French
DeutschHartberg – Wikipedia, wolna encyklopedia
 Panorama Hartberga | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Kraj związkowy | |||
| Powiat | |||
| Powierzchnia | 21,58 km² | ||
| Wysokość | 359 m n.p.m. | ||
| Populacja (1 stycznia 2015) • liczba ludności • gęstość |
| ||
| Nr kierunkowy | 03332 | ||
| Kod pocztowy | 8230 | ||
| Tablice rejestracyjne | HF | ||
Położenie na mapie Austrii  | |||
 47°16′50″N 15°58′12″E/47,280556 15,970000 | |||
| Strona internetowa | |||
Hartberg – miasto we wschodniej Austrii, w kraju związkowym Styria, siedziba powiatu Hartberg-Fürstenfeld. Liczy 6529 mieszkańców (1 stycznia 2015)[1]. Do 31 grudnia 2012 siedziba powiatu Hartberg.
Miasto jest członkiem organizacji Cittàslow[2].
Historia
[edytuj | edytuj kod]
Historia osady sięga ponad 2500 tysiąca lat[2]. W późnej starożytności w granicach Cesarstwa Rzymskiego, w II-IV w. pobliżu dzisiejszego miasta istniała rzymska osada, współcześnie stanowisko archeologiczne[3]. Jedna z dwóch niegdyś znajdujących się tam rzymskich rzeźb lwów obecnie zdobi park miejski w Hartbergu[3].
We wczesnym średniowieczu sięgał tu Kaganat Awarów[4], w IX w. prawdopodobnie także słowiańskie państwo wielkomorawskie[5], a w X w. Węgry[6], po czym sięgnęły tu granice Marchii Styrii. Najstarsza wzmianka o miejscowości pochodzi z 1128, była to ufortyfikowana osada graniczna na granicy z Węgrami[7]. Osadę rozbudował wówczas margrabia Leopold I. Najstarsza wzmianka o zamku pochodzi z 1147[8]. W 1254 wraz ze Styrią miejscowość została włączona przez króla Belę IV do Węgier. Po zwycięstwie Czechów nad Węgrami w bitwie pod Kressenbrunn i pokoju wiedeńskim z 1261 przeszła we władanie króla Czech Przemysła Ottokara II[9], po czym w 1276 trafiła pod panowanie dynastii Habsburgów, która przejęła z rąk czeskich także Księstwo Austriackie. W dokumencie z 1286 Hartberg po raz pierwszy był wzmiankowany jako miasto (civitas), a w 1310 mieszczanie uzyskali prawo wolnego wyboru burmistrzów[7]. W 1469 miasto zajęli antyhabsburscy powstańcy styryjscy pod wodzą Andreasa Baumkirchera[10], opowiadający się po stronie króla Węgier Macieja Korwina[11]. W 1487 miasto zdobył Maciej Korwin i ponownie włączył do Węgier, po czym po paru latach znów przypadło Austrii[10]. W 1529 Ferdynand I Habsburg sprzedał miasto i zamek, które następnie były własnością różnych rodów szlacheckich[10]. W XVI wieku zamek został przebudowany w stylu renesansowym[10], a w XVII wieku dobudowano skrzydło z arkadami[2][8].
Podczas węgierskiego powstania Bocskaya w 1605 miasto oblegali Węgrzy. W 1619 miasto zostało obsadzone austriackim wojskiem z obawy przed ofensywą powstańców węgierskich w czasie powstania Bethlena[12]. W czasie wojny trzydziestoletniej w 1645 zorganizowano samoobronę na wypadek ataku obecnych w regionie Szwedów[13]. W 1679 do miasta dotarła epidemia dżumy, po czym izolacja miasta spowodowała niedobory żywności[14]. W styczniu 1707 do okolic miasta ponownie dotarli powstańcy węgierscy w ramach powstania Rakoczego, a jesienią zdobyli miasto[15][16]. Podczas wojen napoleońskich w 1799/1800 w miejscowym zamku Klaffenau Austriacy uwięzili około 900 francuskich jeńców wojennych, wśród których w 1800 wybuchła epidemia tyfusu, która kosztowała życie ponad 200 osób, a w 1805–1806 i 1809 miasto pozostawało pod kontrolą Francji i zostało obłożone kontrybucją i obowiązkiem kwaterunku francuskich wojsk[17].
