Brama Krakowska w Tarnowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Brama Krakowska w Tarnowie

Miejsce, w którym prawdopodobnie znajdowała się brama
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Tarnów
Typ budynku	brama miejska
Rozpoczęcie budowy	XIV w.
Rozebrano	XVIII w.
Położenie na mapie Polski Brama Krakowska w Tarnowie
Położenie na mapie województwa małopolskiego Brama Krakowska w Tarnowie
Położenie na mapie Tarnowa Brama Krakowska w Tarnowie
50°00′44,125″N 20°59′10,111″E/50,012257 20,986142

Brama Krakowska w Tarnowie – średniowieczna brama miejska, położona na tarnowskim Starym Mieście, będąca częścią miejskiego systemu obronnego. Budowla nie zachowała się do dzisiejszych czasów.

Budowla umiejscowiona była po zachodniej stronie systemu fortyfikacji, przy zbiegu obecnych ulic Katedralnej i Targowej, znajdujących się na tarnowskiej Starówce^[1][2].

Brama Krakowska była prawdopodobnie umiejscowiona w wybudowanej na planie prostokąta, kilkukondygnacyjnej przelotowej wieży obronnej lub baszcie^[3][4]. Jak podaje lustracja z 1732 roku, brama miała być wyposażona, prawdopodobnie od średniowiecza, w potrójne wrota, furty dla pieszych oraz most zwodzony^[3][4]. W budynku znajdowało się również mieszkanie dla stróża bramy, tzw. bramnego, a wrota budowli miały być zrobione z drewnianych bali^[5].

Wjazd do miasta od zachodu miała także osłaniać jeszcze jedna budowla, przypuszczalnie wystawiony przed bramę barbakan, półbaszta lub rondel. Na pozostałości budowli, która mogła pełnić taką funkcję, o murach grubych na 1,65 m i średnicy 15 metrów, natrafiono w 1962 roku, w czasie prac ziemnych przy ulicy Wałowej 2^[1]. Oprócz tego, po obu stronach budowli bramnej prawdopodobnie umiejscowione były także baszty^[5].

Brama Krakowska została wzniesiona prawdopodobnie w XIV wieku w ramach budowy miejskiego systemu fortyfikacji^[1]. W XVI wieku, w ramach modernizacji tarnowskich umocnień, została rozbudowana. Prace budowlane przy bramie miały miejsce w latach 1519–1520, gdy w rachunkach odnotowano wydatki na budowę hostigiów^[3], oraz w 1521 roku, kiedy to została przebudowana^[4]. W wyniku rozbudowy budynek otrzymał przede wszystkim przedbramie^[3], a jeden z badaczy dawnego Tarnowa, Józef Edward Dutkiewicz, przypuszczał również, że wieża bramna uzyskała także attykowe nadbudowy^[3].

Wedle opisu z 1723 roku, budowla podobnie jak pozostałe fortyfikacje, była w złym stanie: miała niesprawne wrota, przez co nie można było jej praktycznie wykorzystywać^[4]. W 1732 roku ukazał się szerszy opis budowli, która wcześniej była tylko luźno wspominana w aktach miejskich^[2].

Nie wiadomo, kiedy dokładnie brama została rozebrana. Budowla widoczna była jeszcze na planach przygotowanych dla armii austriackiej w latach 1779–1783, ale wiadomo, że nie występowała już na ilustracji Zygmunta Vogla z 1800 roku (na obrazie widoczny jest stos kamieni, który mógł być pozostałością po rozbiórce budowli)^[1]. Przypuszczalnie, po rozpoczęciu planowego wyburzania murów około 1790 roku, bramy miejskie, które przeszkadzały w rozwoju urbanistycznym miasta, wyburzono na samym początku działań rozbiórkowych^[4].

Pozostałości bramy, leżące w rejonie ulic Katedralnej i Targowej, odkryto w 2019 roku podczas remontu ulicy Katedralnej^[1]. Fragmenty budynku znaleziono pół metra pod poziomem ulicy, a znalezisko zgłoszono do konserwatora zabytków^[5]. Odnalezione wówczas resztki były prawdopodobnie pozostałościami bocznej furtki dla pieszych, na co wskazywały grubość i sposób ułożenia murów^[1]. Szczątki byłej budowli po skatalogowaniu i przebadaniu zostały zasypane^[5]. Obrys byłej budowli planowano wyeksponować za pomocą ciemnej kostki brukowej, jednak wskutek decyzji konserwatora od pomysłu odstąpiono^[6].

Z bramy wybiegał gościniec do Krakowa (od czego wzięła się nazwa ulicy Krakowskiej), z odgałęzieniem w okolicy obecnej ulicy Chopina prowadzącym na Śląsk^[2]. Przez bramę przebiegał także handlowy trakt ruski^[2].

• Fotografie przedstawiające odkryte pozostałości Bramy Krakowskiej (Dziennik Polski, 2019 r.)