Jasna skóra w kulturze japońskiej – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jasna skóra w kulturze japońskiej, nazywana Bihaku (jap. 美白) – japoński termin dosłownie oznaczający „piękno bieli” i odnoszący się do efektu wybielenia lub rozjaśnienia skóry w produktach kosmetycznych^[1][2]. Bihaku ma ogromny wpływ na standardy kobiecej urody Japonek. W krajach azjatyckich biel skóry jako kanon estetyczny od zawsze kojarzona była z pojęciami piękna i szlachetności, w odróżnieniu od ciemnej karnacji, uznawanej za synonim niskiej klasy społecznej, typowej dla prac wykonywanych na świeżym powietrzu^[1].

Taki ideał piękna jest obecny w Japonii od okresu Nara (710-733), na jego współczesne znaczenie wpływają także ideologie i moda importowane z Zachodu. Doprowadziło to do boomu w sprzedaży i użyciu produktów estetycznych specjalizujących się w wybielaniu skóry^[3].

Chociaż kolor skóry człowieka może się drastycznie różnić w zależności od pochodzenia etnicznego i rasowego danej osoby, Japończycy (podobnie jak mieszkańcy innych krajów azjatyckich, jak Korea, Chiny i Indie) tradycyjnie preferują jasną skórę^[4][5]. W Japonii starożytne przysłowie mówi, że „biała skóra zakrywa siedem skaz” (色の白いは七難隠す iro no shiroi wa shichinan kakusu), a japońskie kobiety przede wszystkim podejmują liczne wysiłki, starając się utrzymać jakość swojej skóry w określonych standardach, unikając ekspozycji na bezpośrednie działanie promieni słonecznych i uciekając się do produktów kosmetycznych specjalizujących się w wybielaniu skóry, dostępnych w każdym miejscu w kraju^[6][7].

Chociaż przyczyną dążenia do tego kanonu piękna jest często chęć naśladowania stereotypowego piękna kobiet białej odmiany człowieka, pierwotny motyw japońskiej obsesji na punkcie jasnej skóry miał więcej wspólnego z różnicami w klasie społecznej. Uważano, że jaśniejsza karnacja wskazuje na wyższy poziom wykształcenia, zamożność i klasę społeczną, podczas gdy ciemniejsza skóra odnosiła się do życia z pracy na świeżym powietrzu, podczas której skóra była narażona na ciemnienie z powodu ciągłej ekspozycji na słońce^[5][7]. Ponadto, jeszcze przed jakimkolwiek kontaktem z jasnoskórymi Europejczykami oraz ciemnoskórymi Afrykanami czy Hindusami, Japończycy zawsze kojarzyli białą skórę z pojęciem piękna, w konsekwencji uważając czarną skórę i etykietując ją jako nieestetyczną^[9]. Dzieje się tak dlatego, że jasna skóra jest często postrzegana jako synonim „idealnej skóry”^[10]. Wreszcie, Japończycy zawsze używali słowa shiroi (白い „biały”) na określenie najjaśniejszego odcienia swojej karnacji, a biała skóra jest często przedstawiana jako symboliczna cecha fizyczna mieszkańców Kraju Wschodzącego Słońca, w przeciwieństwie do zachodniego postrzegania polegającego na używaniu przymiotnika „żółty” na określenie koloru skóry Japończyków i ogólnie Azjatów^[9][11].

Ten ideał piękna jest rozpowszechniony w Japonii od okresu Nara (710-733), kiedy to kobiety dworskie szeroko stosowały produkty upiększające dla zdrowej skóry (takie jak otręby ryżowe i proszek ze zmielonych pereł), a także nakładały biały puder na twarz, aby uzyskać efekt bladości^[7][9]. W okresie Edo (1603-1868) kosmetyk o nazwie uguisu no fun (鶯の糞), pochodzący z odchodów wierzbownika japońskiego, był używany do usuwania ciężkiego makijażu gejsz, a jego właściwości polegały m.in. na wybielaniu skóry i przywracaniu jej blasku^[12]. Dopiero po upadku szogunatu Tokugawy i związanym z tym otwarciem granic przez nowy rząd Meiji (1868) Japończycy zaczęli importować i naśladować zachodnie mody i obyczaje, od ubrań, przez fryzury, po jasną karnację europejskich i amerykańskich kobiet. W pierwszych dekadach XX wieku mochi-hada (餅肌 „skóra jak mochi”) była uważana za bardzo ważny element oceny urody Japonki, często kojarzona z takimi cnotami jak kobiecość, czystość, uczciwość i instynkt macierzyński. Ideał ten nie był jednak zbliżony do zachodniego zwyczaju sięgania po kosmetyki w celu poprawy wyglądu fizycznego, ale raczej stanowił bardziej nowoczesną i lżejszą wersję tradycyjnego wybielania twarzy utrwalonego w okresie Meiji i wcześniejszych okresach^[5].

