Jerzy Teisseyre – Wikipedia, wolna encyklopedia

Jerzy Henryk Karol Teisseyre (ur. 26 listopada 1902 we Lwowie, zm. 13 czerwca 1988) – polski inżynier, konstruktor lotniczy, profesor, porucznik Polskich Sił Powietrznych.

Urodził się 26 listopada 1902 we Lwowie, w rodzinie Karola Wawrzyńca, profesora politechniki^[1]. Miał czterech braci^[2]. Uczył się w VIII Gimnazjum Realnym we Lwowie. Po wybuchu wojny polsko-ukraińskiej zgłosił się do służby w odrodzonym Wojsku Polskim. Walczył w szeregach 38 pułku piechoty^[3]. Został zdemobilizowany w stopniu kaprala i powrócił do kontynuowania nauki, w 1921 r. zdał egzamin maturalny. Rozpoczął studia na Wydziale Mechanicznym Politechniki Lwowskiej, od 1925 r. był zatrudniony w Wielkopolskiej Wytwórni Samolotów „Samolot”^[4]. W 1926 r. uzyskał dyplom inżyniera i został skierowany na staż do Francji, który odbył w zakładach produkujących silniki lotnicze: Gnome-Rhône, Lorraine-Dietrich oraz Hispano-Suiza. Uczestniczył też w zajęciach na Sorbonie obejmujących aerodynamikę i mechanikę lotu^[5].

W 1928 r. powrócił do Polski, w Zakładach Mechanicznych E. Plage i T. Laśkiewicz objął stanowisko konstruktora w zespole Jerzego Rudlickiego. Pracował przy budowie samolotu Lublin R.XI, następnie z inż. Marianem Bartolewskim opracował dokumentację konstrukcyjną samolotu Lublin R.XII^[6]. Związał się z Lubelskim Klubem Lotniczym, gdzie opracował samolot LKL-2^[7]. W zakładach Plage & Laśkiewicz pełnił funkcję zastępcy szefa biura konstruktorskiego^[8].

W lipcu 1930 r. objął stanowisko szefa biura obliczeniowego w Podlaskiej Wytwórni Samolotów, w jego zakresie obowiązków było również prowadzenie prób w jednym z pierwszych w Polsce tuneli aerodynamicznych^[9]. Prowadził prace nad badaniem PWS-11, PWS-12bis, PWS-6, PWS-20bis, PWS-21, PWS-24 oraz PWS-54^[10]. Ponadto angażował się w działalność sportową, został członkiem Klubu Lotniczego PWS, 18 sierpnia 1932 r. objął stanowisko jego prezesa^[11]. Interesował się zagadnieniem budowy wiatrakowców, publikując w 1933 r. w czasopiśmie „Skrzydlata Polska” dwa artykuły poświęcone temu zagadnieniu^[12][13].

W 1932 został mianowany podporucznikiem rezerwy ze starszeństwem z 1 września 1931 i 558. lokatą w korpusie oficerów piechoty^[14][15]. W 1934, jako oficer rezerwy pozostawał w ewidencji Powiatowej Komendy Uzupełnień Warszawa Miasto III. Posiadał przydział do Oficerskiej Kadry Okręgowej Nr I. Był wówczas „reklamowany na 12 miesięcy”^[16].

W 1934 r., wraz z inż. Augustem Bobkiem-Zdaniewskim, opatentował pionowe usterzenie samolotu, które można było opuszczać w locie. Poprawiało to właściwości lotne samolotu podczas wyprowadzania z korkociągu oraz zwiększało pole ostrzału tylnego strzelca^[4]. To rozwiązanie wzbudziło zainteresowanie zagranicą, pisano o nim w „Les Ailles", „Flugsport" i „Luftwehr"^[17].

Jesienią 1933 r. został zatrudniony w Państwowych Zakładach Lotniczych jako zastępca kierownika grupy konstrukcyjnej. Pracował przy budowie PZL-30. W 1935 r. został przeniesiony do zakładów LWS, gdzie pracował przy budowie samolotów LWS-3 Mewa oraz LWS-2^[18].

Po wybuchu II wojny światowej został ewakuowany do Rumunii a następnie do Francji. Został zatrudniony w zakładach Dewoitine w Tuluzie^[19]. Po klęsce Francji przedostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie został włączony do Polskiej Grupy Technicznej^[20]. Zajął się przygotowaniem kosztorysów budowy szybowców wojskowych zaprojektowanych przez inżynierów Wacława Czerwińskiego i Zygmunta Cymę^[21]. W Polskich Siłach Powietrznych nadano mu numer służbowy RAF P-0312 oraz stopień porucznika. Otrzymał przydział jako oficer techniczny^[22].

W 1941 r. trafił do grupy polskich konstruktorów lotniczych, których przeniesiono do Turcji do pracy w zakładach Türk Hava Kurum Ucak Fabrikasi w Etimesgut^[23]. Został szefem biura konstrukcyjnego, pod jego kierunkiem wykonano pięć projektów: cztery samoloty (THK-2, THK-5, THK-10, THK-11) i jeden szybowiec (THK-1)^[24]. Dodatkowo na politechnice w Stambule prowadził wykłady z budowy i mechaniki lotu^[25].

