Józef Kratko – Wikipedia, wolna encyklopedia

Józef Kratko

Józek, Heniek, Kola

szeregowy (degradacja)
Data i miejsce urodzenia	16 września 1914 Pińsk
Data śmierci	29 marca 2004
Przebieg służby
Lata służby	1941–1956
Siły zbrojne	Armia gen. Andersa ludowe Wojsko Polskie
Formacja	Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego
Jednostki	I Warszawski Batalion Obrony Narodowej 5 Dywizja Piechoty 1 Warszawska Dywizja Piechoty
Stanowiska	zastępca dowódcy batalionu, oficer inspekcyjny KG MO, dyrektor Departamentu IV MBP, szef WUBP w Katowicach, dyrektor Departamentu VII KdsBP
Główne wojny i bitwy	II wojna światowa front wschodni
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Józef Kratko właśc. Josif Kratko (ur. 3 września^?/16 września 1914 w Pińsku, zm. 29 marca 2004^[1]) – oficer ludowego Wojska Polskiego, pułkownik Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego.

Pochodził z wielodzietnej żydowskiej rodziny Azriela (Antoniego) i Rossy (Rozalii) Bajli z domu Szkolnik. Miał piątkę rodzeństwa, jego brat Załman (Zygmunt) również był działaczem komunistycznym. W 1933 zdał egzamin maturalny w Państwowym Gimnazjum im. Stefana Czarnieckiego w Chełmie, następnie rozpoczął naukę w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie w klasie skrzypiec^[2].

Już podczas nauki w gimnazjum związał się z organizacjami komunistycznymi. Został działaczem Rewolucyjnego Związku Niezamożnej Młodzieży Szkolnej, od 1931 działał w Komunistycznym Związku Młodzieży Zachodniej Ukrainy. Po przyjeździe do Warszawy wstąpił do Komunistycznego Związku Młodzieży Polskiej, od 1935 był członkiem Komunistycznej Partii Polski. Na początku swej partyjnej kariery został aresztowany i skazany na rok więzienia. Kolejne aresztowanie z powodu działalności partyjnej miało miejsce w 1936, po śledztwie trwającym do marca 1936 został skazany na dwa lata więzienia. Pobyt w areszcie śledczym został mu zaliczony na poczet kary, więc wiosną 1939 wyszedł na wolność. Po wybuchu II wojny światowej walczył w obronie stolicy w I Warszawskim Batalionie Obrony Narodowej, tuż przed kapitulacją został ranny^[3].

Przedostał się do Lwowa, gdzie próbował kontynuować studia muzyczne. Następnie przeniósł się z żoną do Anapy, gdzie znalazł zatrudnienie w warsztatach lotniczych i wstąpił do Komsomołu. Po ataku Niemiec na ZSRR we wrześniu 1941 został skierowany do powstających Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i otrzymał przydział do 5 Dywizji Piechoty^[4].

Podczas dyslokacji jednostki w styczniu 1942 do Kirgizji zdezerterował i pozostał w ZSRR. W maju 1943 dostał się do Sielc i wstąpił do armii Berlinga. Został skierowany na podoficerski kurs polityczno-wychowawczy, po jego ukończeniu otrzymał awans na stopień podporucznika i objął stanowisko zastępcy dowódcy ds. polityczno-wychowawczych w 1. pułku czołgów 1 Dywizji Piechoty im. Tadeusza Kościuszki. W czerwcu 1943 wziął udział w pierwszym Zjeździe Związku Patriotów Polskich. Jako porucznik brał udział w bitwie pod Lenino^[5].

W październiku 1943 został przydzielony do Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego, od 1944 wszedł w skład jego dowództwa. W maju 1944 został przeniesiony do Polskiego Sztabu Partyzanckiego i wszedł w skład Zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła”. Do 20 maja 1944 był zastępcą dowódcy ds. polityczno-wychowawczych Polskiego Samodzielnego Batalionu Specjalnego. W lipcu dostał do Lublina, gdzie wszedł w skład grupy operacyjnej organizującej struktury władzy komunistycznej. Od sierpnia pełnił funkcję dowódcy tzw. Warszawskiej Grupy Operacyjnej organizującej struktury Milicji Obywatelskiej w Warszawie. Otrzymał awans na kapitana i wstąpił do Polskiej Partii Robotniczej^[6].

