Chobienia (powiat lubiński) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chobienia

wieś
Zamek w Chobieni
Państwo	Polska
Województwo	dolnośląskie
Powiat	lubiński
Gmina	Rudna
Wysokość	95 m n.p.m.
Liczba ludności (III 2011)	764[2]
Strefa numeracyjna	76
Kod pocztowy	59-340[3]
Tablice rejestracyjne	DLU
SIMC	0367166
Położenie na mapie Polski Chobienia
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego Chobienia
Położenie na mapie powiatu lubińskiego Chobienia
Położenie na mapie gminy Rudna Chobienia
51°32′39″N 16°26′55″E/51,544167 16,448611[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Chobienia (niem. Köben an der Oder^[4]) – wieś w Polsce położona w województwie dolnośląskim, w powiecie lubińskim, w gminie Rudna na lewym brzegu Odry między Ścinawą a Głogowem. Dawniej miasto; uzyskała lokację miejską przed 1303 rokiem, zdegradowana w 1945 roku^[5].

W latach 1945–1954 siedziba władz gminy Chobienia. W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Chobienia. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa legnickiego.

W Chobieni znajdują się: Szkoła Podstawowa z halą sportową, Chobieński Ośrodek Kultury, biblioteka, Ośrodek Zdrowia, Bank Spółdzielczy, Ochotnicza Straż Pożarna z remizą, kompleks rekreacyjno-sportowy z kortami, bieżnią i deszczowanym boiskiem (nawierzchnia trawiasta), sala widowiskowa z zapleczem gastronomicznym, sześć stawów, przystań kajakowa.

Liczba mieszkańców w roku 1322 wynosiła 800, w roku 1939 – 1650, w 2011 – 764^[2]

W księdze łacińskiej Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego) spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna w latach 1295–1305 miejscowość wymieniona jest w zlatynizownej formie Cobonam^[6][7]. W roku 1613 śląski regionalista i historyk Mikołaj Henel z Prudnika wymienił miejscowość w swoim dziele o geografii Śląska pt. Silesiographia podając jej łacińską nazwę: Kobena^[8].

Nazwa Chobienia w roku 845 była wymieniona przez kronikarza Geografa Bawarskiego wśród dwudziestu innych grodów słowiańskiego plemienia Dziadoszan. Fakt ten dowodzi, że już w IX w. była znaczącym ośrodkiem osadniczym. Gród plemienny w Chobieni zbudowano około roku 850 i porzucono na przełomie IX/X w^[9]. Prawa miejskie nadał osadzie książę Henryk Brodaty w roku 1238. W roku 1259 istniał już w Chobieni kościół. Chobienia jako miasto występuje w dokumentach z lat 1303 i 1305. W czasach średniowiecznych funkcjonowała tu faktoria solna. W XIV i XV w. właścicielami ziemi w Chobieni był kościół, książę, szlachta, zamek i wójt. Większość dóbr należało do hrabiego Georga von Kottwitz^[10][11], który w XVI w. przebudował zamek, kupił od kolegiaty głogowskiej przeprawę promową i podporządkował sobie chobieńskich mieszczan. Był fundatorem przebudowy kościoła parafialnego pw. św. Apostołów Piotra i Pawła. Kazał wybudować wodociąg mający źródło na zachodnich wzgórzach miasta. Dla miejscowych dzieci założył szkołę łacińską, a dla biednych, chorych i zniedołężniałych – szpital i przytułek. Za czasów jego panowania powstał w Chobieni cech zrzeszający 15 rolników, co było ewenementem na skalę europejską^[12]. Cech ten – mający własny statut i własną pieczęć – był pierwszym związkiem chłopów w Niemczech. W tych latach do Chobieni przybył Johann Heermann, który kierował protestancką parafią przez 27 lat (1611-1638). W okresie wojny trzydziestoletniej miasto spłonęło i zostało doszczętnie splądrowane. W roku 1772 pożar zniszczył kościół, szkołę parafialną i plebanię. Począwszy od połowy XVII w. dobra chobieńskie często zmieniały właścicieli. Po I wojnie światowej wskutek hiperinflacji Chobienia miała własną walutę zastępczą (notgeld) z panoramą miasta na awersie^[13]. W rynku były dwa duże hotele, dwa kościoły, ratusz i kawiarnia. Funkcjonowały też trzy szkoły (ewangelicka, katolicka i prywatna), straż pożarna, drukarnia, tartak i zakład komunalny – życie miasta i jego obywateli ukazywała wydawana trzy razy w tygodniu Chobieńska Gazeta Odrzańska. Po ucieczce części Niemców przed nadciągającym frontem tereny te zostały niemal całkowicie wyludnione. Chobienia została zdobyta w styczniu 1945 – była wówczas zniszczona w 50%. W roku 1984 rozebrano stację PKP. W roku 2009 przebudowana została centralna część Rynku, umieszczono w nim nową fontannę (w miejscu dawnego kościoła ewangelickiego).

