Gustav Noske – Wikipedia, wolna encyklopedia

Gustav Noske

Data i miejsce urodzenia	9 lipca 1868 Brandenburg an der Havel, Królestwo Prus
Data i miejsce śmierci	30 listopada 1946 Hanower, brytyjska strefa okupacyjna Niemiec
Minister obrony Rzeszy Niemieckiej
Okres	od 13 lutego 1919 do 20 marca 1920
Przynależność polityczna	Socjaldemokratyczna Partia Niemiec
Następca	Otto Gessler
Multimedia w Wikimedia Commons

Gustav Noske (ur. 9 lipca 1868 w Brandenburgu, zm. 30 listopada 1946 w Hanowerze) – niemiecki działacz polityczny (SPD) i minister rządu Rzeszy. W latach 1919–1920 był ministrem Reichswehry w rządzie Rzeszy – pierwszym ministrem obrony Republiki Weimarskiej.

Urodził się w Brandenburgu nad Hawelą. Z zawodu był mistrzem rzeźnictwa. Z polityką związał się poprzez działalność w związku zawodowym. Należał do Partii Sojaldemokratycznej (Sozialdemokratische Partei Deutschlands, SPD). W 1906 dostał się do Reichstagu. Pozostał posłem w czasie I wojny światowej. Interesował się sprawami wojskowymi oraz kwestiami kolonialnymi. Można go zakwalifikować do prawego skrzydła socjalistów. W latach 1918–1919 członek Rad Delegatów Ludowych.

Najbardziej wsławił się stłumieniem, w uzgodnieniu z również socjaldemokratycznym kanclerzem Republiki Weimarskiej Friedrichem Ebertem, powstania komunistów i lewicowych socjaldemokratów, tzw. powstania Spartakusa, zorganizowanego przez Związek Spartakusa w styczniu 1919. W tym celu zalegalizował i posłużył się skrajnie prawicowymi organizacjami paramilitarnymi Freikorpsów. W dniach 10–17 stycznia 1919 Freikorpsy wraz z żołnierzami Reichswehry pod dowództwem generała von Lüttwitza stłumiły powstanie Spartakusa, którego przywódcy (jednocześnie przywódcy USPD^[1]) – Róża Luksemburg i Karl Liebknecht – zostali po aresztowaniu przez pruską policję przekazani żołnierzom Freikorpsów. Oboje zostali następnie zamordowani, a sprawcy nie ponieśli z tego tytułu faktycznie żadnej odpowiedzialności^[2]. Już ze względu na ten fakt Noske jest postacią kontrowersyjną.

Był jednym z nielicznych przedstawicieli SPD gotowych na współpracę z konserwatywną, monarchistyczną w poglądach (zatem antyrepublikańską) kadrą oficerską, pozostawiając jej kontrolę nad armią. Był jednak zaskoczony, gdy w konsekwencji swej polityki, po rozmowie z gen. Hansem von Seecktem w czasie tzw. puczu Kappa-Lüttwitza (skierowanego z kolei przez Freikorpsy i część Reichswehry przeciw rządowi Rzeszy) w marcu 1920 uświadomił sobie, że Reichswehra wykonuje rozkazy swego dowództwa, a nie rządu Republiki Weimarskiej i uważa się za siłę autonomiczną w państwie^[3].

Od roku 1920 Noske pełnił funkcję nadprezydenta prowincji Hanower. Został zdymisjonowany przez rząd kanclerza Adolfa Hitlera po przejęciu władzy przez NSDAP w trybie tzw. Gleichschaltung (pol. „ujednolicenie”). Po odsunięciu od władzy Noske nie został poddany represjom i regularnie pobierał rentę państwową w pełnym wymiarze należnym emerytowanemu nadprezydentowi Hanoweru. W prywatnym gronie Hitler wyrażał się o nim, że jest mu wdzięczny za usunięcie rządów dynastii Hohenzollernów, co umożliwiło mu przejęcie pełni władzy, w odróżnieniu od Mussoliniego, który przynajmniej formalnie podlegał królowi włoskiemu^[4].

Po 20 lipca 1944 został aresztowany przez Gestapo za domniemany udział w próbie zamachu stanu z 20 lipca. Noske został uwolniony przez wkraczające do Niemiec oddziały alianckie.

Po wojnie mieszkał w Hanowerze. Zmarł podczas przygotowań do wykładów w Stanach Zjednoczonych.