Chromian sodu – Wikipedia, wolna encyklopedia

Chromian sodu
Nazewnictwo
	Nomenklatura systematyczna (IUPAC)
konst.	chromian disodu
addyt.	tetraoksydochromian(2−) sodu
	Inne nazwy i oznaczenia
Stocka	chromian(VI) sodu
inne	chromian sodowy (dawn.)
	Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	Na2CrO4
Masa molowa	161,97 g/mol
Wygląd	żółte, krystaliczne ciało stałe
	Identyfikacja
Numer CAS	7775-11-3; 10034-82-9 (tetrahydrat); 13517-17-4 (dekahydrat)
PubChem	24488
InChI
	InChI=1S/Cr.2Na.4O/q;2+1;;;2-1
	InChIKey
	PXLIDIMHPNPGMH-UHFFFAOYSA-N
Właściwości
	Gęstość
	2,72 g/cm³; ciało stałe; 1,67 g/cm³ (gęstość kryształu); 0,7 g/cm³ (gęstość nasypowa)
	Rozpuszczalność w wodzie
	87,6 g/100 g
	w innych rozpuszczalnikach
	metanol: 3,44 g/l
Temperatura topnienia	792 °C; 794 °C
Budowa
Układ krystalograficzny	rombowy <413 °C; heksagonalny >413 °C
Niebezpieczeństwa
	Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich
	Globalnie zharmonizowany system; klasyfikacji i oznakowania chemikaliów
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Zwroty H	H350, H340, H360FD, H330, H301, H372, H312, H314, H334, H317, H410
Zwroty P	P201, P260, P273, P280, P284, P301+P310
	Europejskie oznakowanie substancji
	oznakowanie ma znaczenie wyłącznie historyczne
	Na podstawie Rozporządzenia CLP, zał. VI
Silnie; toksyczny; (T+)	Groźny dla; środowiska; (N)
Zwroty R	R45, R46, R60, R61, R21, R25, R26, R34, R42/43, R48/23, R50/53
Zwroty S	S53, S45, S60, S61
	NFPA 704
Na podstawie; podanego źródła	0 3 0 OX
Numer RTECS	GB2955000
Dawka śmiertelna	LD50 32 mg/kg (mysz, dootrzewnowo)
	Podobne związki
Inne aniony	dichromian sodu
Inne kationy	chromian potasu
	Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą; stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Chromian sodu, Na₂CrO₄ – nieorganiczny związek chemiczny, sól kwasu chromowego i sodu, jeden z najważniejszych przemysłowo związków chromu^[4].

Otrzymywanie

Czysty chromian sodu otrzymuje się zazwyczaj w reakcji dichromianu sodu z wodorotlenkiem sodu w ilościach stechiometrycznych^[4]:

Na
2Cr
2O
7 + 2NaOH → 2Na
2CrO
4 + H
2O

Następnie produkt krystalizuje się lub przeprowadza w ciało stałe przez odparowanie aerozolu^[4].

Właściwości

W temperaturze pokojowej jest to jasnożółte ciało krystaliczne. Dobrze rozpuszcza się w wodzie, tworząc lekko zasadowe roztwory. Krystalizuje w układzie rombowym. Występuje w postaci trzech hydratów: czterowodny, sześciowodny i dziesięciowodny^[4]. Topi się w temp. 792–794 °C i rozkłada się przed osiągnięciem temperatury wrzenia. Jest silnym utleniaczem i jest higroskopijny. Chromian sodu, podobnie jak inne sole chromu sześciowartościowego, ma właściwości rakotwórcze^[3].

Zastosowanie

Chromian sodu jest półproduktem podczas otrzymywania dichromianu sodu z chromitu^[6]:

FeCr
2O
4 + 8Na
2CO
3 + 7O
2 → 8Na
2CrO
4 + 2Fe
2O
3 + 8CO
2

Proces prowadzi się w temperaturze >1000 °C. Uzyskany chromian rozpuszcza się i przeprowadza w dichromian jedną z dwóch metod^[6]:

1. Zakwaszenie kwasem siarkowym:

2Na
2CrO
4 + H
2SO
4 → Na
2Cr
2O
7 + Na
2SO
4 + H
2O

Produktem ubocznym reakcji jest siarczan sodu, który wytrąca się z roztworu. Jego produkcja przemysłowa na tej drodze jest znacząca, np. pod koniec lat 80. XX w. w Europie Zachodniej i USA wynosiła łącznie blisko 200 tys. ton rocznie^[7]. 2. Za pomocą dwutlenku węgla:

2Na
2CrO
4 + H
2O + 2CO
2 ⇄ Na
2Cr
2O
7 + 2NaHCO
3

W celu przesunięcia równowagi w prawą stronę reakcję prowadzi się pod ciśnieniem 7–15 atm^[6].

