French
DeutschAldehyd mrówkowy – Wikipedia, wolna encyklopedia
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny | CH2O | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Inne wzory | HCHO, H2CO | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Masa molowa | 30,03 g/mol | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Wygląd | bezbarwny gaz[1] o charakterystycznym[2], nieprzyjemnym zapachu[3] | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Podobne związki | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Pochodne | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Aldehyd mrówkowy, formaldehyd, E240[13] (nazwa systematyczna: metanal), HCHO – organiczny związek chemiczny, pierwszy w szeregu homologicznym aldehydów. Został odkryty przez rosyjskiego chemika Aleksandra Butlerowa w 1859 roku[14]. W handlu najczęściej spotyka się jego 35–40% roztwór w wodzie, zwany formaliną. Produktem kondensacji formaldehydu jest polioksymetylen (zwany także paraformaldehydem)[2][3].
Formaldehyd powstaje podczas niepełnego spalania substancji zawierających węgiel[15] (na przykład podczas wędzenia pokarmów bogatych w białka[13]). Przemysłowo otrzymuje się go przez utlenianie i odwodornianie, na katalizatorze tlenkowym (molibdeniany żelaza lub bizmutu) albo srebrowym, metanolu[16][15].
Dobrze rozpuszcza się w wodzie, do stężenia około 40% (wagowo)[15]. Działa silnie bakteriobójczo oraz denaturująco na białka[2][3].
Zastosowanie
[edytuj | edytuj kod]Aldehyd mrówkowy jest konserwantem[13][16][15] oraz środkiem odkażającym[2][3][13][15] stosowanym przy produkcji tuszów do rzęs, utwardzaczy i lakierów do paznokci, mydeł, odżywek do włosów i szamponów, kremów przeciw starzeniu się skóry, płynów do kąpieli, dezodorantów, fornirów, lakierów przemysłowych, wosków samochodowych, wypełniaczy szczepionek, środków zapobiegających pienieniu oraz karmy dla zwierząt[16]. Ponadto używa się go do wyrobu żywic syntetycznych, włókien chemicznych, barwników[3][15], a także do utrwalania preparatów anatomicznych[3].
Formaldehyd znajduje się na kanadyjskiej liście niezalecanych składników kosmetyków. W niektórych krajach jego stosowanie jest całkowicie zakazane, jest bowiem toksyczny dla wątroby, skóry oraz układów oddechowego, odpornościowego, rozrodczego i nerwowego. Wywołuje również podrażnienia oczu, nosa i gardła, krwawienie z nosa, kaszel, wysypkę oraz astmę. Podejrzewa się go także o teratogenność i kancerogenność[16]. Jego dopuszczalne dzienne spożycie wynosi 0,15 mg/kg masy ciała[13].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e Haynes 2014 ↓, s. 3-278.
- ↑ a b c d Wielka encyklopedia zdrowia. Wojciech Twardosz (red.). T. I: Ab–Az. Poznań: Wydawnictwo HORYZONT, 2002, s. 35–36. ISBN 83-89242-01-X.
- ↑ a b c d e f Mała encyklopedia medycyny. Wyd. 4. T. I: A–G. Warszawa: PWN, 1988, s. 321. ISBN 83-01-08835-4.
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 5-196.
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 5-94.
- ↑ a b c d Formaldehyde, [w:] GESTIS-Stoffdatenbank [online], Institut für Arbeitsschutz der Deutschen Gesetzlichen Unfallversicherung, ZVG: 10520 [dostęp 2016-03-20] (niem. • ang.).
- ↑ a b Formaldehyde, [w:] DrugBank [online], University of Alberta, DB03843 (ang.).
- ↑ Haynes 2014 ↓, s. 9-57.
- ↑ formaldehyde …%, [w:] Classification and Labelling Inventory, Europejska Agencja Chemikaliów [dostęp 2016-03-20] (ang.).
- ↑ a b c Haynes 2014 ↓, s. 16-18.
- ↑ Formaldehyd, roztwór (nr 252549) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2016-03-20]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ Formaldehyde solution (nr 252549) (ang.) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Stanów Zjednoczonych. [dostęp 2016-03-20]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ a b c d e E240: Formaldehyd. Food-Info.net. [dostęp 2018-08-22]. (pol.).
- ↑ Friedrich Wöhler, Justus Liebig, Herman Kopp: Annalen der Chemie und Pharmacie. T. 111. Liepzig und Heiderberg, 1859, s. 242.
- ↑ a b c d e f CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 95, Boca Raton: CRC Press, 2014, ISBN 978-1-4822-0867-2 (ang.).
- ↑ a b c d Bill Statham: E213: Tabele dodatków i składników chemicznych. Warszawa: Wydawnictwo RM, 2006, s. 222. ISBN 978-83-7243-529-3.
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Formaldehyd, międzynarodowa karta bezpieczeństwa chemicznego, Międzynarodowa Organizacja Pracy (pol. • ang.).