Arad (miasto w Rumunii) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Arad

Centrum miasta, w tle gmach ratusza
Herb Flaga
Państwo	Rumunia
Okręg	Arad
Mer	Calin Bibart
Powierzchnia	266,7 km²
Populacja (2011) • liczba ludności • gęstość	159 704[1] 3500 os./km²
Nr kierunkowy	02-57
Kod pocztowy	310xxx
Tablice rejestracyjne	AR
Położenie na mapie Rumunii Arad
Położenie na mapie okręgu Arad Arad
46°10′N 21°18′E/46,166667 21,300000
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Informacje w Wikipodróżach
Strona internetowa

Arad (węg. i niem. Arad, łac. Aradinum) – miasto w zachodniej Rumunii, w regionie Kriszana i Banat, nad rzeką Mureș. Stolica okręgu Arad.

Ważny ośrodek przemysłowy, m.in. produkcja taboru kolejowego, obrabiarek, nawozów sztucznych, mebli. Miasto jest ośrodkiem kulturalnym, m.in. teatr, filharmonia, muzea. Węzeł komunikacyjny, ze stacją kolejową Arad i lotniskiem.

Arad od X wieku był pod panowaniem Węgier. Za panowania węgierskiego miasto było siedzibą władz komitatu Arad. Na przełomie XVI–XVII wieku w Imperium Osmańskim, po czym ponownie w państwie węgierskim. W latach 1763–1783 wzniesiono nową twierdzę, a w 1834 Arad uzyskał status wolnego miasta królewskiego. Podczas antyhabsburskiego powstania węgierskiego w latach 1848–1849 siedziba rządu Lajosa Kossutha. Po upadku powstania, w Aradzie 6 października 1849 Austriacy stracili trzynastu węgierskich generałów powstańczych, znanych dziś jako Męczennicy z Aradu(inne języki). W XIX w. w Aradzie występowali wybitni europejscy muzycy, m.in. Ferenc Liszt (1846), Pablo Sarasate i Henryk Wieniawski (1877)^[2].

W 1910 roku z 63 166 mieszkańców 46 085 stanowili Węgrzy, 10 279 Rumuni, 4365 Niemcy, 1816 Serbowie, 277 Słowacy i 133 Czesi. W 1920 roku postanowieniem traktatu z Trianon przyłączone do Rumunii. W 2002 roku ze 172 827 mieszkańców 82,72% stanowili Rumuni, 13,01% Węgrzy, 1,73% Romowie, 1,3% Niemcy, 0,35% Serbowie, 0,26% Słowacy, 0,14% Bułgarzy, 0,85% pozostałe narodowości, w tym Polacy 0,01%^[1].

• Twierdza w Aradzie(inne języki) z l. 1763–1783
• Kościół św. Antoniego z Padwy(inne języki) – kościół katolicki, wzniesiony w l. 1902–1904 w stylu eklektycznym
• Ratusz(inne języki) – eklektyczny gmach władz miejskich z l. 1872–1875
• Pałac Kultury(inne języki) z l. 1911–1913
• Cerkiew św. Piotra i Pawła(inne języki) (Kościół Serbski) – barokowa świątynia, wzniesiona w l. 1698–1702
• Figura św. Jana Nepomucena(inne języki) z 1729 r.
• Kościół franciszkanów(inne języki) – barokowy kościół katolicki, wzniesiony w l. 1750–1800
• Dom Mátyása Rozsnyayego, XIX-wiecznego farmaceuty węgierskiego
• Sobór Narodzin św. Jana Chrzciciela(inne języki) – świątynia prawosławna, wzniesiona w l. 1862–1865, przebudowana w l. 1905–1906
• Kasyno w Aradzie(inne języki) z 1872 r.
• Teatr Klasyczny Ioana Slaviciego(inne języki) z l. 1872–1874
• Pałac Sprawiedliwości(inne języki) z ok. 1892 r.
• Pałac Csanádzki(inne języki) – pałac wzniesiony w l. 1892–1894 przez regionalnego węgierskiego przewoźnika kolejowego Aradi és Csanádi Egyesült Vasutak, któremu zawdzięcza swą nazwę
• Wieża ciśnień(inne języki), wzniesiona w 1896 r. według projektu Miklósa Ybla
• Pałac Kovácsa(inne języki) z ok. 1900 r.
• Pałac biskupów serbskich(inne języki) z ok. 1900 r.
• Kościół ewangelicki – neogotycki kościół, wzniesiony w l. 1905–1906 według projektu Lajosa Szántayego, potocznie nazywany czerwonym kościołem
• Pałac Szántaya(inne języki) z l. 1905–1911 (secesyjny)
• Pałac Nádasdyego z 1912 r.

W mieście rozwinął się przemysł maszynowy, taboru kolejowego, metalowy, chemiczny, meblarski, elektrotechniczny, precyzyjny, włókienniczy, materiałów budowlanych, obuwniczy oraz spożywczy^[3].

 Osobny artykuł: Tramwaje w Aradzie.

W Aradzie znajduje się sieć tramwajowa. Założona została w 1869 i jest najstarszą siecią tramwajową wśród rumuńskich miast oraz jedną z trzech sieci wąskotorowych w Rumunii^[4]. Po rewolucji miasto zaczęło intensywnie sprowadzać używany tabor z zachodniej Europy, co spowodowało, że w 2011 zostały wycofane wszystkie wagony wyprodukowane w Rumunii i Czechosłowacji. Sieć jest charakterystyczna ze względu na linię do Ghioroc, na której tramwaje jadą dawną trasą kolejki podmiejskiej. Trasa ta jest jedną z atrakcji turystycznych Aradu^[5].

• 
  Ratusz
• 
  Ratusz nocą
• 
  Kościół franciszkanów
• 
  Teatr Ioana Slaviciego
• 
  Kościół ewangelicki
• 
  Pałac Csanádzki
• 
  Dworzec kolejowy
• 
  Pałac Kultury
• 
  Dom Mátyása Rozsnyayego
• 
  Pałac Sprawiedliwości
• 
  Arad
• 
  Arad

• Ditzingen, Niemcy
• Kirklees, Wielka Brytania
• Würzburg, Niemcy
• Trenczyn, Słowacja
• Tatabánya, Węgry
• Pecz, Węgry

• Oficjalna strona internetowa miasta