Z biegiem lat biała skóra została przekształcona z symbolu niewinności i kobiecości w emblemat młodości i atrakcyjności dla płci przeciwnej, głównie za sprawą agresywnego marketingu wielkich japońskich firm kosmetycznych. Międzynarodowy przemysł filmowy i reklamowy również odegrał kluczową rolę w narzuceniu tego kanonu piękna poprzez promowanie jasnoskórych modelek jako przykładu azjatyckiego piękna^[7]. Ponadto w Japonii powszechnie przyjmuje się, że kobiety białej odmiany są idealnym kanonem piękna, co znajduje odzwierciedlenie w reklamach największych domów mody, z których 54% (najwyższy odsetek wśród krajów azjatyckich) wykorzystuje modelki białej odmiany^[5].

Od lat 80. XX wieku na rynku japońskim pojawiły się liczne rodzaje produktów kosmetycznych znanych jako bihaku (美白 „piękno bieli”), które obiecują rozjaśnić skórę i pomóc utrzymać ją w takim stanie od momentu ich wprowadzenia cieszyły się i nadal cieszą dużym powodzeniem^[10][11][13]. Produkty bihaku są również powszechne i stanowią kluczowy element wielu subkultur młodzieżowych, takich jak gyaru i dziewczyn ageha. Opozycja wobec idei piękna jasnej skóry narastała wraz z subkulturą gyaru zwaną ganguro w latach 90., która prawie wymarła pod koniec lat 2000.^[14]

W 2014 roku w Japonii sprzedaż produktów do pielęgnacji skóry wyniosła ponad 810 mld jenów, z czego 196 mld jenów pochodziło ze sprzedaży produktów specjalizujących się w wybielaniu skóry, co stanowiło 20% rynku^[15]. Sukces takich produktów wynika w dużej mierze z przekonujących reklam firm kosmetycznych, które często zawierają referencje osób, które twierdzą, że osobiście sprawdziły skuteczność reklamowanych produktów^[5].

Produkty Bihaku mogą zawierać takie elementy jak kwas azelainowy i alfa-hydroksykwas, witaminy takie jak retinol, retinal i tretinoina, a także koncentraty zawierające między innymi witaminę A, C i E, kwas salicylowy, kwas glikolowy, kwas mlekowy i kwas kojowy. Niektóre bardziej nowoczesne produkty zawierają ekstrakty roślinne, takie jak arbutyna (z mącznicy lekarskiej), która zastąpiła hydrochinon, którego stosowanie w syntezie chemicznej w produktach kosmetycznych zostało zakazane w Japonii w latach 2000^[16][17][18]. Niektóre kremy zawierały rhododenol, syntetyczną wersję związku występującego naturalnie w korze białej brzozy, ale zostały one wycofane z rynku w maju 2013 roku ze względu na poważne skutki uboczne, których doznała znaczna liczba klientów. Spowodowało to ogromne straty ekonomiczne dla firmy Kanebo, której czołową rolę w branży skradło konkurencyjne Shiseido^[10][13].

Wśród właściwości tych produktów są między innymi zdolność do usuwania zanieczyszczeń i niedoskonałości skóry, takich jak zmarszczki, przebarwienia i cienie, zdolność do wyrównywania kolorytu cery, regeneracja, oczyszczanie i wybielanie skóry, zwiększanie retencji wilgoci, utrzymywanie elastyczności i zapobieganie powstawaniu melaniny^[5].