French
DeutschHale Mirowskie w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia
 nr rej. 1283 z 30 grudnia 1986 | |
.jpg) Hala Mirowska (z prawej) i Hala Gwardii (z lewej) | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | plac Mirowski 1 |
| Architekt | Bolesław Milkowski |
| Kondygnacje | 2 |
| Rozpoczęcie budowy | 1899 |
| Ukończenie budowy | 1902 |
| Zniszczono | 1944 |
| Odbudowano | po 1945 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa mazowieckiego  | |
Położenie na mapie Warszawy  | |
 52°14′19″N 20°59′49″E/52,238611 20,996944 | |
Hale Mirowskie – dwie bliźniacze hale targowe znajdujące się na warszawskim Mirowie na placu Mirowskim 1 (hala zachodnia) oraz placu Żelaznej Bramy 1 (hala wschodnia).
Historia
[edytuj | edytuj kod]Zespół przy placu Mirowskim był pierwszym kompleksem hal targowych wzniesionym w Warszawie na przełomie XIX i XX wieku[1]. Hale umożliwiały m.in. lepszą organizację handlu i podniesienie warunków higienicznych sprzedaży dzięki przeniesieniu jej z otwartej przestrzeni do zamkniętych pomieszczeń[2].
Hale Mirowskie wybudowano w latach 1899–1902 w miejscu części rozebranych Koszar Mirowskich[1][3], pod które kamień węgielny położono 15 października 1899 roku[4]. Ich nazwa, przejęta od nazwy koszar, pochodzi od nazwiska Wilhelma Miera[5]. Projektantami hal byli: Bolesław Miłkowski (konstrukcja), Ludwik Panczakiewicz (elewacje) oraz Apoloniusz Nieniewski[6] i Władysław Kozłowski (oprawa architektoniczna)[6]. Były to dwa budynki o długości 95,4 m i szerokości 42,8 m[1]. Metalowe konstrukcje hal wykonała warszawska spółka K. Rudzki i S-ka[7]. Nad wejściami umieszczono cynkowe kartusze z warszawską Syreną[8]. Koszt budowy hal wyniósł 1,4 mln rubli[9].
Właścicielem hal było miasto, wydzierżawiając stragany i sklepy indywidualnym przedsiębiorcom[1]. Wydzielono w nich 515 stanowisk handlowych[1]. W halach sprzedawano produkty spożywcze oraz przedmioty związane z gospodarstwem domowym[1]. Stragany rozmieszczano według rodzajów sprzedawanych produktów[1].
Przed wybuchem II wojny światowej w 1939 w halach działało ok. 900 punktów sprzedaży detalicznej[10]. Do zniszczenia w 1944 były największym w Warszawie obiektem handlowym[3]. Obok znajdowały się także dwa inne skupiska handlu detalicznego: Gościnny Dwór oraz Bazar Janasza[11]. Handlowano także na ulicach sąsiadujących z placem Mirowskim i placem Żelaznej Bramy[12]. Cały ten obszar był czasem nazywany „brzuchem Warszawy”[12].
Pierwsze lata wojny hale przetrwały bez większych zniszczeń. W 1940 roku znalazły się przy granicy nowo utworzonego getta[13]. W maju 1941 działało w nich 1641 stoisk, więcej niż przed wojną[14]. Budynki silnie ucierpiały podczas powstania warszawskiego. 1 sierpnia 1944 doszło do walk o wschodnią halę, w której znajdowały się niemieckie warsztaty samochodowe[15]. 5 i 6 sierpnia, podczas ataku wojsk niemieckich w kierunku placu Piłsudskiego i towarzyszących mu bombardowań lotniczych, obydwie hale zostały spalone[16]. Zostały zdobyte po ciężkich walkach 6 sierpnia po południu przez oddziały Oskara Dirlewangera[16]. Okolicznych mieszkańców spędzono do rozbierania barykad, a następnie zamordowano[16]. Ich zwłoki zostały następnie spalone przez Verbrennungskommando Warschau[16]. 7 sierpnia powstańcy podjęli udaną próbę uwolnienia grupy osób przetrzymywanych w halach[17]. Polacy jeszcze dwukrotnie podejmowali próby odbicia hal: 13 sierpnia oraz w nocy z 30 na 31 sierpnia 1944[17].
