Antoni Kurka (wojskowy) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Antoni Kurka

kapitan piechoty
Data i miejsce urodzenia	9 lutego 1887 Lwów
Data i miejsce śmierci	25 czerwca 1935 Katowice
Przebieg służby
Siły zbrojne	C.K. Armia, Wojsko Polskie
Jednostki	30 pułk piechoty, 43 pułk piechoty, 2 pułk Strzelców Lwowskich, batalion wartowniczy 3/VI, 2 pułk Strzelców Podhalańskich, 14 pułk piechoty
Stanowiska	komendant powiatowy, dowódca oddziału, dowódca batalionu
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa, wojna polsko-ukraińska, wojna polsko-bolszewicka
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Antoni Jan Ferdynand Kurka^[a] (ur. 9 lutego 1887 we Lwowie, zm. 25 czerwca 1935 w Katowicach) – kapitan piechoty Wojska Polskiego.

Urodził się 9 lutego 1887 we Lwowie^[1][2][b]. Miał brata i trzy siostry^[1]. W 1903 ukończył IV klasę w C.K. IV Gimnazjum we Lwowie^[3]. Ukończył naukę w szkole średniej^[1]. Był kolejarzem^[4].

Podjął służbę wojskową w C.K. Armii^[1][2]. Został mianowany chorążym piechoty z dniem 1 września 1908^[5][6][7]. Służył w 30 Pułku Piechoty Austro-Węgier ze Lwowa (1909, 1910)^[8][9] oraz 43 Pułku Piechoty Austro-Węgier z Fehértemplom (1910/1911)^[10]. Później został mianowany na stopień porucznika^[1]. Na służbie w armii austriackiej został inwalidą^[11].

Podczas I wojny światowej był komendantem Polskiej Organizacji Wojskowej na Sanok^[12]. Był zaangażowany w organizację przerzutu legionistów-uciekinierów na trasie Stryj-Jasło, wyposażając ich przy tym w mundury kolejarskie i stosowne legitymacje^[11].

U schyłku wojny, w październiku 1918 był wysłannikiem Polskiej Komisji Likwidacyjnej i w tej funkcji przekazał do Sanoka zarządzenie bryg. Bolesława Roji o przejęciu władzy w powiecie sanockim od Austriaków^[13]. W październiku 1918 został mianowany przez Roję komendantem milicji na powiat sanocki^[14][15]. W tym czasie wraz z innymi osobistościami miejskimi (jako przewodniczący Wojciech Ślączka oraz m.in. Adam Pytel, Feliks Giela, Paweł Biedka, Karol Zaleski, Jan Rajchel oraz inny wojskowy płk. Franciszek Stok)^[16] funkcjonował w ramach powołanego 20 października 1918 Komitetu (Towarzystwa) Samoobrony Narodowej^[17][18], zaś jako porucznik b. wojsk austriackich został awansowany na stopień kapitana przez komendanta wojsk polskich na Galicję, brygadiera Bolesława Roję i z rozkazu mobilizacyjnego z 31 października 1918 został komendantem wojsk polskich w powiecie sanockim^[19][1][20]. Odznaczył się wtedy „nadzwyczajną umiejętnością organizatorską”, doprowadzając do zjednania sił na ziemiach wokół Sanoka i sąsiednich powiatów w celu dokonania przewrotu^[11]. Wspomniany KSN 1 listopada 1918 wraz z kpt. Kurką i innymi osobistościami miasta Sanoka podjął rozmowy z komendantem wojskowej załogi w Sanoku płk. Maksymowiczem i mimo jego oporu dokonano rozbrojenia stacjonującego wówczas w miejscowych koszarach – pochodzącego z ziemi czeskiej – 54 pułku piechoty^{[21][11][22][23]}. Dowodził siłami około 80 ludzi cywilnych bez broni^[11]. W trakcie przejmowania władzy w mieście staraniem kpt. Kurki wydano broń z sanockich koszar^[24]. 1 listopada 1918 wojskowi Antoni Kurka i Franciszek Stok stanęli na czele sokołów, skautów i ochotników, którzy zajęli koszary; w następstwie tego została powołana milicja ludowa, której komendantem został Kurka, a zastępcą Stok^[25]. Z sił podległych Kurce formowano oddziały późniejszego 3 batalionu Strzelców Sanockich^[11]. Obejmując faktycznie komendę wojskową w powiecie sanockim 1 listopada 1918 wydał odezwę adresowaną do ludności Sanoka i powiatu sanockiego, wzywającą do zachowania spokoju oraz unikania wykroczeń lub zaburzeń^[26][27]. Wówczas rozpoczął służbę w Wojsku Polskim, do którego został przyjęty jako były oficer armii austriackiej i zatwierdzony w stopniu kapitana^[28]. Rozkazem nr 9 z 13 listopada 1918 kpt. Kurka został zatwierdzony przez szefa Polskiej Komendy Wojskowej w Krakowie, gen. bryg. Bolesława Roję, na stanowisku komendanta powiatowego w Sanoku^[29]. W Sanoku oddziały kierowane przez kpt. Kurkę dokonały przejęcia zakładów przemysłowych, budynków, posterunków żandarmerii^[20]. Według ówczesnej relacji prasowej dzięki jego działaniom jako dowódcy oddziałów polskich na ziemi sanockiej uniknięto w Sanoku przejęcia miasta przez siły ukraińskie, do czego doszło w innych miejscowościach regionu i skutkowało tam uciskiem ze strony Ukraińców^[21]. Mimo tego chłopi z okolicznych wsi, zamieszkiwanych przez ludność ruską, mieli prowadzić zbrojne ataki na Sanok, które odparły siły kpt. Kurki^[20]. 25 listopada 1918 przekazał on komendę w powiecie sanockim ppłk. Władysławowi Glazórowi z Przemyśla^[30].

