Kolcowój – Wikipedia, wolna encyklopedia

Kolcowój
Ilustracja
Kolcowój pospolity
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

astropodobne

Rząd

psiankowce

Rodzina

psiankowate

Rodzaj

kolcowój

Nazwa systematyczna
Lycium L.
Sp. Pl. 191. 1753
Typ nomenklatoryczny

Lycium afrum L.[3]

Multimedia w Wikimedia Commons
Kwiaty kolcowoju pospolitego
Owoce kolcowoju pospolitego

Kolcowój (Lycium L.) – rodzaj roślin z rodziny psiankowatych. Należy do niego 90-100 gatunków występujących na różnych kontynentach – w Europie i Azji, w południowej Afryce oraz wzdłuż zachodniej części obu kontynentów amerykańskich, po Chile na południu[4]. Największe zróżnicowanie gatunkowe jest w Ameryce Południowej, w Europie rosną 3 gatunki, przy czym w Polsce powszechnie zdziczały jest tylko jeden – kolcowój pospolity[5][6]. W Arizonie (USA) rośnie 10 gatunków[4]. W Chinach – 7[7]. Rośliny te zasiedlają suche, półpustynne siedliska, często tereny nadmorskie, wiele gatunków toleruje wysokie stężenia soli w glebie. Niektóre gatunki stosowane są w chińskiej medycynie ludowej i wykorzystywane były jako pożywienie w okresach głodu[4]. Współcześnie owoce kolcowoju pospolitego i chińskiego, zwane goji, traktowane są jako superfood[8]. Jako jadalne wykorzystywane były też gatunki północnoamerykańskie; spożywano ich owoce i młode pędy[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Pokrój
Krzew, często cierniste, do 4 m wysokości[4]. Pędy zwykle omszone[7].
Liście
Skrętoległe[4], zwykle skupione w pęczki na krótkopędach[7], opadające zimą, krótkoogonkowe lub siedzące[7]. Zazwyczaj drobne i lancetowate[4], czasem wałeczkowate[7].
Kwiaty
Obupłciowe, pojedyncze lub w niewielkich skupieniach w kątach liści[4], na szypułkach[7]. Kielich dzwonkowaty[7], tworzony jest przez 5, zrosłych u nasady działek[4], czasem zrosłych w dwie łatki[7]. Płatków korony jest także 5, są one zrosłe do ok. połowy lub dalej tworząc rurkę. Mają barwę od białej, przez zielonkawą do czerwonej i fioletowej. Pręcików jest 5, często ich główki wystają z rurki korony[4]. Główki są podługowato eliptyczne, pękają podłużnie szczeliną[7]. Zalążnia jest górna, dwukomorowa, z licznymi zalążkami w każdej z komór (czasem z pojedynczym[7]). Słupek pojedynczy, cienki[4].
Owoce
Mięsiste (czasem soczyste) jagody, zwykle czerwone po dojrzeniu[4], ewentualnie pomarańczowe, żółte lub czarne. Mają kształt kulisty, jajowaty lub podługowaty. Objęte są u nasady w nieco powiększający się podczas owocowania, trwały kielich[7].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Synonimy taksonomiczne[3]

Jasminoides Duhamel du Monceau, Oplukion Rafinesque

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Należy do rodziny psiankowatych (Solanaceae) Juss., która wraz z siostrzaną rodziną powojowatych Convolvulaceae jest jednym z dwóch kladów w obrębie rzędu psiankowców (Solanales) Dumort. i klasy roślin okrytonasiennych[2].

Pozycja w systemie Reveala (1993-1999)

Gromada okrytonasienne Cronquist, podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa jasnotowe Takht. ex Reveal, nadrząd Solananae R. Dahlgren ex Reveal, rząd psiankowce (Solanales Dumort.), podrząd Solanineae Engl., rodzina psiankowate (Solanaceae Juss.), plemię Lycieae Lowe, rodzaj kolcowój (Lycium L.)[9].

Gatunki flory Polski[6]
Wykaz gatunków[10]

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

Naukowa nazwa rodzaju lycium nadana została przez Karola Linneusza w 1853 roku. W starożytnym Rzymie oznaczała lekarstwo otrzymywane z ciernistych krzewów zwanych lykion i rosnących w Licji w południowej części Azji Mniejszej. W języku polskim inne dawne nazwy zwyczajowe to: licyna, nikokol, nygus[5].

Zastosowanie

[edytuj | edytuj kod]
  • W Europie środkowej kolcowój pospolity uprawiany jest jako roślina ozdobna, glebochronna i miododajna[5]. Gatunki występujące w Chinach stosowane były w lecznictwie ludowym, a współcześnie ich owoce znajdują komercyjne zastosowanie, cenione z racji bogatego składu odżywczego[8]. Jako jadalne wykorzystywane były też gatunki północnoamerykańskie; spożywano ich owoce i młode pędy[4].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-06-13] (ang.).
  3. ↑ a b Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-01-30].
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 388. ISBN 0-333-73003-8.
  5. ↑ a b c Włodzimierz Seneta, Jakub Dolatowski: Dendrologia. Warszawa: Wydawnictwa Naukowe PWN, 1997. ISBN 83-01-12099-1.
  6. ↑ a b Zbigniew Mirek i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 112, ISBN 978-83-62975-45-7.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k Lycium Linnaeus. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2016-11-01].
  8. ↑ a b Magdalena Bartosiak: Jagody goji najbogatszym źródłem przeciwutleniaczy. [w:] Biotechnologia.pl [on-line]. Bio-Tech Media, 2013. [dostęp 2016-10-28].
  9. ↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Lycium. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-01-30]. (ang.).
  10. ↑ Lycium. The Plant List. [dostęp 2014-01-15]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Kolcowój&oldid=72986791”