Brusy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Brusy
	miasto w gminie miejsko-wiejskiej
	; Ulica 2 Lutego
Herb	Flaga
Państwo	Polska
Województwo	pomorskie
Powiat	chojnicki
Gmina	Brusy
Prawa miejskie	1 stycznia 1988
Burmistrz	Witold Ossowski
Powierzchnia	5,2 km²
Populacja (30.06.2023); • liczba ludności; • gęstość	; 5 103; 981,34 os./km²
Strefa numeracyjna	52
Kod pocztowy	89-632
Tablice rejestracyjne	GCH
	Położenie na mapie Polski Brusy
	Położenie na mapie województwa pomorskiego Brusy
	Położenie na mapie powiatu chojnickiego Brusy
	Położenie na mapie gminy Brusy Brusy
	53°53′08″N 17°43′19″E/53,885556 17,721944
TERC (TERYT)	2202024
SIMC	0928848
	Urząd miejskiul. Na Zaborach 1; 89-632 Brusy
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Strona internetowa
	BIP

Brusy (kaszub. Brusë, niem. Bruß, dawniej Bruski) – miasto w Polsce, w województwie pomorskim, w powiecie chojnickim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Brusy. Brusy są położone w Borach Tucholskich na południowych Kaszubach.

W latach 1975–1998 miejscowość należała województwa bydgoskiego.

Według danych z 1 stycznia 2018 Brusy liczyły 5 209 mieszkańców^[3]^[4].

Historia

Najpewniej do 1324 powstał w Brusach dwór krzyżacki będący centrum okręgu zaborskiego w komturstwie tucholskim. Mniej więcej w tym czasie siedziba tego urzędu została przeniesiona z Brus do Kosobud.^[5] W 1351 r. wieś Brusy była lokowana na prawie chełmińskim. Po wojnie trzynastoletniej Brusy były wsią królewską, należącą do klucza kosobudzkiego w starostwie tucholskim.

Od 16 listopada 1906 r. do co najmniej 26 lutego 1907 r. w miejscowej szkole elementarnej odbył się strajk dzieci przeciwko nauczaniu religii w języku niemieckim. Z uczestników strajku znane są nazwiska następujących dzieci: Piekarski, Libera, Trepkowski, B., J., J. Synakowie, M. i W. Orłowscy, Stodolski. Strajk był elementem znacznie większej akcji biernego oporu wobec pruskich władz szkolnych, która na przełomie 1906 i 1907 r. objęła ponad 460 szkół w prowincji Prusy Zachodnie, czyli przedrozbiorowe Pomorze Gdańskie, Powiśle, ziemię chełmińską i ziemię lubawską oraz część Krajny. Inspiracją dla strajków pomorskich były wcześniejsze działania dzieci w prowincji wielkopolskiej, ze słynnym strajkiem we Wrześni (1901) na czele^[6].

W latach okupacji hitlerowskiej na terenach przylegających działała Tajna Organizacja Wojskowa Gryf Pomorski. Z tego też powodu w sąsiednich miejscowościach Małe Chełmy i Wielkie Chełmy stacjonowały jednostki SS i Wehrmachtu, przeznaczone do walki z partyzantką. Filią obozu koncentracyjnego Stutthof były Dziemiany, a nie jak podaje się w nazwach z podziału administracyjnego z czasów okupacji Bruss-Sophienwalde (Brusy-Dziemiany), powiat Konitz, Westpreußen (Prusy Zachodnie) 24 sierpnia 1944…31 marca 1945. Na części powierzchni zajmowanej przez Zakłady Spożywcze „Las” mieściły się baraki więzienne (zmodernizowane w latach 50. XX wieku) oraz podziemny zbiornik po oddziale szpitalnym. Wśród więźniów było wielu powstańców warszawskich.

1 stycznia 1988 r. Brusy uzyskały prawa miejskie^[1]. W 2007 r. w Brusach odbył się IX Zjazd Kaszubów. 17 października 2010 r. jedyne rondo w Brusach nazwano Rondem Macieja Płażyńskiego Marszałka Sejmu RP, który zginął w katastrofie lotniczej w Smoleńsku^[7]. W marcu 2012 r. w Brusach odbył się VIII Dzień Jedności Kaszubów.

Charakterystyka

Brusy są położone na skrzyżowaniu drogi wojewódzkiej nr 235 z drogą wojewódzką nr 236, z bezpośrednim połączeniem kolejowym z Chojnicami i Kościerzyną ze stacji w Brusach.

Zobacz też: Muzeum Chata Kaszubska w Brusach.

W Brusach funkcjonuje m.in. jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej włączona w 1995 r. do krajowego systemu ratowniczo-gaśniczego.

Zabytki

Według rejestru zabytków NID^[8] na listę zabytków wpisane są: kościół parafialny pw. Wszystkich Świętych oraz cmentarz przykościelny, 1876–1879, nr rej.: A-1220 z 3.07.2001^[9].

Demografia

Wedle danych z 31 grudnia 2012 r. w Brusach mieszkało 4985 osób^[10].

Piramida wieku mieszkańców Brus w 2014 roku^[3].

Sport

W mieście swą siedzibę ma klub piłkarski Tęcza Brusy. Aktualnie występuje w V lidze (grupa Gdańsk II).

Pełna nazwa: Miejski Ludowy Klub Sportowy Tęcza Brusy
Rok założenia: 1946
Adres: ul. Armii Krajowej 1, 89-632 Brusy
Stadion: Stadion w Brusach

pojemność: 500

oświetlenie: tak

Najwyższa klasa rozgrywkowa: V liga (grupa Gdańsk II)

Ludzie związani z Brusami‎ ‎

Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Brusami‎.

