Juliusz Starzyński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Juliusz Starzyński

Data i miejsce urodzenia	28 lutego 1906 Lwów
Data i miejsce śmierci	11 grudnia 1974 Warszawa
Miejsce spoczynku	cmentarz Powązkowski w Warszawie
Zawód, zajęcie	historyk sztuki, krytyk sztuki
Tytuł naukowy	profesor
Uczelnia	Uniwersytet Warszawski
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Juliusz Stanisław Starzyński (ur. 28 lutego 1906 we Lwowie, zm. 11 grudnia 1974 w Warszawie) – polski historyk sztuki, krytyk sztuki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego, członek rzeczywisty Polskiej Akademii Nauk.

Podczas II wojny światowej został wzięty przez Niemców do niewoli i był osadzony w Oflagu VII A Murnau, gdzie zajmował się tworzeniem teatru obozowego jako reżyser, autor inscenizacji i przekładów sztuk^[1].

W 1949 roku został profesorem Uniwersytetu Warszawskiego, a od 1952 był członkiem korespondentem, od 1966 członkiem rzeczywistym Polskiej Akademii Nauk^[2]. Publikował prace głównie z zakresu historii sztuki XIX i XX wieku oraz teorii sztuki.

Na zjeździe plastyków w Nieborowie w lutym 1949 roku wygłosił referat wprowadzający, w którym uznał socrealizm za obowiązującą metodę twórczą. Jednocześnie wstąpił również do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Preferował sztukę monumentalną, publiczną, Felicjana Szczęsnego Kowarskiego i Xawerego Dunikowskiego czy syntetyczną formę prac Tadeusza Kulisiewicza. Do Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie wprowadził Mieczysława Porębskiego, popierał Urbanowicza i Kokoszkę. Jego koncepcja „polskiej drogi do samodzielności w sztuce” nawiązywała do idei „Bloku” i odpowiadała duchowi sztuki lat 30. Starzyński patronował „białostocko-frontowej” grupie, która wraz z grupą „realistów” wyznaczała koncepcję socrealizmu.

Został komisarzem pawilonu polskiego na Biennale w Wenecji w 1954 oraz komisarzem działu polskiego na międzynarodowej wystawie w Moskwie (1958-1959). Wbrew głoszonym przez siebie poglądom o wyłączności socrealizmu, w Moskwie zaprezentował przegląd wszystkich kierunków w sztuce polskiej, co spotkało się z gwałtowną krytyką ze strony radzieckich krytyków sztuki, wskutek czego został usunięty z dyrekcji Państwowego Instytutu Sztuki, a sam Instytut został włączony do Polskiej Akademii Nauk pod nazwą Instytut Sztuki PAN.

Dyrektorem stworzonego przez siebie w 1947 roku Państwowego Instytutu Sztuki PAN był do połowy roku 1960, kiedy to został zmuszony do odejścia ze stanowiska. Ponownie obejmował to stanowisko w latach 1969–1974^[3]. W 1969 był członkiem Komisji Nagród Ministerstwa Kultury i Sztuki^[4].

• kierownik Instytutu Propagandy Sztuki w latach 1935–1939
• prezes Stowarzyszenia Historyków Sztuki^[5]
• członek ostatniego przed wojną zarządu Towarzystwa Opieki nad Zabytkami^[6]
• dyrektor Państwowego Instytutu Sztuki

Instytut Sztuki PAN przejął w latach siedemdziesiątych prawie sto tomów archiwum Juliusza Starzyńskiego, gromadzonego od roku 1935.

Juliusz Starzyński spoczywa na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kw. 237–IV–11)^[7].

• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (1969)^[8]
• Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (1954)^[8]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (1951)^[9][8]
• duński Order Danebroga IV klasy (1936)^[8]
• szwedzki Order Gwiazdy Polarnej IV klasy (1938)^[8]
• rumuński Order Gwiazdy Rumuńskiej Republiki Ludowej (1948)
• węgierski Order Zasługi Węgierskiej Republiki Ludowej (1950)^[8]