Po zakończeniu działań wojennych zdecydował się we wrześniu 1946 r. na powrót do Polski^[26]. Został zatrudniony w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego Wrocław – Psie Pole. Objął stanowisko szefa produkcji a następnie kierownika samodzielnej grupy konstrukcyjnej wydzielonej z Centralnego Studium Samolotów. Członkowie tej grupy opracowali dokumentację seryjną samolotu Junak-2 oraz łoże silnika Praga D^[27]. Ponadto grupa przygotowała projekt samolotu CSS-242M, który miał być silnikową wersją szybowca Gotha Go 242^[28].

Na Wydziale Mechanicznym Politechniki Wrocławskiej prowadził wykłady z budowy samolotów, aerodynamiki, mechaniki lotu i statyki konstrukcji lotniczych. W grudniu 1949 r. został dziekanem Wydziału Lotniczego Politechniki Wrocławskiej. W 1955 r. otrzymał tytuł docenta, w 1956 r. został doradcą naukowym Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w Mielcu. W 1957 r. otrzymał tytuł profesora nadzwyczajnego. W latach 1964–1966 pracował na Uniwersytecie Technicznym w Kumasi jako wykładowca. Powrócił na Politechnikę Wrocławską, gdzie kierował zakładem pojazdów samochodowych, w 1968 r. został mianowany profesorem. Na emeryturę przeszedł w 1973 r., ale nadal w ograniczonym stopniu wykładał na politechnice^[29].

Zmarł 13 czerwca 1988 r. i został pochowany na cmentarzu Świętej Rodziny na Sępolnie^[30].

Był żonaty z Barbarą Dyczewską, z którą miał syna Jerzego^[1].

• Jerzy Teisseyre. [w:] Kolekcja akt żołnierzy zarejestrowanych w rejonowych komendach uzupełnień, sygn. II.56.6401 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2024-03-25].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Klub Lotniczy Podlaskiej Wytwórni Samolotów. „Skrzydlata Polska”. 10-11/1933, październik-listopad 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Jerzy Teisseyre. Zasady i konstrukcja autożyra. Część I. „Skrzydlata Polska”. 1/1933, styczeń 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Jerzy Teisseyre. Zasady i konstrukcja autożyra (c.d.). „Skrzydlata Polska”. 2/1933, luty 1932. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• O czym piszą zagranicą. „Skrzydlata Polska”. 11/1936, listopad 1936. Warszawa: Liga Obrony Powietrznej i Przeciwgazowej. ISSN 0137-866X. OCLC 839207783. 
• Tadeusz Chwalczyk. Inżynier Jerzy Teisseyre. „Lotnictwo z szachownicą”. 10(3/2004), 2004. Wrocław: Wydawnictwo Sanko. ISSN 1643-5702. OCLC 69537539. 
• Tadeusz Chwałczyk, Andrzej Glass: Samoloty PWS. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1970, seria: Biblioteczka Skrzydlatej Polski. Nr 50. ISBN 83-206-0899-6. OCLC 69481850.
• Andrzej Glass: Polskie konstrukcje lotnicze do 1939 r. T. 1. Sandomierz: Stratus, 2004. ISBN 83-916327-8-4. OCLC 749402398.
• Andrzej Glass, Jerzy Kubalańca: Polskie konstrukcje lotnicze 1939–54 r. T. 5. Sandomierz: Stratus, 2013. ISBN 978-83-63678-23-4. OCLC 891171561.
• Tadeusz Jerzy Krzystek, [Anna Krzystek]: Polskie Siły Powietrzne w Wielkiej Brytanii w latach 1940–1947 łącznie z Pomocniczą Lotniczą Służbą Kobiet (PLSK-WAAF). Sandomierz: Stratus, 2012. ISBN 978-83-61421-59-7. OCLC 276981965.
• Mariusz Wojciech Majewski: Samoloty i zakłady lotnicze II Rzeczypospolitej. Warszawa: ZP Poligrafia, 2006. ISBN 978-83-922944-5-0. OCLC 750119311.
• Jerzy Płoszajski: Technicy lotnictwa polskiego na Zachodzie 1939–1946. Cz. 2. Londyn: Stowarzyszenie Techników Polskich w Wielkiej Brytanii, 1998. ISBN 0-9522473-2-1. OCLC 749530912.
• Stanisław Prauss: Z Zakopanego na Stag Lane: wspomnienia konstruktora samolotów PZL-23 Karaś i PZL-46 Sum, współpracownika brytyjskich wytwórni lotniczych Westland, de Havilland i Hawker Siddeley. Warszawa-Kraków: Oficyna Wydawnicza Mireki, 2019. ISBN 978-83-65902-19-1. OCLC 1135394948.