Wkrótce potem Antoni Kurka brał udział w wojnie polsko-ukraińskiej, w tym w walkach pod Załużem, Ustrzykami, Komańczą, Łupkowem, Cisną, opanowując linię kolejową Chyrów-Zagórz-Łupków^[11]. Miał też brać udział w walkach pod Chyrowem^[1]. Następnie udał się do Lwowa^[11][1]. Po oswobodzeniu tego miasta (w walkach 1-22 listopada 1918) formowano 2 pułk Strzelców Lwowskich, a w jego składzie hufiec (batalion), którego 2 drużyna (kompania) powstała z oddziału Zamarstynów, a jej dowódcą był początkowo kpt. Wilhelm Starck (poległy 5 grudnia 1918), a po nim kpt. Kurka^[31][32]. Był on dowódcą odcinka Persenkówka i został ranny podczas wypadu^[11][33].

W styczniu 1920 z poczty polowej nr 12 (Tarnopol) wnioskował o sporządzenie listy obrońców infrastruktury kolejowej w Zagórzu z okresu walk z Ukraińcami od 1 listopada do 20 grudnia 1918^[1][2]. Podczas wojny polsko-bolszewickiej we wrześniu 1920 walczył w obronie Lwowa jako dowódca batalionu „dzieci lwowskich”^[34]. W dniu 7 listopada 1920 odbyły się w Zagórzu uroczystości drugiej rocznicy oswobodzenia miasta, podczas których ochotników dekorowano Krzyżem Obrońców Węzła Zagórskiego, a kpt. Kurka przemawiał w budynku „Sokoła”^[11][35].

Rozkazem L. 1375 z 27 lutego 1921 został przeniesiony do batalionu wartowniczego 3/VI^[36]. Formalnie został przyjęty do Wojska Polskiego z byłej armii austro-węgierskiej dekretem Naczelnego Wodza L. 2802 z 26 marca 1921 oraz otrzymał przydział do batalionu wartowniczego 3.VI z przydziałem ewidencyjnym do 49 pułku piechoty w Kołomyi^[37][38]. W Wojsku Polskim został zweryfikowany w stopniu kapitana piechoty ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919^[39][40]. W 1923, 1924 był oficerem 2 pułku Strzelców Podhalańskich w Sanoku^[41][42]. 16 stycznia 1925 ogłoszono przeniesienie kpt. Kurki z 2 pułku Strzelców Podhalańskich do 14 pułku piechoty^[43]. Zarządzeniem Prezydenta RP z 7 lipca 1926 jako oficer 14 pułku piechoty został przeniesiony do rezerwy z dniem 31 lipca 1926 na podstawie art. 76 pkt. b ustawy o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich^[44][45]. Powyższe zarządzenie zostało unieważnione zarządzeniem Prezydenta RP z 9 grudnia 1929^[46]. W tym samym roku kpt. Kurka jako oficer 14 pułku piechoty został przeniesiony w stan spoczynku z dniem 31 lipca 1926^[47]. W 1934 jako kapitan w stanie spoczynku był przydzielony do Oficerskiej Kadry Okręgowej nr VI jako oficer przewidziany do użycia w czasie wojny i pozostawał wówczas w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Lwów Miasto^[48].

Po odejściu ze służby wojskowej był zatrudniony na stanowisku kierownika Biura Personalnego Dyrekcji Poczt i Telegrafów w Katowicach^[1].

Zmarł nagle 25 czerwca 1935 w Katowicach^[1][2]. Jego żoną była Kamila, z domu Smólska, córka naczelnika poczty w Zagórzu^[1][2]. Zamieszkiwali w domu przy stacji kolejowej Nowy Zagórz^[2]. Mieli córkę^[2]. W chwili śmierci Antoniego Kurki żyli jeszcze we Lwowie jego rodzice^[1].

• Krzyż Niepodległości (23 grudnia 1933)^[49]
• Krzyż Walecznych (1922)^[50]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości
• Odznaka za Rany i Kontuzje^[1][2]
• Odznaka Obserwatora^[51]
• Krzyż Obrońców Węzła Zagórskiego
• Krzyż Jubileuszowy Wojskowy – Austro-Węgry (przed 1909)^[52]

• W obronie polskiej Galicyi. „Nowości Illustrowane”. Nr 47, s. 3-4, 30 listopada 1918. 
• Druga rocznica oswobodzenia w Zagórzu. „Nowości Illustrowane”. Nr 47, s. 9, 20 listopada 1920. 
• Rocznik Oficerski 1923. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1923.
• Rocznik Oficerski 1924. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1924.
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1934.
• Roman Ślączka: Pamiętniki Romana Ślączki. s. 156-161.
• Sanok. Dzieje miasta. Praca zbiorowa pod redakcją Feliksa Kiryka. Kraków: Secesja, 1995. ISBN 83-86077-57-3. Brak numerów stron w książce
• Edward Zając: Jak Sanok wybił się na niepodległość. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1995, s. 1-43. ISBN 83-901466-3-0.
• Edward Zając. W służbie oswobodzenia Polski. „Tygodnik Sanocki”. Nr 45 (470), s. 9, 9 listopada 2000. 
• Edward Zając: Sanockie biografie. Sanok: Oficyna Wydawnicza Miejskiej Biblioteki Publicznej im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2009, s. 1-151. ISBN 978-83-61043-09-6.
• Franciszek Oberc. Nr 8: Samorząd Gminy Miasta Sanoka 1867–1990. „Zeszyty Archiwum Ziemi Sanockiej”, Sanok: 2008. Fundacja „Archiwum Ziemi Sanockiej”. ISSN 1731-870X. brak numeru strony