Andrzej Toczewski – Wikipedia, wolna encyklopedia

Andrzej Toczewski

Data i miejsce urodzenia	2 marca 1947 Zielona Góra
Data i miejsce śmierci	20 marca 2020 Zielona Góra
Zawód, zajęcie	historyk, pedagog, dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze
Alma Mater	Wyższa Szkoła Pedagogiczna w Zielonej Górze
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Andrzej Toczewski (ur. 2 marca 1947 w Zielonej Górze, zm. 20 marca 2020^[1] tamże) – polski historyk wojskowości, muzealnik, regionalista, badacz dziejów II wojny światowej, w szczególności zbrodni hitlerowskich oraz problematyki jenieckiej, w latach 1998–2015 dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, kustosz dyplomowany.

Jako historyk prowadził działalność naukową dotyczącą – obok historii II wojny światowej – dziejów ziemi lubuskiej i tożsamości kulturowej jej mieszkańców oraz historii i funkcjonowania muzeów na ziemi lubuskiej. Jest autorem blisko 200 publikacji obejmujących te tematy, a także pomysłodawcą terminu Śląsk Lubuski^[2] określającego południową część województwa lubuskiego. W latach 2005–2015 dzięki jego zabiegom realizowane były prace związane z przygotowaniem rozbudowy Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze, której był pomysłodawcą^[3][4][5].

W 1976 roku ukończył studia historyczne w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Zielonej Górze (WSP). Stopień doktora nauk humanistycznych w zakresie historii uzyskał na Wydziale Historycznym Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu w 1983 roku na podstawie pracy zatytułowanej Walki 1 Frontu Białoruskiego o przełamanie linii Środkowej Odry w 1945 roku.

Z WSP był związany zawodowo do 1994 roku, jako m.in. założyciel i pierwszy dyrektor wydawnictwa tej uczelni, adiunkt w Instytucie Historii, wykładowca i twórca Pracowni Badań nad Dziejami Środkowego Nadodrza, którą kierował do 1983 roku^[6].

W latach 1983–1988 pełnił funkcję sekretarza generalnego Lubuskiego Towarzystwa Naukowego. W 1988 roku został pełnomocnikiem rektora ds. rozwoju WSP, jednocześnie w Instytucie Historii był wykładowcą historii powszechnej po 1945 roku. Od 2003 do roku 2010 był zatrudniony jako docent w Państwowej Wyższej Szkole Zawodowej w Sulechowie, gdzie wykładał muzealnictwo i historię sztuki.

Kilkakrotny laureat stypendiów zagranicznych, m.in. w Niemczech, Wielkiej Brytanii i rocznego stypendium Fundacji Kościuszkowskiej w Stanach Zjednoczonych w latach 1991–1992. Od 1974 roku jest członkiem Głównej Komisji Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce (obecnie Główna Komisja Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Instytutu Pamięci Narodowej). W latach 1996–1998 pełnił funkcję dyrektora Okręgowej Komisji Badania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu w Zielonej Górze. W latach 1994–1998 był dyrektorem Wydziału Kultury Sportu i Turystyki Urzędu Wojewódzkiego w Zielonej Górze^[7].

Dyrektor Muzeum Ziemi Lubuskiej w Zielonej Górze^[8] w latach 1998–2015, gdzie realizował ideę programową „muzeum tożsamości”^[9][10]. Twórca stałych ekspozycji Muzeum Wina^[11] i Muzeum Dawnych Tortur^[12], a także Galerii Tadeusza Kuntzego^[13], Galerii piastowskich książąt Śląska Lubuskiego^[14] oraz pierwszej w dziejach muzeum wystawy stałej poświęconej historii Zielonej Góry^[15].

Ważniejsze publikacje^[16]:

• Rola środkowej Odry w bitwie o Berlin w 1945 roku, Zielona Góra 1985
• Kostrzyn 1945, Warszawa 1987
• Międzyrzecki Rejon Umocniony, Zielona Góra 2001
• (red.) Rola muzeów w turystyce i krajoznawstwie, Zielona Góra 2006
• (red.) Ziemia Lubuska: studia nad tożsamością regionu, Zielona Góra 2004
• Tradycje zielonogórskiego winiarstwa / Geschichte des Grünberger Weinbaus, Zielona Góra 2001
• Zielonogórskie Winobrania, Zielona Góra 2005
• Historia Ziemi Lubuskiej. Krótki zarys dawnych dziejów, Zielona Góra 2008
• Oflag II C Woldenberg w Dobiegniewie, Dobiegniew-Zielona Góra 2009
• Bitwa o Odrę w 1945 roku, Zielona Góra 2010
• Miejsca zbrodni hitlerowskich na terenie Ziemi Lubuskiej, Zielona Góra 2011
• Festung Küstrin 1945, Warszawa 2015
• Bitwa o Odrę w 1945, Oświęcim 2018

Andrzej Toczewski był twórcą i redaktorem naczelnym czasopisma „Studia Zielonogórskie”^[17][18].

Niektóre pełnione funkcje i członkostwa:

• przewodniczący Rady Muzeum Woldenberczyków – Oflagu IIC w Dobiegniewie^[19],
• wiceprezes Związku Muzeów Polskich (2002–2004)^[20],
• wiceprzewodniczący Wojewódzkiego Komitetu Ochrony Miejsc Pamięci Narodowej (1976–1980)^[7],
• prezes Zarządu Oddziału Polskiego Towarzystwa Historycznego w Zielonej Górze (1992–1996)^[21],
• założyciel (1994) i pierwszy przewodniczący Komitetu Katyńskiego w Zielonej Górze, przekształconego w stowarzyszenie Lubuska Rodzina Katyńska – następnie członek honorowy^[22],
• członek Rady Naukowej Centralnego Muzeum Jeńców Wojennych w Łambinowicach-Opolu i Rady Muzeum w Międzyrzeczu^[23],
• członek Rady do Spraw Muzeów przy Ministrze Kultury (2002–2006)^[24],
• Honorowy Przewodnik Lubuski(2010)^[25],
• członek nadzwyczajny Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej, od 2011 prezes Zielonogórskiego Okręgu ŚZŻAK^[26],
• członek Stowarzyszenia Autorów Polskich (w latach 1986–1990 prezes Zarządu Okręgu SAP)^[27].

• Lubuska Nagroda Kulturalna I Stopnia (1990)^[7]
• Złoty Krzyż Zasługi (1999)^[7]
• Nagroda Kulturalna Miasta Zielona Góra (1999^[28], 2007^[29])
• Odznaka Honorowa „Za zasługi dla województwa lubuskiego” (2008)^[30]
• Srebrny Medal „Zasłużony Kulturze Gloria Artis” (2008)^[31]
• Nagroda Naukowa Miasta Zielona Góra (2011)^[32]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (2012)^[33]
• Złoty Pierścień Tysiąclecia Diecezji Wrocławskiej (2012)^[34]

Andrzej Toczewski jest także Zasłużonym dla Miasta Kostrzyn nad Odrą oraz Honorowym Obywatelem Zielonej Góry^[7].

• Andrzej Toczewski w programie Regionalnej Telewizji Lubuskiej Superbohater ZG
• Relacja Radia Zachód z promocji książki Andrzeja Toczewskiego Bitwa o Odrę w 1945 roku w Wojewódzkiej i Miejskiej Bibliotece Publicznej w Zielonej Górze 12