• Juliusz Starzyński: Ludzie i obrazy: od Davida do Picassa, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958.
• Juliusz Starzyński: O malarstwie Picassa, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1956.
• Juliusz Starzyński: O naukowo-krytycznej interpretacji dzieła sztuki, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1950.
• Juliusz Starzyński: O realizmie w polskiej krytyce artystycznej XIX wieku, Warszawa: 1951
• Juliusz Starzyński: O romantycznej syntezie sztuk: Delacroix, Chopin, Baudelaire, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1965.
• Juliusz Starzyński: Od Courbeta do Picassa, czyli o perspektywach sztuki nowoczesnej, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1955.
• Juliusz Starzyński: Les peintres polonais a la XXIX-e Biennale, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1958
• Juliusz Starzyński: Pięć wieków malarstwa polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1952.
• Juliusz Starzyński: Problemy współczesnego malarstwa w świetle II Ogólnopolskiej Wystawy Plastyki, Warszawa 1952
• Juliusz Starzyński: Delacroix et Chopin, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1963.
• Juliusz Starzyński: Fünf Jahrhunderte polnischer Malerei. 3, erweiterte und neu gestaltete Ausgabe, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1953.
• Juliusz Starzyński: Impresjonizm i zagadnienie stylu w sztuce nowoczesnej, Warszawa: Wydawnictwo Instytutu Propagandy Sztuki, 1937 (Warszawa: M. Arct).
• Juliusz Starzyński: Jak patrzeć na dzieło sztuki, Warszawa: Centralny Instytut Kultury, 1948.
• Juliusz Starzyński: Jan Matejko, Państwowy Instytut Sztuki. Warszawa: „Sztuka”, 1953
• Juliusz Starzyński: Jan Matejko, Warszawa: „Arkady”, 1973.
• Juliusz Starzyński: Przemiany malarstwa europejskiego od romantyzmu do realizmu, Warszawa: Polska Akademia Nauk. Sekcja Historii Sztuki, 1955.
• Juliusz Starzyński: Realizm mieszczański a realizm socjalistyczny w nawiązaniu do obecnej sytuacji malarstwa polskiego, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1950.
• Juliusz Starzyński: Romantyzm i narodziny nowoczesności: Stendhal, Delacroix, Baudelaire, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1972.
• Juliusz Starzyński: Rozwój nauki o sztuce w Polsce Ludowej w latach 1944–1954, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1955
• Juliusz Starzyński: Sztuka w świetle historii: studia z metodologii historii sztuki, Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1951.
• Juliusz Starzyński: Śladami postępowej myśli polskiej, Warszawa: 1952
• Juliusz Starzyński: Van Gogh – człowiek i malarz, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1954.
• Juliusz Starzyński: Wilanów: dzieje budowy pałacu za Jana III, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1976
• Włoska grafika współczesna: wybór z III Biennale w Wenecji: Warszawa, październik 1959 / Związek Polskich Artystów Plastyków, Centralne Biuro Wystaw Artystycznych ; [przedmowa J. Starzyński]. Warszawa: Związek Polskich Artystów Plastyków, 1959.
• Wojsko polskie w sztuce współczesnej / [tekst Juliusz Starzyński] ; współpraca Główny Zarząd Polityczny Wojska Polskiego i Muzeum Wojska Polskiego. Warszawa: Wydawnictwo „Ruch”, 1968.
• Wystawa grafiki meksykańskiej „Taller de Gráfica Popular” (Warsztat Grafiki Ludowej) / [przedmowa J. Starzyński, N. Fryd].Warszawa: Centralne Biuro Wystaw Artystycznych, 1950.
• Wystawa polskiego malarstwa batalistycznego: VI-IX 1939 / Instytut Propagandy Sztuki ; [przedmowa Juliusz Starzyński]. Warszawa: IPS, 1939
• Juliusz Starzyński: Z dziejów teorii sztuki w epoce Odrodzenia, Warszawa: 1951
• Z zagadnień plastyki polskiej w latach 1918–1939: zbiór studiów pod red. Juliusza Starzyńskiego. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo PAN, 1963.
• Juliusz Starzyński: Zadania krytyki artystycznej i nauki o sztuce, Warszawa: Państwowy Instytut Sztuki, 1953.
• Ze studiów nad genezą plastyki nowoczesnej w Polsce: zbiór studiów / pod red. Juliusza Starzyńskiego Wrocław [etc.]: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo PAN, 1966.

• Paulina Kucharska: Kłopotliwy gość. Polska ekspozycja na międzynarodowej wystawie w Moskwie (1958/1959). [dostęp 2013-01-25].
• Wojciech Włodarczyk: Socrealistyczny epizod. Warszawa 1933 – Moskwa 1958. [dostęp 2013-01-25].
• Marta Leśniakowska, Władza Spojrzenia – władza języka. Juliusza Starzyńskiego obraz sztuki i jej historii, „Modus.Prace z Historii Sztuki”, T. XII-XIII (2013) s. 27–52
• Kalendarz Historyczny