Aleksander Michał Sapieha – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy hetmana i kanclerza. Zobacz też: inne osoby o tym imieniu i nazwisku.

Aleksander Michał Sapieha

Lis
Rodzina	Sapiehowie herbu Lis
Data i miejsce urodzenia	12 września 1730 Wysokie
Data i miejsce śmierci	28 maja 1793 Warszawa
Ojciec	Kazimierz Leon Sapieha
Matka	Karolina Teresa Radziwiłł
Żona	Magdalena Agnieszka Lubomirska
Dzieci	Kazimierz Anna Teofila Sapieha Karolina Sapieha Marianna Katarzyna Sapieha Amelia Emilia Sapieha Franciszek Sapieha
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Aleksander Michał Paweł Sapieha herbu Lis (ur. 12 września 1730 w Wysokiem, zm. 28 maja 1793 w Warszawie) – wojewoda połocki, hetman polny litewski, kanclerz wielki litewski, marszałek konfederacji targowickiej na Litwie, podskarbi nadworny litewski, starosta puński w latach 1740–1754, starosta mścibowski w 1759 roku, starosta olsztyński w 1774 roku^[1], starosta kazimierski w 1774 roku^[2], dyrektor wileńskiego sejmiku elekcyjnego w 1747 roku^[3].

Był synem Kazimierza Leona i Karoliny z Radziwiłłów, bratankiem biskupa Józefa Stanisława i Michała Antoniego, bratem Michała Ksawerego i Anny.

Po śmierci ojca przebywał pod opieką stryja biskupa Józefa Stanisława, który promował go na kolejne szczeble kariery publicznej – poselstwo na sejm z Wiłkomierza w1746 roku, marszałkostwo wileńskiego sejmiku elekcyjnego 1747, czy mianowanie oboźnym wielkim litewskim i generałem majorem wojsk litewskich w 1750. Poseł słonimski na sejm 1748 roku. Był posłem powiatu wileńskiego na sejm 1750 roku^[4]. W 1753 otrzymał Order Orła Białego, po czym został mianowany wojewodą połockim. Po śmierci stryjów Józefa Stanisława w 1754 i Michała Antoniego, który przejął opiekę nad Aleksandrem Michałem, w 1760 spowodowało konieczność samodzielnego działania w celu utrzymania wpływów politycznych.

Przejście do obozu dworskiego umożliwiło mu objęcie w 1762 buławy polnej litewskiej, chociaż czynnikiem decydującym był tu prawdopodobnie romans jego żony Magdaleny z synem pierwszego ministra Augusta III Henryka Brühla – Alojzym Fryderykiem.

W czasie elekcji lat 1763–1764 krótko przeciwstawiał się kandydaturze Stanisława Augusta Poniatowskiego, stając po stronie K. S. Radziwiłła. Szybko jednak przeszedł na stronę Familii, został członkiem konfederacji generalnej Wielkiego Księstwa Litewskiego w 1764 roku^[5], a jego żona Magdalena nawiązała romans z nowo obranym królem (z którym miała dwoje dzieci^[6]). W 1765 został kawalerem Orderu Świętego Stanisława^[7]. W 1773 roku odznaczony został Orderem Świętego Huberta^[8].

Wobec konfederacji barskiej zachowywał się biernie, dopuszczając do przejścia na stronę konfederatów części swoich wojsk. Wezwany do Warszawy w 1771 zgodził się przyjąć odpowiedzialność za lojalność wojsk litewskich. Mimo tego, iż nie złożył przysięgi na wierność Katarzynie II jako właściciel dóbr znajdujących się na terenie Rosji po I rozbiorze dzięki zachowawczej postawie w poprzednich latach żaden z majątków nie został mu odebrany.

Na Sejmie Rozbiorowym 1773–1775 wszedł w skład delegacji wyłonionej pod naciskiem dyplomatów trzech państw rozbiorczych, mającej przeprowadzić rozbiór^[9]. Na Sejmie Rozbiorowym 1773–1775 został wybrany przez króla Stanisława Augusta Poniatowskiego do Rady Nieustającej^[10].

Dzięki postawie ugodowej i serwilistycznej wobec ambasadora Rosji Stackelbergiem uzyskuje w 1775 urząd kanclerza wielkiego litewskiego. Jako minister był bardzo mało aktywny politycznie, sporadycznie zabierając głos w sprawach istotnych dla kraju. Członek konfederacji Andrzeja Mokronowskiego w 1776 roku^[11]. W 1776 roku odznaczony rosyjskim Orderem św. Aleksandra Newskiego^[12].

Wybierany sędzią sejmowym na kadencje: 1782, 1785, 1787.

Był członkiem konfederacji Sejmu Czteroletniego^[13]. Stanisław August Poniatowski uważał go za dobrego sędziego. Został w 1789 marszałkiem Trybunału Głównego Wielkiego Księstwa Litewskiego. 3 maja 1791 przebywał prawdopodobnie w Warszawie, mimo iż został zaliczony do grona potencjalnych przeciwników Konstytucji.

Wyznaczony przez Katarzynę II na marszałka prorosyjskiej konfederacji, Aleksander Michał nie spieszył się z objęciem tej funkcji. Jeszcze 9 lipca 1792 informował króla, iż trzyma się z daleka od konfederacji targowickiej i najchętniej udałby się za granicę; jednak już 10 sierpnia do konfederacji targowickiej przystąpił. Uczestniczył w jej obradach od września 1792, stopniowo zapadając na zdrowiu.

W Różanie i w Dereczynie utrzymywał teatr dworski. Założył największą w Rzeczypospolitej szkołę muzyczną, operową i baletową, w której uczono dzieci poddanych^[14].

Zmarł 28 maja 1793 w Warszawie

Był ojcem Franciszka.

• Mowy i dokumenty Aleksandra Michała Sapiehy w bibliotece Polona