W 1898 wzniesiono nowy ratusz[7], a w 1906 wieżę obserwacyjną[2]. Po upadku Austro-Węgier, w 1918, miasto znalazło się w składzie Republiki Austrii, a w 1938 w wyniku Anschlussu zostało anektowane przez nazistowskie Niemcy, w których składzie pozostawało do końca II wojny światowej w 1945. Główny plac miasta nosił wówczas nazwę Adolf Hitler Platz, a u schyłku wojny (4 maja 1945) SS powiesiło na tymże placu czterech domniemanych bojowników antyhitlerowskich[7].
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]Wybrane zabytki[2]:
- Zamek, sięgający XII wieku, przebudowany w stylu renesansowym w XVI-XVII w.[8]
- Kościół św. Marcina, barokowy
- Karner, romański
- Ratusz
- Kolumna maryjna
- Figura św. Jana Nepomucena
- Wieża obserwacyjna Ringwarte
-
Zamek -
Kościół św. Marcina -
Karner -
Ratusz -
Główny plac z kolumną maryjną -
Figura św. Jana Nepomucena
Transport
[edytuj | edytuj kod]
Miasto posiada stację kolejową z bezpośrednimi połączeniami z miastami Graz, Wiener Neustadt i Wiedeń.
Sport
[edytuj | edytuj kod]W mieście ma siedzibę klub piłkarski TSV Hartberg, którego domowym obiektem jest Profertil Arena Hartberg.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Austriacki Urząd Statystyczny
- ↑ a b c d e Hartberg. Cittaslow.org. [dostęp 2020-08-31]. (ang.).
- ↑ a b Römischer Landsitz "Villa Rustica". verwaltung.steiermark.at. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-26)]. (niem.).
- ↑ Europe at the death of Charles the Great. 814, The Public Schools Historical Atlas by Charles Colbeck (ang.)
- ↑ File:Great Moravia-no labels.png [online], commons.wikimedia.org [dostęp 2020-08-31] (ang.).
- ↑ Deutschland um das Jahr 1000, Allgemeiner Historischer Handatlas (niem.)
- ↑ a b c d Der Hartberger Hauptplatz. Hartbergerland.at. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
- ↑ a b c Hartberg Castle. Schloesserstrasse.com. [dostęp 2020-08-31]. (ang.).
- ↑ Vídeňský mír přehled. encyklopedie.vseved.cz. [dostęp 2020-08-31]. (cz.).
- ↑ a b c d Hartberg – Schloss Paar. Burgen-Austria.com. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
- ↑ Digitale Bibliothek – Münchener Digitalisierungszentrum [online], daten.digitale-sammlungen.de [dostęp 2020-08-31] (niem.).
- ↑ Fritz Posch: Die innerösterreichische Defensionsordnung von 1575 und der „nachbarliche Sukkurs" der innerösterreichischen Länder Steiermark, Kärnten, Krain und Görz. W: Zeitschrift des Historischen Vereines für Steiermark. T. 81. Graz: 1990, s. 45. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
- ↑ Fritz Posch: Die innerösterreichische Defensionsordnung von 1575 und der „nachbarliche Sukkurs" der innerösterreichischen Länder Steiermark, Kärnten, Krain und Görz. W: Zeitschrift des Historischen Vereines für Steiermark. T. 81. Graz: 1990, s. 50. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
- ↑ Das Seuchenjahr 1679 aus der Sicht des Jahres 2020. archiv.uni-graz.at. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
- ↑ István Bodnár: Béri Balogh Ádám a vértanuhalált halt kuruc brigadéros. Szekszárd: 1938, s. 30. (węg.).
- ↑ Kálmán Thaly: II. Rákóczi Ferencz fejedelem emlékiratai a magyar háborúról, 1703-tól végéig (1711). Pest: 1872, s. 234, 236. (węg.).
- ↑ Markus Jeitler: Die Franzosenzeit im Raum Hartberg. W: Mitteilungen der Korrespondentinnen und Korrespondenten der Historischen Landeskommission für Steiermark. T. 10. Graz: 2011, s. 70-72. [dostęp 2020-08-31]. (niem.).