Przypisy

↑ ^a ^b Uchwała Rady Państwa z dnia 18 grudnia 1987 r. w sprawie utworzenia miasta Brusy w województwie bydgoskim (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 326).
↑ Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).
↑ ^a ^b Brusy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.
↑ Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.
↑ Knyżewski 2018 ↓, s. 103,384.
↑ L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 223.
↑ Maria Sowisło: Powiat chojnicki. Rondo w Brusach nosi imię Macieja Płażyńskiego. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-10-18. [dostęp 2013-08-09]. (pol.).
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 7 [dostęp 2016-12-19] .
↑ PiotrP. Skurzyński PiotrP., Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3 .
↑ IreneuszI. Budzyński IreneuszI. i inni, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-11-07] (pol.).

Bibliografia

Borzyszkowski Józef (red.), Historia Brus i okolicy; Instytut Kaszubski, Gdańsk 2006
Marcel Knyżewski: Siedziby średnich i niższych rangą urzędników krzyżackich na terenie dzisiejszej Polski. Studium archeologiczne (Rozprawa doktorska). Łódź: Instytut Archeologii Uniwersytet Łódzki, 2018. [dostęp 2024-02-22].

Zobacz też

Linki zewnętrzne

Historia Żydów w Brusach w portalu Wirtualny Sztetl
Brusy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 392 .

[MP-1] Uchwała Rady Państwa z dnia 18 grudnia 1987 r. w sprawie utworzenia miasta Brusy w województwie bydgoskim (M.P. z 1987 r. nr 38, poz. 326).

[populacja2023-2] Wyniki badań bieżących - Baza Demografia - Główny Urząd Statystyczny [online], demografia.stat.gov.pl [dostęp 2023-11-28] (pol.).

[Populacja2018-3] Brusy w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11] , liczba ludności na podstawie danych GUS.

[4] Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2018r.

[CITEREFKnyżewski2018103,384-5] Knyżewski 2018 ↓, s. 103,384.

[6] L. Burzyńska-Wentland, Strajki szkolne w Prusach Zachodnich w latach 1906−1907, Gdańsk 2009, s. 223.

[7] Maria Sowisło: Powiat chojnicki. Rondo w Brusach nosi imię Macieja Płażyńskiego. Polskapresse Sp. z o.o., 2010-10-18. [dostęp 2013-08-09]. (pol.).

[8] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo pomorskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 7 [dostęp 2016-12-19] .

[pomorze2-9] PiotrP. Skurzyński PiotrP., Pomorze, Warszawa: Wyd. Muza S.A., 2007, s. 303, ISBN 978-83-7495-133-3 .

[GUS-10] IreneuszI. Budzyński IreneuszI. i inni, Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2014 r., Warszawa: Główny Urząd Statystyczny, 24 lipca 2014, ISSN 1505-5507 [dostęp 2014-11-07] (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

Miasta na prawach powiatu	Gdańsk Gdynia Słupsk Sopot
Miasta powiatowe	Bytów Chojnice Człuchów Kartuzy Kościerzyna Kwidzyn Lębork Malbork Nowy Dwór Gdański Pruszcz Gdański Puck Starogard Gdański Sztum Tczew Wejherowo
Miasta gminne	Brusy Czarna Woda Czarne Czersk Debrzno Dzierzgoń Gniew Hel Jastarnia Kępice Krynica Morska Łeba Miastko Nowy Staw Pelplin Prabuty Reda Rumia Skarszewy Skórcz Władysławowo Ustka Żukowo

Miasta	Brusy Chojnice Czersk
Gminy miejskie	Chojnice
Gminy miejsko-wiejskie	Brusy Czersk
Gminy wiejskie	Chojnice Konarzyny

Miasto	Brusy
Wsie	Antoniewo Antoniewo-Wybudowanie Asmus Brusy-Jaglie Brusy-Wybudowanie Czapiewice Czapiewice-Wybudowanie Czarniż Czarnowo Czernica Czyczkowy Czyczkowy-Wybudowanie Dąbrówka Gacnik Giełdon Główczewice Huta Kaszuba Kinice Kosobudy Krównia Kruszyn Lamk Laska Lendy Leśno Leśno-Wybudowanie Lubnia Lubnia-Wybudowanie Małe Chełmy Małe Chełmy-Wybudowanie Małe Gliśno Męcikał Męcikał-Struga Orlik Parzyn Peplin Przymuszewo Rolbik Rudziny Skoszewo Widno Wielkie Chełmy Wielkie Chełmy-Wybudowanie Windorp Wysoka Zaborska Zalesie Zalesie-Wybudowanie Żabno
Kolonie	Broda Okręglik Pokrzywno Szotowa Góra Turowiec
Osady	Blachowo Bytówko Chłopowy Dąbrówka Fiszewo Głuche Milachowo-Młyn Orzechowo Parowa Popówka Skoszewko Wawrzonowo Zielony Dwór Zimna Kawa
Osady leśne	Leśnictwo Giełdon Młynek Warszyn
Części wsi	Bagienka Bagienko Betlejem Cegielnia Dąbrówka Dystelnik Gaca Gapowo (Huta) Gapowo (Peplin) Gżegżółka Krysewo Macieje Maśka Milachowo Młynki Mościska Parzyn-Młyn Piekiełko Przygłówki Swatki Tchórzewo Wybudowanie Główczewickie Wybudowanie Kaszuba
Osady wsi	Kosobudy-Wybudowanie
Osady leśne wsi	Blewiec Dębowa Góra Leśnictwo Laska Spierwia
Zniesione miejscowości	Blachowo Czyczkowy-Borki Dąbrówka Gapowo Krowi Most Kubianowo Małe Gliśno-Wybudowanie Na Zimnej Osady Parcele Rakarnia Smuszewo Warszawa Windorp Babiłata Zajączkowo Wsza Buda