Dębe Wielkie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dębe Wielkie
	wieś
	; Widok centrum z lotu ptaka
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	miński
Gmina	Dębe Wielkie
Liczba ludności (2023)	3 946
Strefa numeracyjna	25
Kod pocztowy	05-311
Tablice rejestracyjne	WM
SIMC	0670054
	Położenie na mapie gminy Dębe Wielkie Dębe Wielkie
	Położenie na mapie Polski Dębe Wielkie
	Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dębe Wielkie
	Położenie na mapie powiatu mińskiego Dębe Wielkie
	52°11′58″N 21°26′35″E/52,199444 21,443056
	Multimedia w Wikimedia Commons

Dębe Wielkie – wieś w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie mińskim, w gminie Dębe Wielkie. Miejscowość jest siedzibą gminy Dębe Wielkie^[4]^[5].

Administracyjnie na terenie miasta funkcjonuje pięć sołectw: Dębe Wielkie Centrum, Dębe Wielkie Północ, Dębe Wielkie Południe, Dębe Wielkie Wschód, Dębe Wielkie Zachód^[6].

Położenie

Miejscowość położona jest przy drodze krajowej nr 92, 30 km od Warszawy. Na terenie wsi znajdują się dwa przystanki kolejowe na linii kolejowej nr 2 – Dębe Wielkie oraz Nowe Dębe Wielkie.

Spis powszechny w 2011 ustalił populację wsi na 3084 osoby^[7]. Według danych przedstawionych przez władze gminne w 2020 było ich 3746.

Historia

Najwcześniejsze pisemna wzmianka o wsi, pod nazwą Dambe, pochodzi z 1416 roku. Wieś była wtedy własnością książąt mazowieckich. Po inkorporacji Mazowsza Dębe Wielkie należało do króla i stanowiło ośrodek królewszczyzny obejmującej Puszczę Dębską oraz wsie Kobierne, Rysie, Mrowiska, Wólkę Wybraniecką, Goździówkę, Zalesie oraz puszczańskie Kąty (późniejsze Kątniki i Chobot)^[8]. Wieś królewska Dębe położona była w drugiej połowie XVI wieku w powiecie garwolińskim ziemi czerskiej województwa mazowieckiego^[9]. W XIX wieku było własnością rządową.

Ze względu na położenie przy szosie brzeskiej wielokrotnie dochodziło tutaj do walk i potyczek.

31 marca 1831 r. podczas wojny polsko-rosyjskiej polskie oddziały pod dowództwem gen. Jana Skrzyneckiego odniosły zwycięstwo nad rosyjskim korpusem gen. Grigorija Rosena.

Osobny artykuł: Bitwa pod Dębem Wielkim.

W 1898 podczas wiecu socjalistów SKPiL i PPS-Lewicy w Dębem Wielkim został aresztowany Feliks Dzierżyński. 10 września 1939 roku pociągi ewakuacyjne jadące z Warszawy utknęły w korku w okolicach stacji kolejowej Dębe Wielkie. Dołączył do nich pociąg pancerny nr 52 „Piłsudczyk”, który stał się celem ataku ze strony Luftwaffe. Piłsudczyk bronił swoją załogę oraz ludność cywilną. W 1944 walki pomiędzy Armią Czerwoną a hitlerowcami^[10].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa siedleckiego.

Instytucje na terenie miejscowości

Urząd Gminy Dębe Wielkie (ul. Strażacka 3)
Szkoła Podstawowa im. "Wołyńskiej Brygady Kawalerii" (ul. Warszawska 78)
Przedszkole Gminne (ul. Strażacka 3)
Przedszkole Niepubliczne "Euromisie" (ul. Strażacka 1)
Parafia Rzymskokatolicka pw. św. apostołów Piotra i Pawła w Dębem Wielkim (ul. Kościelna 2)
Ochotnicza Straż Pożarna (ul. Strażacka 1)^[11]
Zespół Przychodni Lekarskich (ul. Szkolna 40)^[12]
Urząd Pocztowy Dębe Wielkie (ul. Strażacka 3)^[13]

Zabytki i miejsca pamięci

zabytkowy kościół rzymskokatolicki Świętych Apostołów Piotra i Pawła zbudowany w 1906 roku w stylu neogotyckim według projektu Józefa Piusa Dziekońskiego^[14]
grób rodziny Tabiszewskich, ostatnich właścicieli majątku Dębe Wielkie (na cmentarzu parafialnym)^[15]
krzyż na cześć powstańców listopadowych^[15]

Znane osoby związane z miejscowością

W Dębem Wielkim 3 kwietnia 1886 r. urodził się Stefan Aleksander Okrzeja – robotnik, członek PPS i Organizacji Bojowej PPS, działacz niepodległościowy i socjalistyczny.

