Feliks Jusupow – Wikipedia, wolna encyklopedia

Feliks Feliksowicz Jusupow

książę
Dynastia	Jusupowowie
Data i miejsce urodzenia	11 marca?/23 marca 1887 Sankt Petersburg
Data i miejsce śmierci	27 września 1967 Paryż
Ojciec	Feliks Feliksowicz Sumarokow-Elston
Matka	Zinaida Jusupow
Żona	Irina Aleksandrowna Romanowa
Dzieci	Irina Szeremietiew
Multimedia w Wikimedia Commons

Feliks Feliksowicz Jusupow (ros. Фéликс Фéликсович Юсýпов) (ur. 11 marca^?/23 marca 1887 w Sankt Petersburgu, zm. 27 września 1967 w Paryżu) – rosyjski arystokrata, książę, hrabia Sumarokow-Elston, znany z udziału w zabójstwie Grigorija Rasputina. Autor książek wspomnieniowych „Koniec Rasputina” (1927) oraz „Wspomnienia” (1953).

Urodził się w Pałacu Jusupowów w Sankt Petersburgu, jako młodszy syn hrabiego Feliksa Feliksowicza Sumarokow-Elston oraz księżnej Zinaidy Jusupowej. Jego matka była córką ostatniego męskiego przedstawiciela rodziny Jusupow. Aby nie dopuścić do wymarcia rodu, za zgodą cara w 1885 roku hrabia Sumarokow-Elston przyjął nazwisko żony. Jusupowie byli najbogatszym rodem w Rosji, nie dorównywała im nawet panująca rodzina Romanowów. Swój majątek pomnażali przez kilka pokoleń. Posiadali cztery pałace w Sankt Petersburgu, trzy pałace w Moskwie, 37 posiadłości w różnych częściach Cesarstwa, kopalnie węgla i rud żelaza, posiadłości ziemskie oraz fabryki, młyny zbożowe oraz pola naftowe^[1].

Ukończył prywatne Gimnazjum Gurewicza. Po śmierci starszego brata Mikołaja w pojedynku z hrabią Arwidem Manteuffelem, stał się w 1908 roku jedynym spadkobiercą majątku Jusupów. W latach 1909–1913 studiował na Uniwersytecie Oksfordzkim^[2], gdzie przynależał do Klubu Bullingdona.

Po powrocie do Rosji 22 lutego 1914 roku poślubił księżną krwi imperatorskiej Irinę Aleksandrowną Romanową. Z tego związku urodziło się jedyne dziecko Jusupowa - Irina. Para młoda odbyła podróż poślubną, odwiedzając Kair, Jerozolimę, Londyn oraz Bad Kissingen, gdzie przebywali w tym czasie jego rodzice. Po wybuchu I wojny światowej przebywali w Berlinie, gdzie jako poddani rosyjscy zostali zatrzymani. Irina prosiła o pomoc swoją krewną Cecylię Mecklenburg-Schwerin, aby ta interweniowała w sprawie ich powrotu do Rosji u swojego teścia, cesarza Wilhelma II. Cesarz odmówił, lecz w zamian zaoferował możliwość wyboru kraju, w którym mogliby spędzić wojnę. Wkrótce potem udało mu się przedostać do neutralnej Danii, skąd wyjechał do Finlandii i Petersburga^[3].

Po powrocie do kraju uniknął poboru do wojska, ponieważ był jedynym synem w rodzinie, zaczął więc organizować szpital w jednym ze skrzydeł swojego pałacu nad rzeką Mojką. Pracując w szpitalu, w 1916 roku postanowił odbyć roczny kurs oficerski w Korpusie Paziów, a następnie rozpocząć służbę wojskową^[4].

To właśnie w pałacu Jusupowów w Petersburgu dokonano zabójstwa Rasputina. Caryca Aleksandra Fiodorowna domagała się natychmiastowej egzekucji księcia bez procesu, lecz ten uniknął kary; został jedynie osadzony w areszcie domowym w swym majątku w obwodzie biełgorodzkim^[5]. Po rewolucji lutowej wrócił na krótko do Petersburga i zabrał część majątku, w tym biżuterię i dwa obrazy Rembrandta^[6]. Następnie wraz z rodziną wyjechał na Krym, skąd w 1919 roku na pokładzie brytyjskiego okrętu HMS Marlborough popłynęli z Jałty na Maltę^[3]. Stamtąd przez Włochy i Francję dotarli do Wielkiej Brytanii. W 1920 roku wrócili do Francji, gdzie spędzili resztę życia.

Na emigracji Jusupowowie założyli dom mody IRFE, który przestał istnieć w 1929 roku w czasach wielkiego kryzysu. W 1932 roku Feliks pozwał w angielskim sądzie wytwórnię Metro-Goldwyn-Mayer za przedstawienie w złym świetle jego żony Iriny w filmie Ostatnia cesarzowa^[3]. W wygranym procesie w 1934 roku Jusupowowie otrzymali wówczas sumę aż 25 tysięcy funtów odszkodowania, przeliczając to na wartość dzisiejszych pieniędzy to ponad (2,2 mln funtów) W czasie II wojny światowej książę odmówił poparcia nazistów oraz powrotu do ZSRR^[7]. Para książęca spędziła ze sobą całe życie, żyjąc w dostatku do końca swoich dni. Feliks Jusupow zmarł w 1967 roku i został pochowany na rosyjskim cmentarzu w Sainte-Geneviève-des-Bois. Jego żona zmarła w 1970 roku^[3].

• Utracony splendor - autobiografia Jusupowa do 1919 r.. alexanderpalace.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-12-09)].