Komputer osobisty – Wikipedia, wolna encyklopedia

Komputer osobisty (ang. personal computer, PC) – komputer ogólnego przeznaczenia, którego rozmiar, możliwości i cena predysponują go do indywidualnego użytku^[1][2]. Komputery osobiste są obsługiwane bezpośrednio przez użytkownika końcowego, a nie przez technika czy innego specjalistę. Typowo jest używany przez jedną osobę. Zasada ta odróżnia go od dużych komputerów typu mainframe lub minikomputerów, gdzie wiele osób korzysta z niego w tym samym czasie.

W latach 70. XX wieku w Stanach Zjednoczonych pojawiły się pierwsze systemy bazujące na mikroprocesorach, których cena umożliwiała ich zakup przez osoby prywatne lub mniejsze przedsiębiorstwa. Do tego momentu na rynku panowały maszyny typu mainframe, których użytkownikami były duże korporacje i agencje rządowe.

W styczniu 1975 roku w amerykańskim czasopiśmie dla elektroników Popular Electronics ukazał się opis systemu komputerowego Altair 8800, bazującego na procesorze Intel 8080. Była to konstrukcja przedsiębiorstwa MITS, które odpowiadało również za produkcję i dystrybucję. Drogą wysyłkową można było nabyć go jako zestaw do samodzielnego montażu lub złożony. W wersji podstawowej nie posiadał żadnej pamięci masowej, klawiatury ani monitora. Program wprowadzało się za pomocą przełączników, a efekt działania programu widoczny był na diodach LED. Powszechnie uznaje się Altair 8800 za pierwszy komputer osobisty. Dzięki otwartej architekturze, pojawiły się urządzenia peryferyjne, produkowane przez przedsiębiorstwa trzecie. Pojawiło się również dedykowane oprogramowanie, m.in. język programowania BASIC, który był pierwszym produktem przedsiębiorstwa Microsoft. Można było kupić gotowe programy, a nie pisać je samemu, co było ówcześnie powszechną praktyką. Szyna danych S–100 zastosowana w Altair 8800 stała się de-facto standardem i była używana w innych komputerach z tego okresu, w tym pierwszego klona – IMSAI 8800.

Budowa w pełni funkcjonalnego komputera wymagała dokupienia urządzeń peryferyjnych takich jak: klawiatura, moduł wyświetlacza, pamięci masowej w postaci czytnika taśmy perforowanej lub magnetofonu, rozszerzeń pamięci i innych.

W roku 1977 pojawiły się na rynku komputery, które prezentowały odmienne podejście niż Altair 8800. Komputer sprzedawany był w postaci zestawu gotowego do pracy od razu po wyjęciu z opakowania. Były to 3 modele, nazwane przez magazyn Byte „trójcą”^[3], które były produktem adresowanym nie tylko dla hobbystów, ale przede wszystkim dla klienta biznesowego. Komputery te to:

• Commodore PET;
• RadioShack TRS-80;
• Apple II.

Żaden z producentów nie działał wcześniej w branży komputerowej. Commodore produkował maszyny do pisania i kalkulatory elektroniczne. RadioShack był dystrybutorem elektroniki, a Apple był nowo powstałym przedsiębiorstwem, które wcześniej wyprodukowało mało znany wówczas komputer Apple I. Później zaczęły pojawiać się również inne konstrukcje, część z nich zaczęła używać systemu operacyjnego CP/M przedsiębiorstwa Digital Research dla procesorów Zilog Z80. Był on pierwszym systemem operacyjnym masowo używanym przez różnych producentów komputerów.

Na przełomie lat 70. i 80. XX wieku pojawiły się masowo produkowane komputery przeznaczone do użytku domowego. W roku 1979 amerykańskie przedsiębiorstwo Atari – potentat na rynku gier wideo – zaprezentowało komputery Atari 800 i Atari 400. Rok później Commodore ogłosił rozpoczęcie produkcji komputera VIC-20. W Europie brytyjskie przedsiębiorstwo Sinclair Research zaczęło sprzedaż tanich komputerów ZX80 (1980) i ZX81 (1981).

