Czerwonogród (obwód tarnopolski) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy dawnej miejscowości nad Dniestrem na Podolu. Zobacz też: miasto Czerwonogród (dawn. Krystynpol) w obwodzie lwowskim.
Czerwonogród
Урочище Червоне
Ilustracja
Ruiny pałacu Ponińskich
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Populacja 
• liczba ludności


0

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Czerwonogród”
Położenie na mapie Ukrainy
Mapa konturowa Ukrainy, po lewej znajduje się punkt z opisem „Czerwonogród”
Ziemia48°49′N 25°36′E/48,816667 25,600000
Multimedia w Wikimedia Commons
Czerwonogród na początku XX w.
Galeria: Czerwonogród na mapach
Na mapie Beauplana z 1650
Na polskiej mapie sztabowej z 1925
Na mapie woj. tarnopolskiego w 1939

Czerwonogród (ukr. Червоногород, Червоногрод lub Червоногруд) dziś Uroczysko Czerwone (ukr. Урочище Червоне, Uroczyszcze Czerwone) koło Nyrkowa – dawna miejscowość na Podolu w zachodniej Ukrainie, obecnie w rejonie czortkowskim[1] obwodu tarnopolskiego. Czerwonogród położony był nad rzeką Dżuryń, wpadającą do Dniestru w pobliżu Zaleszczyk.

Miejscowość zniesiona w 1970 roku.

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Według jednej z hipotez znajdował się tu historyczny gród Czerwień – stolica należących do Lachów Grodów Czerwieńskich (ziemi czerwieńskiej)[2], które to potem (wedle opisu Nestora) na Polakach zdobył książę ruski wyprawiając się na Lachów, zajął ich grody. Wtedy Czerwonogród stał się jedną z siedzib książąt ruskich Rusi Czerwonej. Hipoteza ta była przed 1945 uznawana przez min. Wojciecha Kętrzyńskiego i Stanisława Zakrzewskiego. Obecnie ta hipoteza jest odrzucana przez większość historyków, którzy wskazują na Czermno jako faktyczny gród, który dał nazwę Grodom Czerwieńskim.

W późniejszym czasie rządzili tu Tatarzy, hospodarze mołdawscy, a także władcy litewscy. Kiedy w XIV w. Litwini wygnali z tych ziem Mongoło-Tatarów i zbudowali pierwszą drewnianą fortecę, osiadł tu zakon dominikanów, budując pierwszy klasztor misyjny. W 1395 r. król Władysław II Jagiełło podporządkował (przywrócił) te ziemie Polsce.

W Czerwonogrodzie intensywnie rozwijały się rzemiosła i handel. W 1434 r. miasto uzyskało miano królewskiego, a 14 lat później, w 1448 r., otrzymało prawo magdeburskie. W ХVII w. miasto stało się własnością rodu Daniłowiczów herbu Sas, którzy zbudowali tam pierwszą kamienną fortecę. W 1615 r. na koszt rodziny Lisieckich zbudowano tu również kościół.

Do 1772 roku w zamku mieściła się siedziba powiatu w województwie podolskim I Rzeczypospolitej, do 1772 był również Czerwonogród starostwem niegrodowym. Po 1. rozbiorze Polski w 1772 r. utracił znaczenie. W 1778 r. stał się własnością księcia Karola Ponińskiego.

W II Rzeczypospolitej w powiecie zaleszczyckim województwa tarnopolskiego[3].

Podczas II wojny światowej Czerwonogród z uwagi na dogodne położenie był siedzibą polskiej samoobrony przed atakami bojówek OUN-UPA. W murowanych budynkach zamku, młyna, kościoła i Domu Ludowego włącznie z mieszkańcami sąsiednich wsi nocowało do 1500 osób. W nocy z 2 na 3 lutego 1945 roku UPA spaliła Czerwonogród i zabiła 49-60 Polaków. Zamordowanych, w tym księdza Szczepana Jurasza[4] oraz dwie siostry zakonne ze zgromadzenia szarytek[5][6], pochowano w dole po wapnie usytuowanym na placu kościelnym. Pozostali przy życiu ewakuowali się do Tłustego i Zaleszczyk.

 Osobny artykuł: Zbrodnia w Czerwonogrodzie.

W 2003 r. na terenie Czerwonogrodu zamieszkali mnisi Ukraińskiej Autokefalicznej Cerkwi Prawosławnej.

Czerwonogród znany jest też z najwyżej położonego wodospadu na obszarze dawnej Małopolski Wschodniej[7].

Jedna z hipotez historycznych wiąże genezę pochodzenia nazwy Rusi Czerwonej od miejscowości Czerwonogród[a].

Zabytki

[edytuj | edytuj kod]
  • zamek – w XIV w. Litwini zbudowali pierwszą drewnianą fortecę. W ХVII w. ród Danyłowiczów zbudował tu pierwszą kamienną fortecę. Do 1772 roku w zamku mieściła się siedziba powiatu w województwie podolskim I Rzeczypospolitej. Na początku ХІХ w. istniejący tu zamek przebudowano na pałac według projektu lwowskiego architekta Juliana Zachariewicza. W ciągu pierwszej połowy XIX w. pałac był udoskonalany przez syna Ponińskiego, Kaliksta. Ostatnią jego właścicielką została na początku ХХ w. księżna Maria Lubomirska. Podczas pierwszej i drugiej wojny światowej zamek poważnie zniszczono. W 2013 roku, ze względu na brak prowadzenia prac konserwatorskich i zabezpieczających, jedna z dwóch wież zamkowych uległa częściowemu zawaleniu;
  • kościół parafialny pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny[8].
inne

Urodzeni

[edytuj | edytuj kod]

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Nazwa Czerwonogród pochodzić ma od czerwonego piaskowca, który tu licznie występuje

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Про утворення та ліквідацію районів [online], Офіційний вебпортал парламенту України [dostęp 2023-03-12] (ukr.).
  2. ↑ Piotr Wiesław Jakubiak: Grody Czerwieńskie. Monumentalne fałszerstwo historii. [dostęp 2014-09-30].
  3. ↑ Henryk Komański, Szczepan Siekierka, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, wyd. 2, Wrocław: Nortom, 2006, s. 440, ISBN 83-89684-61-6, ISBN 978-83-89684-61-5, OCLC 156875487.
  4. ↑ SZCZEPAN JURASZ — MARTYROLOGIUM [online], swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-07].
  5. ↑ KLARA LINOWSKA — MARTYROLOGIUM [online], swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-07].
  6. ↑ HENRYKA BRONIKOWSKA — MARTYROLOGIUM [online], www.swzygmunt.knc.pl [dostęp 2023-05-07].
  7. ↑ Ewa Perlińska. Zapomniana Historia. Czerwonogród na Podolu. „Ciekawe Miejsca”. 2, s. 7–10, maj 2007. (pol.). 
  8. ↑ Kościół parafialny p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Czerwonogrodzie

Literatura

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Czerwonogród_(obwód_tarnopolski)&oldid=74191124”