W tej miejscowości urodził się Marek Piotrowski – kick-bokser, między innymi mistrz świata według ISKA, PKC i FFKA (full-contact) oraz Karate Kyokushin.

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 22922
↑ Raport o stanie gminy Dębe Wielkie w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 3
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 219 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b GUS. Wyszukiwarka TERYT
↑ Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Strona gminy, sołectwa
↑ GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Karolina WandaK.W. Gańko Karolina WandaK.W., Dzieje Gminy Dębe Wielkie od czasów prehistorycznych do 1831 roku, Dębe Wielkie: Gmina Dębe Wielkie, 2016, ISBN 978-83-932693-5-8, OCLC 968447687 [dostęp 2023-02-22] .
↑ Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.
↑ Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński Mazowsze, mały przewodnik Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 112
↑ SAMORZĄDOWY ZESPÓŁ ADMINISTRACYJNY SZKÓŁ. debewielkie.pl. [dostęp 2015-06-16]. (pol.).
↑ Przychodnia w Dębem. przychodniawdebem.pl. [dostęp 2015-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-17)]. (pol.).
↑ Poczta Dębe Wielkie. poczt-online.com. [dostęp 2015-06-17]. (pol.).
↑ Kłos 2011 ↓, s. 71.
↑ ^a ^b Kłos 2011 ↓, s. 70.

Bibliografia

Karolina WandaK.W. Gańko Karolina WandaK.W., Dzieje Gminy Dębe Wielkie od czasów prehistorycznych do 1831 roku, Dębe Wielkie: Gmina Dębe Wielkie, 2016, ISBN 978-83-932693-5-8, OCLC 968447687 [dostęp 2023-02-22] .
Biuletyn Informacyjny Gminy Dębe Wielkie, jednodniówka 600 lat Dębego Wielkiego, wyd. Gmina Dębe Wielkie, Dębe Wielkie, sierpień 2016
Lilla Małgorzata Kłos: Dębe Wielkie. W: Tradycja Mazowsza – powiat miński. Przewodnik subiektywny. Warszawa: Mazowieckie Centrum Kultury i Sztuki, Agencja Wydawnicza „Egros”, 2011, s. 69-72.

Linki zewnętrzne

Dębe (7), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 12 .
Dębe Wielkie – plan miejscowości [online], debewielkie.pl [zarchiwizowane z adresu 2007-09-28] .

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 22922

[rap-2] Raport o stanie gminy Dębe Wielkie w 2023. Liczba mieszkańców w dn. 31.12.2023 s. 3

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 219 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Wyszukiwarka TERYT

[roz-5] Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[sol-6] Strona gminy, sołectwa

[nsp-7] GUS: Ludność – struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[8] Karolina WandaK.W. Gańko Karolina WandaK.W., Dzieje Gminy Dębe Wielkie od czasów prehistorycznych do 1831 roku, Dębe Wielkie: Gmina Dębe Wielkie, 2016, ISBN 978-83-932693-5-8, OCLC 968447687 [dostęp 2023-02-22] .

[9] Mazowsze w drugiej połowie XVI wieku ; Cz.1, Mapa, plany, Warszawa 1973, k. 4.

[mazowsze-10] Tomasz Chludziński, Janusz Żmudziński Mazowsze, mały przewodnik Wyd. Sport i Turystyka Warszawa 1978 s. 112

[11] SAMORZĄDOWY ZESPÓŁ ADMINISTRACYJNY SZKÓŁ. debewielkie.pl. [dostęp 2015-06-16]. (pol.).

[12] Przychodnia w Dębem. przychodniawdebem.pl. [dostęp 2015-06-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-06-17)]. (pol.).

[13] Poczta Dębe Wielkie. poczt-online.com. [dostęp 2015-06-17]. (pol.).

[CITEREFKłos201171-14] Kłos 2011 ↓, s. 71.

[CITEREFKłos201170-15] Kłos 2011 ↓, s. 70.

[2]

[3]

[4]

[1]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

Wsie	Aleksandrówka Bykowizna Celinów Cezarów Choszczówka Dębska Choszczówka Rudzka Choszczówka Stojecka Chrośla Cięciwa Cyganka Dębe Wielkie (3 sołectwa) Gorzanka Górki Jędrzejnik Kobierne Nowy Walercin Olesin Ostrów-Kania Poręby Ruda Rysie Teresław Walercin
Kolonie	Choszczak Kąty Goździejewskie Pierwsze Kąty Goździejewskie Drugie
Integralne części wsi	Łaszczyzna Pod Choszczówką Pod Górą Pod Górzanką Podporęby Podrysie