French
DeutschZygmunt Vogel – Wikipedia, wolna encyklopedia
.jpg) | |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Narodowość | |
| Dziedzina sztuki | |
| Epoka | |
| Ważne dzieła | |
| Zbiór widoków sławniejszych pamiątek narodowych | |
| Odznaczenia | |
 | |
Zygmunt Vogel zw. Ptaszkiem (ur. 15 czerwca 1764 w Wołczynie, zm. 20 kwietnia 1826 w Warszawie) – polski malarz i rysownik, przedstawiciel klasycyzmu, pedagog, wolnomularz[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Zygmunt Vogel był synem kuchmistrza księcia Michała Czartoryskiego, kanclerza wielkiego litewskiego, ale już jako dziecko stracił ojca. Czartoryscy zatroszczyli się o los młodego sieroty. Pomogli matce w jego naukach, dali mieszkanie w Warszawie na swej posesji przy Solcu, a potem zaprotegowali go swoim rozlicznym krewnym. Nauki, jakie pobierał, miały zrobić zeń architekta lub budowniczego, ale nic z tego nie wyszło, bo w wieku lat szesnastu, dzięki wstawiennictwu Stanisława Kostki Potockiego, został przyjęty do Malarni Królewskiej w Warszawie, gdzie uczył się m.in. u Le Bruna i architekta Szymona Bogumiła Zuga[2] i miał możność zapoznania się z pracami Bernarda Bellotta zwanego Canaletto. To wtedy w Ptaszku, bo tak zwali Vogla przyjaciele, zrodziło się zamiłowanie do widoków miejskich, do odwzorowywania architektury[3].
Zaczął od kopii dzieł Canaletta, które zamawiał u niego Michał Jerzy Mniszech, marszałek wielki koronny, ale potem zaczął malować własne widoki Warszawy. Nie używał prawie farb olejnych; jego domeną były akwarela, tusz, ołówek, sepia. Po latach prace te − pod wpływem czynników atmosferycznych − straciły barwy i płowiejąc nabrały tonacji szarobrązowej[4].
W roku 1787 młodym rysownikiem zainteresował się król Stanisław August. Na krótko przed wyjazdem do Kaniowa na spotkanie z carycą Katarzyną odwiedził rysownika w Malarni, obiecał wsparcie finansowe na naukę języków obcych i osobistą protekcję[5].
Król, który zwiedził wówczas Ziemię Krakowską, po powrocie polecił Voglowi udać się natychmiast do „Krzeszowic, Tęczyna, Alwerni, Lipowca, Olkusza, Rabsztyna, Pieskowej Skały...” w celu zrobienia szkiców tych miejsc i zebrania wiadomości historycznych. Z tej i innych podróży powstał album zawierający 63 akwarele i rysunki[6].
Stanisława Augusta interesował też Gdańsk, więc wysłał tam swego protegowanego w roku 1788. Z powstałych wówczas akwarel zachowały się tylko dwie, ale musiało być ich znacznie więcej, o czym świadczą ołówkowe szkice w zeszycie Vogla, który spędził w Gdańsku prawie dwa lata[7].
W następnych latach wiele podróżował po kraju malując widoki różnego rodzaju zamków, miast i posiadłości. Pierwszy cykl dziesięciu takich akwarel powstał na zlecenie Stanisława Kostki Potockiego w jego nowej letniej rezydencji, Olesinie koło Kurowa[8]. Jednak mapa podróży Ptaszka ograniczała się do pierwszej zleconej przez króla trasy, „wzdłuż biegu Wisły, począwszy od Białej poza Krakowem aż do jej ujścia pod Mündą za Gdańskiem”[9].
W czasie jednej z podróży w 1797 przedstawił wnętrze synagogi w Łańcucie[10].
W Warszawie bywał uczestnikiem organizowanych przez Stanisława Augusta obiadów czwartkowych.
Po abdykacji króla, jego wyjeździe do Petersburga i rychłej śmierci, Vogel zaczął szukać innej pracy. Został nauczycielem Liceum Warszawskiego[11], a w 1817 dostał katedrę perspektywy w Oddziale Sztuk Pięknych świeżo otwartego Królewskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Jako członek Towarzystwa Królewskiego Przyjaciół Nauk, przystąpił do Konfederacji Generalnej Królestwa Polskiego w 1812 roku[12].
W 1818 roku został kawalerem Orderu Świętego Stanisława IV. klasy[13].
Do końca życia mieszkał w Warszawie[14].
Pochowany został na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Warszawie (al. 26, nr 6).
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]Od 1960 roku imię Zygmunta Vogla nosi ulica w warszawskiej dzielnicy Wilanów[15][16].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Krystyna Sroczyńska: Podróże malownicze Zygmunta Vogla. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Auriga, 1980. ISBN 83-221-0073-6.
- Krystyna Sroczyńska, Zygmunt Vogel. Rysownik gabinetowy Stanisława Augusta, Ossolineum, Wrocław 1969
- Henryk Kondziela, Vogel Zygmunt, [w:] Polski słownik biograficzny konserwatorów zabytków, z. 1, Poznań, Stowarzyszenie Konserwatorów Zabytków, 2000, ISBN 83-900862-7-1
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Ludwik Hass, Sekta farmazonii warszawskiej, Warszawa 1980, s. 443.
- ↑ Jerzy. Malinowski, Malarstwo polskie XIX wieku, Warszawa: Wydawn. DiG, 2003, ISBN 83-7181-290-6, OCLC 54704215.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 10.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 16.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 19.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 20-22.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 29.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 30.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 38-39.
- ↑ Maria Piechotka i Kazimierz Piechotka: Bramy Nieba Bóżnice murowane na ziemiach dawnej Rzeczypospolitej. Polski Instytut Studiów nad Sztuką Świata i Muzeum Historii Żydów Polskich POLINWarszawa, 2017, s. 432, język polski, ISBN 978-83-942344-2-3
- ↑ Marta Wardzyńska. Morsztyn, Sas, Chopin i inni mieszkańcy Pałacu Saskiego. „Stolica”, s. 42, wrzesień−październik 2022.
- ↑ Dziennik Konfederacyi Jeneralnej Królestwa Polskiego. 1812, nr 2, s. 15.
- ↑ Stanisław Łoza, Kawalerowie orderu św. Stanisława (1. XII. 1815-29. XI. 1830), w: Miesięcznik Heraldyczny, nr. 11, r. X, Warszawa, listopad 1932, s. 203.
- ↑ Sroczyńska 1980 ↓, s. 53.
- ↑ Warszawikia: Ulica Vogla
- ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 4.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]Prace Z.Vogla w zbiorach Biblioteki Narodowej - Polona.pl