Jest stosowany jako inhibitor korozji w przemyśle naftowym i jako substancja pomocnicza do barwienia tekstyliów^[4], a także jako impregnat do drewna^[8] oraz w diagnostyce farmaceutycznej – w celu ustalenia objętości krwinek czerwonych^{[potrzebny przypis]}.

Można go też wykorzystać do otrzymywania pigmentów, np. żółtego chromianu ołowiu(II), PbCrO
4^[9], lub zielonego tlenku chromu(III)^[10]:

4Na
2CrO
4 + 6S + H
2O → 2Cr
2O
3↓ + 2NaOH + 3Na
2S
2O
3

Przypisy

↑ ^a ^b ^c CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-89, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Sodium chromate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24488 (ang.).
↑ ^a ^b ^c Chromian sodu (nr 307831) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gerd Anger, Jost Halstenberg, Klaus Hochgeschwender, Christoph Scherhag, Ulrich Korallus, Herbert Knopf, Peter Schmidt, Manfred Ohlinger: Chromium Compounds. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 21–22. DOI: 10.1002/14356007.a07_067. ISBN 978-3-527-30673-2.
↑ ^a ^b Chromian sodu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).
↑ ^a ^b ^c K.H. Büchel, H.H. Moretto, P. Woditsch: Industrial Inorganic Chemistry. Wyd. 2. Wiley, 2007, s. 258–262. ISBN 978-3-527-29849-5.
↑ Helmold von Plessen: Sodium Sulfates. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 5–6. DOI: 10.1002/14356007.a24_355. ISBN 978-3-527-30673-2.
↑ Ernst-Heinrich Pommer, Thomas Jaetsch: Wood, Preservation. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 20. DOI: 10.1002/14356007.a28_357.pub2. ISBN 978-3-527-30673-2.
↑ Robert M Christie: Colour Chemistry. Royal Society of Chemistry, 2001, s. 155. ISBN 0-85404-573-2.
↑ Industrial Inorganic Pigments. G. Buxbaum, G. Pfaff (red.). Wyd. 3. Wiley, 2005, s. 113–114. ISBN 978-3-527-30363-2.

[CRC88-1] CRC Handbook of Chemistry and Physics, David R.D.R. Lide (red.), wyd. 88, Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 4-89, ISBN 978-0-8493-0488-0 (ang.).

[PubChem-2] Sodium chromate, [w:] PubChem [online], United States National Library of Medicine, CID: 24488 (ang.).

[SA-3] Chromian sodu (nr 307831) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski.

[Ullmann-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Gerd Anger, Jost Halstenberg, Klaus Hochgeschwender, Christoph Scherhag, Ulrich Korallus, Herbert Knopf, Peter Schmidt, Manfred Ohlinger: Chromium Compounds. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 21–22. DOI: 10.1002/14356007.a07_067. ISBN 978-3-527-30673-2.

[CLI-5] Chromian sodu, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2015-03-28] (ang.).

[Buchel-6] K.H. Büchel, H.H. Moretto, P. Woditsch: Industrial Inorganic Chemistry. Wyd. 2. Wiley, 2007, s. 258–262. ISBN 978-3-527-29849-5.

[Ullmann3-7] Helmold von Plessen: Sodium Sulfates. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 5–6. DOI: 10.1002/14356007.a24_355. ISBN 978-3-527-30673-2.

[Ullmann2-8] Ernst-Heinrich Pommer, Thomas Jaetsch: Wood, Preservation. W: Ullmann's Encyclopedia of Chemical Industrial Chemistry. Weinheim: Wiley-VCH Verlag, 2005, s. 20. DOI: 10.1002/14356007.a28_357.pub2. ISBN 978-3-527-30673-2.

[Christie-9] Robert M Christie: Colour Chemistry. Royal Society of Chemistry, 2001, s. 155. ISBN 0-85404-573-2.

[10] Industrial Inorganic Pigments. G. Buxbaum, G. Pfaff (red.). Wyd. 3. Wiley, 2005, s. 113–114. ISBN 978-3-527-30363-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]