15 sierpnia 1944 wyznaczony został na stanowisko zastępcy komendanta Milicji Obywatelskiej miasta stołecznego Warszawy do spraw polityczno-wychowawczych. Następnie był szefem Inspektoratu^[7] Komendy Głównej MO (1944–1945), komendantem wojewódzkim MO w Katowicach (1945–1946), szefem Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Katowicach (1946–1947), dyrektorem Departamentu IV MBP (ochrona gospodarki) (1947–1953), dyrektorem Departamentu Szkolenia MBP (1953–1954), wicedyrektorem i p.o. dyrektora Departamentu VII Komitetu do spraw Bezpieczeństwa Publicznego (śledczy) (1955–1956)^[8] . Dał się poznać jako bezwzględny funkcjonariusz resortu bezpieczeństwa. Wszelkie przerwy w pracy, nawet wynikające z problemów technicznych, klasyfikował jako sabotaż i dywersję. Od podległych mu pracowników wymagał również takiego postrzegania rozpatrywanych spraw, co skutkowało aresztowaniami niewinnych osób^[9].

W maju 1956 został oddelegowany do Międzynarodowej Komisji dla Nadzoru i Kontroli w Indochinach, gdzie zajmował stanowisko doradcy ds. wojskowych. Na początku 1957 powrócił do Polski i został oddany do dyspozycji Departamentu Kadr i Szkolenia MSW. 30 kwietnia 1957 został zwolniony ze służby w organach bezpieczeństwa PRL, jako jeden z odpowiedzialnych za „błędy i wypaczenia”. W listopadzie został zatrudniony w Ministerstwie Spraw Zagranicznych i w grudniu został skierowany na placówkę dyplomatyczną w Hanoi. W 1960 powrócił z Wietnamu i do 1962 pracował jako starszy radca w MSZ^[10].

Powrócił do przerwanych studiów muzycznych i w 1963 uzyskał dyplom Państwowej Szkoły Muzycznej I st. nr 4 im. Karola Kurpińskiego. Następnie pracował jako nauczyciel muzyki w warszawskich szkołach. W 1968 został oskarżony o utrzymywanie kontaktów z osobami prezentującymi postawy proizraelskie, jego córka brała udział w wystąpieniach studenckich. Został oskarżony o udział w wywoływaniu zajść marcowych, jego sytuacja stała się trudna również z tego powodu iż negował zasadność interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. Pod taką presją zdecydował się w 1969 na wyjazd z Polski oraz zrzeczenie się polskiego obywatelstwa^[11].

Decyzją gen. Wojciech Jaruzelskiego z marca 1971 został zdegradowany do stopnia szeregowca i wpisany do tzw. indeksu osób niepożądanych w PRL^[12].

Był członkiem Komunistycznej Partii Polski, Polskiej Partii Robotniczej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej.

Po śmierci został pochowany na Cmentarzu Leśnym (Minnesland) w Sztokholmie^[1].

• 1943 – podporucznik,
• 1943 – porucznik,
• 1944 – kapitan,
• 1944 – major,
• 1946 – podpułkownik,
• 1946 – pułkownik,
• 1971 – szeregowiec (degradacja).

• Order Sztandaru Pracy II klasy (1954)
• Order Krzyża Grunwaldu III klasy
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (10 października 1945)^[13]
• Złoty Krzyż Zasługi (dwukrotnie: 18 stycznia 1946^[14], 18 września 1946^[15])
• Krzyż Partyzancki (1946)
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (1955)
• Odznaka „10 Lat w Służbie Narodu” (1954)
• Krzyż Wojenny Czechosłowacki 1939 (Czechosłowacja)
• Medal „Za Odwagę” (ZSRR) (1943)

Poślubił Helenę z domu Bartoszewską, która w 1943 zginęła podczas skoku spadochronowego. W 1945 ożenił się z Eufrozyną z domu Magiera, z którą miał dwie córki. Małżeństwo zakończyło się rozwodem w 1959. W latach 60. XX w. poślubił Krystynę Bożenę z domu Bażańską, z którą miał córkę^[16]

• Aleksander Mazur, Order Krzyża Grunwaldu 1943–1985, Warszawa 1988.
• Twarze katowickiej bezpieki (katalog wystawy), Instytut Pamięci Narodowej - Komisja Ścigania Zbrodni Przeciwko Narodowi Polskiemu - Oddziałowe Biuro Edukacji Publicznej w Katowicach, Katowice 2007.
• Czesław Dęga, Z dziejów Zgrupowania Partyzanckiego „Jeszcze Polska nie Zginęła”, Bellona, Warszawa 2008.
• Witold Bagieński i Magdalena Dźwigał (red.), Leksykon bezpieki. Kadra kierownicza aparatu bezpieczeństwa (1944–1956), Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej, 2021, ISBN 978-83-8229-358-6, OCLC 1295265755, Tom II .
• Dane osoby z katalogu kierowniczych stanowisk partyjnych i państwowych PRL. Instytut Pamięci Narodowej. [dostęp 2022-02-13]. (pol.).

• Profil służbowy Józefa Kratko w BIP IPN. katalog.bip.ipn.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-04)].