Dawia – Wikipedia, wolna encyklopedia

Dawia

wieś
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	ostrołęcki
Gmina	Łyse
Liczba ludności (2023)	81[2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-436[3]
Tablice rejestracyjne	WOS
SIMC	0513426[4]
Położenie na mapie gminy Łyse Dawia
Położenie na mapie Polski Dawia
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Dawia
Położenie na mapie powiatu ostrołęckiego Dawia
53°19′11″N 21°36′30″E/53,319722 21,608333[1]

Dawia (kurp. Daźå^[5]) – wieś sołecka^[6] w Polsce położona w województwie mazowieckim, w powiecie ostrołęckim, w gminie Łyse^[4][7]. Leży na terenie Puszczy Zielonej.

Ludwik Krzywicki w swojej rozprawie Kurpie przyznał, że nie był w stanie ustalić genezy nazwy miejscowości^[8]. Etymologia nazwy wyprowadzana jest w XIX-wiecznych źródłach od słowa dławić (w dialekcie kurpiowskim dåźéć^[9]) jako określenia na czynność wyrabiania potażu^[10]. Według internetowego słownika kurpiowskiego forma zapisu nazwy miejscowości w dialekcie kurpiowskim w mianowniku brzmi Daźå^[5].

Najstarszym zachowanym historycznym źródłem, w którym pojawia się Dawia (pod nazwą Fabryka Dawia), jest mapa województwa mazowieckiego autorstwa Karola de Perthéesa z 1791^[11]. Kolejnym jest dokument władz pruskich z 13 września 1795, który zawiera listę wsi i miast z likwidowanych starostw polskich^[12].

Według Słownika Geograficznego Królestwa Polskiego w obrębie wsi znajdowały się rządowe barcie^[13]. Inne źródła z XIX wieku wskazują wieś jako miejsce wyrabiania potażu^[14].

Od czasu założenia wsi wierni kościoła rzymskokatolickiego należeli do parafii w Myszyńcu. W maju 1838 wieś została od niej odłączona i przyłączona do parafii w Lipnikach^[15].

W wyniku działań pierwszowojennych zniszczone zostało 74% zabudowań wsi^[16].

W czasach I Rzeczypospolitej wieś znajdowała się w granicach ziemi łomżyńskiej, podlegając pod starostwo niegrodowe łomżyńskie (leśnictwo łomżyńskie)^[17].

Po III rozbiorze (w okresie 1795–1807) wieś znajdowała się w powiecie łomżyńskim departamentu białostockiego Prus Nowowschodnich^[18]. Po utworzeniu Księstwa Warszawskiego znalazła się w granicach departamentu i powiatu łomżyńskiego^[19]. W latach 1816–1842 leżała w obrębie obwodu i powiatu łomżyńskiego województwa augustowskiego^[20], a od 1837 w obwodzie i powiecie łomżyńskim guberni augustowskiej. W wyniku zmian administracyjnych wynikających z Ustawy o Zarządzie gubernijalnym i Powiatowym w Guberniach Królestwa Polskiego z 31 grudnia 1866 Dawia znalazła się w gminie Gawrychy powiatu kolneńskiego w guberni łomżyńskiej^[21][22].

W trakcie I wojny światowej, na mocy Rozporządzenia dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego, wprowadzonego 22 marca 1916, wieś znalazła się w granicach powiatu łomżyńskiego^[23].

W latach 1919–1932 wieś leżała w województwie białostockim w powiecie kolneńskim – do 31 marca 1930 w gminie Gawrychy, a od 1 kwietnia 1930, rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych, została włączona do gminy Łyse^[24]. W wyniku likwidacji powiatu kolneńskiego od 1 kwietnia 1932 została włączona do powiatu ostrołęckiego^[25]. W związku z ustawą z 9 kwietnia 1938, która zmieniała granice niektórych województw, od 1 kwietnia 1939 Dawia znalazła się w województwie warszawskim^[26].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miejscowość należała do parafii rzymskokatolickiej w Lipnikach. Podlegała pod sąd grodzki w Kolnie i okręgowy w Łomży, a najbliższy urząd pocztowy mieścił się w Łysych^[27].

W wyniku agresji Niemiec we wrześniu 1939 miejscowość znalazła się pod okupacją niemiecką. Wraz z całą gminą weszła w skład Landkreis Scharfenwiese w rejencji ciechanowskiej w granicach III Rzeszy^[28].

Dekret PKWN z dnia 21 sierpnia 1944 odwołał podział administracyjny wprowadzony przez okupanta, w związku z czym wieś wraz z całą gminą powróciła do powiatu ostrołęckiego w województwie warszawskim^[29]. Na mocy Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 kwietnia 1948, od dnia 1 stycznia 1948 Dawia wraz z gminą Łyse została włączona w granice administracyjne powiatu kolneńskiego w województwie białostockim^[30]. Od 4 października 1954, w związku ze zniesieniem gminy Łyse, wieś weszła w skład gromady Łyse^[31]. Na mocy uchwały WRN w Białymstoku z dnia 9 grudnia 1972 znoszącej gromadę Łyse, wieś ponownie znalazła się w granicach gminy Łyse^[32]. Od 1 czerwca 1975 Dawia znalazła się w granicach administracyjnych województwa ostrołęckiego^[33].

Od 1 stycznia 1999 wieś znalazła się w granicach administracyjnych gminy Łyse w powiecie ostrołęckim w województwie mazowieckim^[34].

Dawia liczy 81 mieszkańców zameldowanych na pobyt stały i czasowy (dane za lipiec 2022)^[35].

• Dawia, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. I: Aa – Dereneczna, Warszawa 1880, s. 914 .