Katastrofa (powieść) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Katastrofa – powieść fantastycznonaukowa Macieja Kuczyńskiego z elementami powieści sensacyjnej wydana w 1968 r. przez „Naszą Księgarnię”.

Książka została wpisana na listę lektur do szkoły podstawowej, wielokrotnie wznawiana.

Akcja toczy się w odległej przyszłości, po tym jak nastąpiło Powszechne Zjednoczenie Świata. Władzę sprawują na zmianę przedstawiciele poszczególnych kontynentów. Wszędzie panuje powszechny dobrobyt. Jednak pojawia się zagrożenie, gdyż w tajemniczych okolicznościach wygasają kolejne elektrownie dostarczające energii niezbędnej do funkcjonowania urządzeń technicznych. Światu grozi upadek i chaos. Śledztwo w tej sprawie prowadzi Światowa Służba Porządku, w której pracuje Polak Robert Browicz. On to wykrywa, że za tym wszystkim stoi szalony naukowiec, który uważa, że rozwój świata idzie w złym kierunku. Chcąc powstrzymać niewłaściwy, jego zdaniem, rozwój cywilizacji, postanowił zniszczyć źródła energii. Optymistyczne zakończenie powieści zawiera jednak ostrzeżenie przed niekontrolowanym rozwojem techniki^[1].

Antoni Smuszkiewicz ocenia książkę jako najlepszą i najpopularniejszą powieść s-f Kuczyńskiego, nazywa ją „klasyczną powieścią-ostrzeżeniem”, w której pojawia się nuta przestrogi – znamienna dla fantastyki lat 60.^[2] Autor (podobnie jak Stanisław Lem w Powrocie z gwiazd) interesuje się zagrożeniami, które może nieść ze sobą „pozbawiony humanistycznej refleksji, niepohamowany rozwój cywilizacji materialnej”^[3]. Co do kwestii formy zauważa, że „schemat fabularny utworu przypomina Krater czarnego snu Zegalskiego”^[2].

Stanisław Frycie pisze, że w powieści „wątek fantastyczny ograniczony jest do formalnych wyznaczników przedstawionego świata”, a utwór jest powieścią sensacyjną „bez pretensji do rozważań filozoficznych”. Niemniej naukowiec znajduje w niej odniesienia do huxleyowskiego Nowego wspaniałego świata, a „wartka akcja, dramatyczne spięcia, utrzymany do końca nastrój grozy czynią tę pozycję interesującą lekturą, choć pozbawioną większych walorów artystycznych”^[4].

• Proza fantastycznonaukowa. W: Stanisław Frycie: Literatura dla dzieci i młodzieży w latach 1945-1970. Warszawa: Wydaw. Szkolne i Pedagogiczne, 1978. Brak numerów stron w książce
• Andrzej Niewiadowski, Antoni Smuszkiewicz: Leksykon polskiej literatury fantastycznonaukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, seria: SF – Wydawnictwo Poznańskie. ISBN 83-210-0892-5.
• Antoni Smuszkiewicz: Zaczarowana gra : zarys dziejów polskiej fantastyki naukowej. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1982. ISBN 83-210-0303-6. Brak numerów stron w książce
• Tomasz Januszewski, Słownik pisarzy i lektur dla szkół podstawowych, wyd. Delta.