Do wojewódzkiego rejestru zabytków wpisane są^[14]:

• obręb starego miasta, z końca XIV w.
• kościół parafialny pw. śś. Piotra i Pawła, gotycki, wzniesiony w XVI w., XVIII w.; we wnętrzu chrzcielnica z 1587 r. oraz dwa nagrobki z XVII w.
• zespół zamkowy, z XV-XIX w.
  • renesansowy zamek z XV w., zwany przez miejscowych pałacem
  • park wokół zamku otoczony dwumetrowym murem, z alejami, fontanną i rzadkimi gatunkami drzew: miłorząb dwuklapowy i sosna wejmutka – pomniki przyrody oraz platan klonolistny
• kościół ewangelicki na planie ośmiokąta, dwupiętrowy. Wewnątrz znajdował się obraz z portretem Johanna Heermanna. Wybudowany w roku 1769. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r. Na jego fundamentach w latach 70. XX wieku wybudowano fontannę. Dziś w tym miejscu stoi nowa podświetlana fontanna
• ratusz, wybudowany przed rokiem 1418. Zniszczony w 1945 r. i wyburzony w 1963 r.
• kamieniczki w rynku z XVIII wieku
• fontanna na rynku istniejąca do 1960 r.
• ruiny kościoła św. Idziego, wzmiankowanego w 1300 r., znajdujące się obecnie na terenie cmentarza. Do dziś zachowało się kamienne epitafium przedstawiające Heinricha von Sacka z Radoszyc i jego żonę Katarzynę. Nad epitafium wmurowano kamienny krzyż określany czasem jako krzyż pokutny. Stwierdzenia takie nie mają jednak oparcia w żadnych dowodach i ukute są wyłącznie na nieuprawnionym, błędnym założeniu, że wszystkie kamienne monolitowe krzyże, nieznanego wieku i pochodzenia, są krzyżami pokutnymi^[15].
• grodzisko z położone ok. 2 km na północ od Chobieni, w miejscu grodu plemienia Dziadoszan zbudowanego około 860 roku i opuszczonego na przełomie IX/X wieku^[9].
• zagadkowy cmentarz za miastem z napisem nad bramą: Eingang in Ruhe (wejście w spokój)
• pomnik żołnierzy niemieckich poległych w I wojnie światowej, w latach 1945-1995 zamurowany pomnikiem Armii Radzieckiej. Dziś w stanie nienaruszonym stoi na terenie dawnego cmentarza niemieckiego
• sieć bunkrów niemieckich z okresu II wojny światowej

Użytek ekologiczny Naroczycki Łęg z mozaiką lasów łęgowych, olsu, boru sosnowego, zbiorowisk zaroślowych oraz starorzeczy. Występuje tu unikalna flora i fauna:

• rośliny: lilia złotogłów, kruszczyk szerokolistny – storczyk, podrzeń żebrowiec, nerecznica samcza oraz druga co do wielkości w Polsce dzika grusza;
• ssaki: bóbr europejski, sarna, jeleń, dzik, wydra europejska, borsuk, norka kanadyjska;
• gady: żmija zygzakowata, zaskroniec, gniewosz plamisty, padalec, jaszczurka zwinka;
• ptaki: łabędź krzykliwy, żuraw, bąk, bocian czarny, kormoran, czapla biała, zimorodek, remiz;
• owady: paź królowej, fruczak gołąbek przypominający kolibra, gdyż nektar z kielicha kwiatów wypija za pomocą ssawki.

• Kościół greckokatolicki:
  • parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła, nabożeństwa prowadzone są w kościele rzymskokatolickim Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[16]
• Kościół rzymskokatolicki:
  • parafia Świętych Apostołów Piotra i Pawła^[17]

Do Köben trafiają w październiku 1939 r. bohaterowie powieści R. Mroza "Parabellum" (tom II) "Horyzont zdarzeń": Stanisław Zaniewski i Maria Herensztad, podczas ucieczki z Rawitsch^[18].

• Johann Heermann (1585-1647) – twórca ewangelickich pieśni religijnych, zwany śląskim Hiobem lub Piewcą z Chobieni
• Rudi Mideck – autor obrazów z życia codziennego przedwojennej Chobieni
• Ludwika Ogorzelec (ur. 1953) – artystka rzeźbiarz, autorka monumentalnych przestrzennych rzeźb
• Friedrich Pondel (1830-?) – malarz urodzony w Chobieni, przedstawiciel malarskiej szkoły monachijskiej
• Piotr Przysłupski (ur. 1950) – fizyk, autor prac naukowych z dziedziny fizyki ciała stałego
• Lesław Zimny (ur. 1949) – specjalista w dziedzinie agronomii, autor publikacji naukowych i leksykograficznych

• Emil Tschersich. Geschichte der Stadt Köben a. O. (Historia miasta Chobienia nad Odrą). Druck und Verlag: Bernhard Uphoff & Co., Köben 1928, 88 stron.
• Kaletyn T., Grodzisko wczesnośredniowieczne w Chobieni, pow. Wołów, „Wiadomości Archeologiczne”, t. 31, 1965, s. 280.

• Szczegółowa historia Chobieni
• Pomnik poległych żołnierzy niemieckich w I. wojnie światowej. denkmalprojekt.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-27)].
• Koeben, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 242 . (niem.)