Alfons Karny – Wikipedia, wolna encyklopedia

Alfons Karny
Data i miejsce urodzenia	14 listopada 1901 ; Białystok
Data i miejsce śmierci	14 sierpnia 1989 ; Warszawa
Narodowość	Polska
Dziedzina sztuki	Rzeźba
Muzeum artysty	Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego
	Odznaczenia
	;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Cytaty w Wikicytatach

Alfons Karny (ur. 14 listopada 1901 w Białymstoku, zm. 14 sierpnia 1989 w Warszawie) – polski rzeźbiarz. Portretował wybitne postacie polskie (Mikołaj Kopernik, Adam Mickiewicz, Józef Piłsudski) i zagraniczne. Jego granitowe i brązowe rzeźby otrzymały złote medale na wystawach w Paryżu i Brukseli.

Życiorys

Urodził się 14 listopada 1901 w biednej rodzinie w Białymstoku. W 1920 zaciągnął się do armii gen. Józefa Hallera, w szeregach której walczył na froncie.

W 1923 przeprowadził się do Warszawy. W 1924 roku rozpoczął studia w warszawskiej Szkole Sztuk Pięknych pod kierunkiem Tadeusza Breyera (potem przez krótki okres pracował jako asystent profesora Breyera w pracowni rzeźby^[1]. W 1925 rzeźby Karnego zostały zaprezentowane na wystawie prac uczniów wyższych szkół artystycznych w ramach Międzynarodowej Wystawy Sztuki Dekoracyjnej w Paryżu. Po ukończeniu nauki w 1930 roku artysta wyjechał do Francji, Niemiec i Belgii w ramach stypendium.

W 1939 rzeźby Karnego wystawiane były w Londynie, a potem w Nowym Jorku – skąd już nie wróciły w związku z wybuchem wojny.

Podczas kampanii wrześniowej wskutek bombardowaniu uległa zniszczeniu pracownia artysty wraz ze znajdującymi się w niej dziełami. W latach 1940–1945 Karny intensywnie tworzył w nowym miejscu, które było też placówką tajnego uniwersytetu. Podczas powstania warszawskiego ponownie stracił pracownię i część swoich rzeźb.

Po wojnie Karny znalazł się w nurcie polskiego socrealizmu. Jednak jego prace z tego okresu, choć podejmowały pożądane wówczas tematy, pod względem stylistycznym nie odbiegały daleko od form, które ukonstytuowały się w twórczości artysty w latach trzydziestych. W 1949 otrzymał pracownię w Warszawie przy ulicy Wiejskiej. W 1960 rzeźbiarz urządził wakacyjną pracownię w Gdańsku, dokąd wyjeżdżał od tej pory co roku w okresie letnim.

W 1963 ruszyła pierwsza indywidualna wystawa Karnego – objazdowy pokaz jego rzeźb.

Alfons Karny zmarł 14 sierpnia 1989, po krótkiej chorobie. Pochówku dokonano na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 168-6-17)^[2]. We wrześniu odbyła się pośmiertna wystawa artysty, przygotowana jeszcze za jego życia.

Od 1974 prace artysty eksponowane są w Muzeum Okręgowym w Białymstoku, a od 19 marca 1993 w Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku.

Ordery i odznaczenia

Order Sztandaru Pracy I klasy^[3]
Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1959)
Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[4]
Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (22 lipca 1952)^[5]
Złoty Krzyż Zasługi (1952)
Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[6]
Odznaka tytułu honorowego „Zasłużony dla Kultury Narodowej” (1988)

Nagrody i wyróżnienia

Medal Brązowy (1930) i Medal Srebrny (1930) na Salonie Dorocznym w Zachęcie
Nagroda Artystyczna miasta Warszawy za całokształt twórczości (1934)
Złoty Medal i Order króla Leopolda III na Międzynarodowej Wystawie Sztuki w Brukseli (1934)
Złoty Medal na wystawie Sztuka i Technika w Paryżu (1937)
I nagroda w konkursie Dziecko w sztuce polskiej (1938)
II nagroda na I Ogólnopolskiej Wystawie Plastyki (1950)
Nagroda Państwowa II Stopnia (1951)
Nagroda II Stopnia Ministra Obrony Narodowej (1961)
Nagroda Ministra Kultury i Sztuki I stopnia (22 lipca 1973)^[7]
Nagroda Państwowa I stopnia za całokształt twórczości w dziedzinie rzeźby (1978)
Wyróżnienie na Salonie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie (1928)

Publikacje

Andrzej Kisielewski, Karny, Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku, Wydawnictwo Uniwersyteckie TransHumana, Białystok 1995.

Alfons Karny. Galeria Wielkich Polaków, tekst Ryszard Saciuk, Muzeum Podlaskie w Białymstoku, Białystok (b.d.).

Przypisy

↑ Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 40. ISBN 978-83-66835-50-4.
↑ Cmentarz Stare Powązki: ALFONS KARNY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .
↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 507.
↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
↑ M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.
↑ Dziennik Polski, rok XXIX, nr 172 (9145), s. 2.

Linki zewnętrzne

Alfons Karny, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-22] [zarchiwizowane z adresu 2007-02-12] .
Muzeum Rzeźby Alfonsa Karnego w Białymstoku. muzeum.bialystok.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-02-28)].

[1] Maria Anna Rudzka: Zadanie: forma. Pracownia profesora Tadeusza Breyera w warszawskiej Akademii Sztuk Pięknych w latach 1923-1939. Wyd. 2. Warszawa: Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie, 2023, s. 40. ISBN 978-83-66835-50-4.

[2] Cmentarz Stare Powązki: ALFONS KARNY, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2019-11-07] .

[3] Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 507.

[4] M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[5] M.P. z 1952 r. nr 70, poz. 1078 „za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.

[6] M.P. z 1955 r. nr 101, poz. 1400 - Uchwała Rady Państwa z dnia 19 stycznia 1955 r. nr 0/196 - na wniosek Ministra Kultury i Sztuki.

[7] Dziennik Polski, rok XXIX, nr 172 (9145), s. 2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]