Franz Grashof – Wikipedia, wolna encyklopedia

Franz Grashof

Data i miejsce urodzenia	11 lipca 1826 Düsseldorf
Data i miejsce śmierci	26 października 1893 Karlsruhe
Zawód, zajęcie	inżynier-mechanik, naukowiec, pedagog
Narodowość	niemiecka
Tytuł naukowy	profesor
Alma Mater	Uniwersytet Techniczny w Berlinie (Gewerbe-Institut)
Stanowisko	wykładowca akademicki
Pracodawca	Uniwersytet Techniczny w Berlinie, Karlsruher Institut für Technologie
Multimedia w Wikimedia Commons

Franz Grashof (ur. 11 lipca 1826 w Düsseldorfie, zm. 26 października 1893 w Karlsruhe) – niemiecki inżynier-mechanik, naukowiec, profesor teoretycznego maszynoznawstwa w Karlsruher Institut für Technologie^[1], jeden z twórców Verein Deutscher Ingenieure^[2][3][4].

Był synem nauczyciela-humanisty^[2]. Uczęszczał do szkoły w Düsseldorfie. Od wczesnych lat interesował się mechaniką, ucząc się ślusarstwa; uczęszczał też do szkoły handlowej^[2][3]. W 1844 r. wyjechał do Berlina, gdzie przez trzy lata studiował w Gewerbe-Institut matematykę, fizykę i budowę maszyn, zamierzając pracować w hutnictwie^[2][5][3].

W następnych latach (1848–1851) służył jako ochotnik na statku żaglowym w Kriegsflotte des Deutschen Bundes^[2][5]; odwiedził Holenderskie Indie Wschodnie i Australię^[3]. W czasie rejsów przekonał się, że powinien wrócić na studia inżynierskie (nie miał predyspozycji do aktywności fizycznej i był krótkowzroczny)^[2]; studia skończył w Berlinie w 1852 r.^[2][5]

Od 1852 r. był w dzisiejszym Uniwersytecie Technicznym w Berlinie wykładowcą matematyki stosowanej, a w 1854 r. został członkiem Gewerbe-Institut – wykładowcą matematyki i mechaniki^[2][5][3]. Od 1 stycznia 1855 r. był też dyrektorem Königlichen Eichamt (Królewskie Biuro Standardów)^[5][2].

Należał do grupy 23 młodych inicjatorów założenia działającego do dzisiaj Stowarzyszenia Inżynierów Niemieckich – Verein Deutscher Ingenieure. VDI utworzono w roku 1856; Grashofowi powierzono funkcję przewodniczącego i redaktora wydawnictw VDI^[5][2][3].

W 1863 został – jako następca Ferdynanda Redtenbachera (1809–1863) – profesorem inżynierii mechanicznej (Professor of Applied Mechanics and Mechanical Engineering) w Karlsruher Institut für Technologie (KIT); wykładał wytrzymałość materiałów, hydraulikę, termodynamikę i inżynierię ogólną^[5][2][3][1]. Jego wykłady charakteryzowała precyzja i jasność języka^[2]. Pracował w KIT do końca kariery zawodowej (1891), odrzucając ofertę z RWTH Aachen i dwie z Monachium^[2].

W roku 1883 doznał udaru mózgu, co ograniczyło jego aktywność. W tymże roku został członkiem Komisji Standardów, a w 1887 r. – członkiem zarządu Biura Standardów^[2].

Opracowywaniem specjalistycznych publikacji Grashof zajął się już w czasie studiów, pod wpływem swojego nauczyciela, Augusta Druckenmüllera, który zachęcał studentów do współpracy w przygotowywaniu podręcznika z fizyki, zawierającego rozdział „mechanika stosowana”^[1].

W późniejszych latach pisał wiele fachowych tekstów lub współpracował przy opracowywaniu prac zespołowych, w tym publikowanych przez nowe wydawnictwo VDI, które utworzył i którym kierował od 1857 r. przez 34 lata^[6][1]. W tym wydawnictwie opublikował w latach 1857–1885 ponad 40 własnych artykułów^[2][7]. Spośród innych prac, dostępnych w Niemieckiej Bibliotece Narodowej i innych bibliotekach świata, najczęściej są wymieniane^{[2][1][7][8][9]}:

• Angewandte Mechanik, w: Gustav Karsten, Allgemeine Encyklopädie der Physik, vol. V (Leipzig, 1856–1862)
• Festigkeitslehre mit Rücksicht auf den Maschinenbau, Berlin (1866); wyd. 2 Theorie der Elastizität und Festigkeit, Berlin (1878),
• Resultate der mechanischen Wämetheorie, Heidelberg (1870),
• Theoretische Maschinenlehre, 3 tomy, Leipzig (1871–1886),

Podręcznik Theoretische Maschinenlehre – podstawa wiedzy większości inżynierów-mechaników w XIX w. – był przez studentów i profesorów nazywany po prostu „Grashof”^[1]. Publikacje Grashofa walnie przyczyniły się do uznania działalności badawczej w dyscyplinach technicznych za pracę naukową^[1].

• Franz Grashof jest wymieniany przez specjalistów jako jeden z pionierów nauki o wymianie ciepła^[4][3]. Analizie jego dorobku poświęcono wiele opublikowanych prac naukowych, m.in.^[2]:

– H. Lorenz Die wissenschaftlichen Leistungen F. Grashofs w: Beitrläge zur Gesechite del Industrie und Technik, 16 (1926), s. 1–12,

– C. Matschoss, Männer der Technik (Düsseldorf, 1925), s. 94,

– K. Nesselmann, w: Neue deutsche Biographie, VI (Berlin, 1964), s. 746,

– R. Plank, Franz Grashof als Lehrer und Forscher w: Zeitschrift des Vereins deutscher Ingenieure, 70 (1926), s. 28.

• Dla uhonorowania tych zasług jego imię nadano dwóm liczbom kryterialnym, odgrywającym dużą rolę w inżynierii procesowej, np. liczba Grashofa (Gr), stosowana w obliczeniach dotyczących wymiany ciepła i w mechanice płynów w celu ustalenia granicy między przepływem laminarnym i burzliwym (tej granicy odpowiada krytyczna liczba Gr)^[2].
• Uniwersytet w Rostocku przyznał Grashofowi w roku 1860 tytuł Doctor honoris causa^[2].
• Verein Deutscher Ingenieure w roku 1883 nadało mu honorowe członkostwo VDI^[2], a po jego śmierci ustanowiło Grashof Commemorative Medal – najwyższe odznaczenie za zasługi w zakresie umiejętności technicznych^[2][6].
• Nazwisko Franza Grashofa umieszczono na monumencie upamiętniającym założenie VDI, stojącym przed siedzibą stowarzyszenia w Düsseldorfie.
• W Karlsruhe ustawiono w dzielnicy Südweststadt pomnik Franza Grashofa^[10] i nadano jego imię jednej z ulic.

Franz Grashof był żonaty i miał dwoje dzieci. Zmarł 26 października 1893 r. – dwa lata po drugim udarze mózgu – w Karlsruhe^[2].