W roku 1981 IBM zaprezentował swój drugi komputer osobisty, IBM model 5150, tym razem z monitorem i klawiaturą niewbudowanymi w jednostkę centralną (w przeciwieństwie do jego poprzednika, IBM 5100). Wcześniej przedsiębiorstwo to było znane tylko z produkcji dużych i drogich komputerów mainframe. Dało to początek nowej platformie sprzętowej później wzbogaconej o komputery IBM PC/XT (1983) i IBM PC/AT (1984). Używała ona systemu operacyjnego dostarczanego przez Microsoft. Długofalowo doprowadziło to do wyeliminowania z rynku wszystkich innych niekompatybilnych rozwiązań sprzętowych z wyjątkiem komputerów Macintosh. Inni producenci rozpoczęli sprzedaż komputerów kompatybilnych z IBM PC^[a] i działających pod kontrolą systemów operacyjnych dostarczanych przez Microsoft.

W roku 1982 pojawiły się dwa domowe komputery osobiste, które osiągnęły dużą popularność i znacząco wpłynęły na rozwój oprogramowania. W Stanach Zjednoczonych Commodore wypuścił model Commodore 64. Jest on najlepiej sprzedającym się komputerem wszech czasów, sprzedano łącznie 17 milionów egzemplarzy. W Wielkiej Brytanii Sinclair Research rozpoczął sprzedaż ZX Spectrum, który dzięki niskiej cenie zyskał sporą popularność i był kopiowany na całym świecie.

Pod koniec lat 80. XX wieku nastąpił schyłek maszyn 8-bitowych, które zastępowane były przez komputery 16-bitowe. Zamiast popularnych procesorów 8-bitowych Z80 i MOS6502 zaczęto używać 16-bitowego Motorola 68000 i produktów Intel.

W roku 1984 pojawił się pierwszy popularny komputer z graficznym interfejsem użytkownika, którym był Apple Macintosh. Bazował on na rozwiązaniach opracowanych w laboratorium Xerox PARC przy okazji projektu komputera Xerox Alto. W roku 1985 Commodore przedstawił komputer Amiga 1000, który dzięki użyciu specjalizowanych układów scalonych posiadał duże możliwości multimedialne. Przedsiębiorstwo Atari w tym samym roku rozpoczęło sprzedaż Atari ST. Oba te komputery, podobnie jak Apple Macintosh, używały graficznego interfejsu użytkownika. Dla komputerów zgodnych z IBM PC przedsiębiorstwo Microsoft wprowadziło graficzny system operacyjny Microsoft Windows (1985). Początkowo Windows nie zyskał popularności, dopiero od wersji 3.0 (1990) Windows rozpoczął drogę do pozycji dominującej na rynku systemów operacyjnych.

Z nadejściem lat 90. XX wieku rynek komputerów osobistych został całkowicie zdominowany przez urządzenia kompatybilne z IBM PC i używające systemów operacyjnych Microsoft: MS-DOS lub Microsoft Windows. Jedynym niezależnym producentem z własną platformą sprzętową pozostał Apple.

Znaczenie komputera osobistego zostało osłabione dopiero po roku 2010, gdy zaczęły pojawiać się alternatywne urządzenia mobilne do użytku osobistego, jak smartfony i tablety. Dominująca pozycja platformy bazującej na procesorach Intel i oprogramowaniu Microsoftu została zachwiana dopiero przez procesory ARM i systemy operacyjne Google Android i Apple iOS.

Zobacz hasło komputer osobisty w Wikisłowniku

• BogdanB. Miś BogdanB., 40 lat minęło..., „Biuletyn PTI” (3), Polskie Towarzystwo Informatyczne, 2021, s. 23-26 [dostęp 2021-09-21]  (pol.).