Archidiecezja wileńska – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy archidiecezji. Zobacz też: metropolia wileńska.

Archidiecezja wileńska

Państwo	Litwa
Siedziba	Wilno
Wyznanie	katolickie
Kościół	rzymskokatolicki
Metropolia	wileńska
Katedra diecezjalna	bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie
Biskup diecezjalny	abp Gintaras Grušas
Biskup pomocniczy	Arūnas Poniškaitis Darius Trijonis
Biskup senior	kard. Audrys Bačkis
Dane statystyczne
Liczba wiernych	570 000 (2004)
Liczba kapłanów • w tym diecezjalnych • w tym zakonnych	111 41
Liczba dekanatów	9
Liczba parafii	95
Powierzchnia	9644 km²
Archidiecezja na mapie Litwy
54°41′09,0″N 25°17′15,8″E/54,685833 25,287722
Strona internetowa

Archidiecezja wileńska (łac. Archidioecesis Vilnensis; lit. Vilniaus arkivyskupija) – katolicka diecezja litewska położona we wschodniej części kraju. Siedziba arcybiskupa znajduje się w archikatedrze św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie.

Została ustanowiona 12 marca 1388 przez papieża Urbana VI. Do 1798 podlegała pod metropolię gnieźnieńską, od 1798 do 1925 pod metropolię mohylewską. W 1925 w wyniku konkordatu podniesiona do rangi archidiecezji.

W okresie II wojny światowej zginęło 122 duchownych archidiecezji: 84 księży diecezjalnych, 7 kleryków i ponad 30 zakonników^[1].

W 1945 wschodnia część archidiecezji znalazła się na terenie ZSRR (Litewska SRR i Białoruska SRR). Z zachodniej części, która znalazła się w granicach Polski, utworzono administrację apostolską w Białymstoku, istniejącą w latach 1945–1991.

Archidiecezja wileńska została przywrócona na terenie Litwy w 1991. Na terenie Białorusi z terenów archidiecezji wileńskiej utworzono diecezję grodzieńską. W tym samym roku z administracji w Białymstoku utworzono diecezję białostocką.

 Osobny artykuł: Biskupi wileńscy.

 Osobny artykuł: biskupi pomocniczy wileńscy.

• ordynariusz – abp Gintaras Grušas
• biskup pomocniczy – bp Arūnas Poniškaitis
• biskup pomocniczy – bp Darius Trijonis
• biskup senior – kard. Audrys Bačkis

W skład archidiecezji wileńskiej wchodzą 95 parafie zgrupowane w 9 dekanatach^[2]:

• Ignalino
• Kalwaria
• Nowa Wilejka
• Soleczniki
• Święciany
• Troki
• Orany
• Wilno I
• Wilno II

• Ostra Brama
• Archikatedra św. Stanisława Biskupa i św. Władysława^[3]
• Sanktuarium Miłosierdzia Bożego w Wilnie
• Kościół św. Jakuba i Filipa i klasztor Dominikanów w Wilnie
• Kościół Znalezienia Krzyża Świętego w Wilnie
• Kościół św. Krzyża i klasztor Bonifratrów w Wilnie
• Bazylika Nawiedzenia Najświętszej Maryi Panny w Trokach

• św. Kazimierz Jagiellończyk
• św. Andrzej Bobola (patron drugorzędny)

Wśród świętych i błogosławionych związanych z archidiecezją wileńską znajdują się:

• św. Andrzej Bobola
• św. Kazimierz Jagiellończyk
• św. o. Rafał Kalinowski OCD
• św. abp Jozafat Kuncewicz OSBM
• św. s. Faustyna Kowalska ZMBM
• św. o. Maksymilian Maria Kolbe OFMConv.
• bł. Marianna Biernacka
• bł. ks. Mieczysław Bohatkiewicz
• bł. ks. Henryk Hlebowicz
• bł. ks. Jerzy Kaszyra MIC
• bł. ks. Antoni Leszczewicz MIC
• bł. ks. Władysław Maćkowiak
• bł. s. Bogumiła Noiszewska CSIC,
• bł. o. Achilles Puchała OFMConv.
• bł. ks. Stanisław Pyrtek
• bł. ks. Michał Sopoćko
• bł. o. Karol Herman Stępień OFMConv
• bł. s. Maria Marta Kazimiera Wołowska CSIC
• 11 męczennic z Nowogródka

Miasta archidiecezji wileńskiej

Herb	Miasto	Dekanat	Okręg	Rejon	Ludność[4]	Liczba parafii
	Wilno	Wilno I Wilno II Kalwaria Nowa Wilejka	wileński	Wilno	551 020	19
	Wisaginia	Ignalino	uciański	wisagiński	18 031	1
	Druskieniki	Orany	olicki	druskienicki	12 055	2
	Grzegorzewo	Troki	wileński	Wilno	10 815	1
	Landwarów	Troki	wileński	trocki	10 004	1
	Orany	Orany	olicki	orański	7 892	1
	Soleczniki	Soleczniki	wileński	solecznicki	6 715	1
	Podbrodzie	Święciany	wileński	święciański	5 339	1
	Ignalino	Ignalino	uciański	ignaliński	4 836	1
	Nowe Święciany	Święciany	wileński	święciański	4 726	1
	Niemenczyn	Nowa Wilejka	wileński	wileński	4 493	1
	Troki	Troki	wileński	trocki	4 141	1
	Święciany	Święciany	wileński	święciański	4 065	1
	Ejszyszki	Soleczniki	wileński	solecznicki	3 006	1
	Dukszty	Ignalino	uciański	ignaliński	737	1

• 
  Bazylika archikatedralna św. Stanisława Biskupa i św. Władysława w Wilnie
• 
  Pałac Biskupi w Werkach
• 
  Pałac Arcybiskupi w Wilnie wzniesiony w latach 1932–1935 wg proj. Stefana Narębskiego
• 
  Św. Kazimierz Jagiellończyk, patron archidiecezji wileńskiej
• 
  Wyższe Seminarium Duchowne św. Józefa w Wilnie

• Nitecki, Piotr, Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965–1999. Słownik biograficzny, Instytut Wydawniczy „Pax”, Warszawa 2000.
• Leonard Drożdżewicz: Archidiecezja wileńska w latach II wojny światowej, „Znad Wilii”, nr 1 (61) z 2015 r., s. 94-99.

• Jan Kurczewski, Biskupstwo wileńskie: od jego założenia do dni obecnych..., Wilno 1912
• Opis archidiecezji na „Catholic-Hierarchy”
• Opis archidiecezji na „Giga-Catholic”