrzymali „Znak Pancerny” wymieniony jest ppor. rez. Stanisław Jerzy Nowicki (znak nr 55).
  4. W oryginale wymieniony jako „Jan Kuliś”. Plut. Jan Kulij otrzymał „Znak Pancerny” nr 103.
  5. W oryginale wymieniony jako „Stefan Makowski”. Plut. Stefan Machowski otrzymał „Znak Pancerny” nr 105.
  6. W oryginale wymieniony jako „Ignacy Kaźmierczak”. Kpr. Ignacy Kaźmierczyk otrzymał „Znak Pancerny” nr 117.
  7. Kpr. Józef Szpojda pośmiertnie otrzymał „Znak Pancerny” nr 124.
  8. W oryginale wymieniony jako „Tadeusz Mowicki”. Kpr. Tadeusz Nowicki otrzymał „Znak Pancerny” nr 121.
  9. Płk dypl. piech. Mieczysław Rawicz-Mysłowski od 20 lutego do 11 kwietnia 1930 roku pełnił obowiązki szefa Broni Pancernej MSWojsk.[10]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. B. Jeżewski, "1 pułk czołgów", Warszawa 1995.
  2. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 1 z 26 stycznia 1922 roku, s. 10.
  3. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 18 z 15 lipca 1927 roku, s. 207, unieważnienie legitymacji na prawo noszenia orderu wojennego Virtuti Militari V klasy nr 5081 wystawionej kpt. Aleksandrowi Józefowiczowi.
  4. a b Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 165.
  5. a b Rezmer 2013 ↓, s. 215.
  6. Poznań ku czci Marsz. Józefa Piłsudskiego. „Dziennik Poznański”. 66, s. 5, 1933-03-21. Poznań. .
  7. Piwoszczuk 1935 ↓, s. 11, 12.
  8. a b c Piwoszczuk 1935 ↓, s. 12.
  9. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 129.
  10. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 123.
  11. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 24 lipca 1928 roku, s. 216.
  12. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 14 z 5 maja 1927 roku, s. 135.
  13. Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 8 z 31 marca 1930 roku, s. 106.
  14. a b Piwoszczuk 1935 ↓, s. 13.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]