Po wojnie początkowo nie planowano odbudowy okolic placu Żelaznej Bramy i Hal Mirowskich. Planowano wyburzyć pozostałości budynków i urządzić na ich miejscu park. Odstąpiono jednak od tego planu i wypalone hale zostały odbudowane.
Opis
[edytuj | edytuj kod]Hala zachodnia (Mirowska) – po odbudowie według projektu Zbigniewa Pawlaka od listopada 1962 ponownie zaczęła pełnić funkcje handlowe[3][18]. Dla powiększenia powierzchni handlowej w latach 60. XX wieku do zachodniej fasady hali dodano modernistyczną betonowo-szklaną nadbudowę na poziomie górnej kondygnacji. Od 1974 użytkownikiem hali jest „Społem” WSS Śródmieście, która przejęła w 1997 zakupiony budynek wraz z przyległym terenem przekazanym jej w wieczyste użytkowanie. W latach 50. na zachodniej ścianie Hali Mirowskiej umieszczono tablicę Tchorka upamiętniającą masakrę ludności cywilnej z sierpnia 1944[19]. W 2011 została wyremontowana, lecz podczas remontu zachowano ślady po kulach i innych zniszczeniach wojennych, do dziś widoczne na elewacji budynku[20].
Hala wschodnia (Gwardii)[21] – po odbudowie w 1948 halę na krótko zaadaptowano na tymczasową zajezdnię autobusów miejskich. Garażowały tam zakupione we Francji autobusy Chausson[22]. W 1953 hala została przekazana Milicyjnemu Klubowi Sportowemu „Gwardia”[3] (stąd jej zwyczajowa nazwa). W 1953 w hali odbyły się X Mistrzostwa Europy w Boksie[23][24]. Na środku hali ustawiono ring oraz trybuny na 5300 widzów[25]. Odbywały się tam również turnieje szermiercze i koszykarskie oraz mecze tenisowe[26]. Po 1989, podobnie jak hala zachodnia, pełniła funkcje handlowe (m.in. mieścił się tam sklep MarcPol)[27], a niewielką część zajmowała sekcja bokserska WKS „Gwardia”. W 2017 po przeprowadzonym remoncie wnętrz w budynku uruchomiono targ z żywnością lokalną i ekologiczną, lokale gastronomiczne i sklepy[27][28][29]. Powstało tam również Muzeum Boksu im. Feliksa Stamma[30]. Właścicielem hali jest miasto. Trwa proces wyłaniania przez miasto partnera, który wykona remont i będzie odpowiedzialny za zarządzanie budynkiem w formie partnerstwa publiczno-prywatnego[31].
W kulturze masowej
[edytuj | edytuj kod]- W 1959 w Hali Gwardii kręcono zdjęcia do filmu Niewinni czarodzieje w reżyserii Andrzeja Wajdy[32].
Galeria
[edytuj | edytuj kod]-
Miejsce po rozebranych wschodnich budynkach Koszar Mirowskich przygotowane pod budowę hal, 1898 -
Projekt hali z 1899, fasada frontowa -
Hala Mirowska w 1932 -
Wnętrze hali w okresie międzywojennym -
Hala Mirowska w okresie okupacji niemieckiej. Widoczny fragment, obiegającej budynki hal od północy, niezachowanej linii tramwajowej w ciągu ulic: Wolska–Chłodna–plac Mirowski–plac Żelaznej Bramy -
Kompleks hal w 2005, na pierwszym planie Hala Gwardii, na drugim Hala Mirowska -
Wnętrze Hali Mirowskiej -
Wnętrze Hali Gwardii
.jpg)
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 230.
- ↑ Witold Pruss: Tendencje rozwojowe dzielnic Warszawy [w:] Irena Pietrza-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r.. Warszawa: Wydawnictwo Książka i Wiedza, 1973, s. 229–230.
- ↑ a b c d Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 238. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Franciszek Galiński: Gawędy o Warszawie. Warszawa: PIW, 1960, s. 269.
- ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 488. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ a b Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 379. ISBN 83-01-08836-2.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łódź: Księży Młyn, 2009, s. 22. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ Stefan Krzysztof Kuczyński: Herb Warszawy. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 70.
- ↑ Stefan Kieniewicz: Warszawa w latach 1795-1914. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976, s. 238.
- ↑ Władysław Bartoszewski: 1859 dni Warszawy. Kraków: Wydawnictwo Znak, 2008, s. 87. ISBN 978-83-240-1057-8.
- ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łodź: Księży Młyn, 2009, s. 88. ISBN 978-83-61253-51-8.
- ↑ a b Jerzy S. Majewski: Żydowski Muranów i okolice. Warszawa: Wydawnictwo Agora, 2012, s. 259. ISBN 978-83-268-0764-0.
- ↑ Grzegorz Mika. Wiele wcieleń Żelaznej Bramy. „Skarpa Warszawska”, s. 35, maj 2023.
- ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 200. ISBN 978-83-07-03239-9.
- ↑ Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 370. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ a b c d Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 371. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ a b Piotr Rozwadowski (red. nauk.): Wielka Ilustrowana Encyklopedia Powstania Warszawskiego. Tom 1.. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona i Fundacja „Warszawa Walczy 1939–1945”, 2005, s. 372. ISBN 83-11-10124-8.
- ↑ Krzysztof Jabłoński i in.: Warszawa: portret miasta. Warszawa: Arkady, 1984, s. strony nienumerowane (Kronika odbudowy, budowy i rozbudowy 1945−1982). ISBN 83-213-2993-4.
- ↑ Stanisław Ciepłowski: Napisy pamiątkowe w Warszawie XVII-XX w.. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, s. 138. ISBN 83-01-06109-X.
- ↑ Wyborcza.pl [online], warszawa.wyborcza.pl [dostęp 2022-05-19].
- ↑ Juliusz A. Chrościcki, Andrzej Rottermund: Atlas architektury Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 1977, s. 222.
- ↑ Marian Gajewski: Odbudowa warszawskich urządzeń komunalnych (1944–1951) [w: Warszawa stolica Polski Ludowej. Zeszyt 2]. Warszawa: Instytut Historii Polskiej Akademii Nauk, 1972, s. 110.
- ↑ Kronika wydarzeń w Warszawie 1945−1958. „Warszawskie Kalendarz Ilustrowany 1959”, s. 69, 1958. Wydawnictwo Tygodnika Ilustrowanego „Stolica”.
- ↑ Jarosław Zieliński: Atlas dawnej architektury ulic i placów Warszawy. Tom 11. Miechowska–Myśliwiecka. Warszawa: Biblioteka Towarzystwa Opieki nad Zabytkami, 2005, s. 228. ISBN 83-88372-30-0.
- ↑ Stefan Szczepłek. Hala Gwardii. Katedra boksu. „Skarpa Warszawska”, s. 53, czerwiec 2020.
- ↑ Stefan Szczepłek. Hala Gwardii. Katedra boksu. „Skarpa Warszawska”, s. 55–56, czerwiec 2020.
- ↑ a b Norbert Frątczak: Hala Gwardii już otwarta. Jest targ, są restauracje, będzie też kultura. Kolejne miejsce dla hipsterów?. warszawa.wyborcza.pl, 29 września 2017. [dostęp 2017-09-30].
- ↑ Gwardia. Zakupy i jedzenie pod okiem bokserów. Zajrzeliśmy przed otwarciem - Śródmieście [online], tvnwarszawa.tvn24.pl [dostęp 2018-06-19] (pol.).
- ↑ Janusz Pindera. Przeżyjmy to jeszcze raz. „Życie Mazowsza (dodatek do dziennika Rzeczpospolita)”, s. R8, 25 października 2017.
- ↑ Muzeum boksu im. Feliksa Stamma otworzyło podwoje w Hali Gwardii. polsatsport.pl, 29 września 2017. [dostęp 2017-10-25].
- ↑ Hala Gwardii o krok od remontu [online], um.warszawa.pl [dostęp 2022-05-19] (pol.).
- ↑ Stefan Szczepłek. Hala Gwardii. Katedra boksu. „Skarpa Warszawska”, s. 55, czerwiec 2020.