Kwietniczek dwojaczek – Wikipedia, wolna encyklopedia
Anthaxia nitidula | |||
Linnaeus, 1761 | |||
Samica kwietniczka dwojaczka | |||
Systematyka | |||
Domena | |||
---|---|---|---|
Królestwo | |||
Typ | |||
Gromada | |||
Podgromada | |||
Rząd | |||
Podrząd | |||
Rodzina | |||
Podrodzina | Buprestinae | ||
Plemię | Anthaxiini | ||
Rodzaj | |||
Gatunek | kwietniczek dwojaczek | ||
Synonimy | |||
|
Kwietniczek dwojaczek (Anthaxia nitidula) – gatunek chrząszcza z rodziny bogatkowatych. W Polsce występuje prawdopodobnie na całym obszarze, zwłaszcza na stanowiskach o ciepłym mikroklimacie. Larwy żerują m.in. na drzewach owocowych z rodziny różowatych.
Uwagi taksonomiczne
[edytuj | edytuj kod]Kwietniczek dwojaczek pierwotnie opisany został w 1761 roku przez Karola Linneusza jako Buprestis nitidula. Aktualnie zaliczany jest do rodzaju Anthaxia, a w jego obrębie do podrodzaju nominatywnego[1][2]. Stanowi takson wzorcowy zdefiniowanej w 1917 roku grupy zbliżonych morfologicznie gatunków z tego podrodzaju – ang. Anthaxia nitidula species group[3].
Status omawianego gatunku nie jest do końca jednoznaczny. W jego obrębie wyróżniano dwa nieznacznie różniące się morfologicznie podgatunki[4][5]:
- A. nitidula nitidula – podgatunek nominatywny z centrum występowania w Europie południowej i zachodniej[5]. Przedtułów bez ciemnych plam, wyraźnie rozwinięty dymorfizm płciowy[3].
- A. nitidula signaticollis – podgatunek o pontyjsko-przyśródziemnomorskim typie zasięgu, znany głównie z Europy południowo-wschodniej i Azji zachodniej[5]. Przedtułów zazwyczaj z dwoma ciemnymi plamami, różnice w ubarwieniu samców i samic mniej jednoznacznie niż u poprzedniego podgatunku. Również nieco odmienna budowa aparatu kopulacyjnego[3].
Drugi z wymienionych od 2003 roku traktowany jest przez niektórych autorów jako odrębny gatunek Anthaxia signaticollis (takie też ujęcie przyjęto w tym artykule)[2][3][5].
Wyodrębnienie obu form nastąpiło prawdopodobnie na skutek odizolowania w okresie zlodowaceń plejstoceńskich grup populacji gatunku wyjściowego (zbliżonego do A. nitidula s. str.) w dwóch różnych refugiach (ostojach) glacjalnych. Populacje mające swoją ostoję w południowo-zachodniej lub centralnej Europie dały początek gatunkowi A. nitidula s. str., natomiast populacje zachowane w ostoi w południowo-wschodniej Europie lub zachodniej Azji ewoluowały w kierunku A. signaticollis. Po ociepleniu klimatu (zob. interglacjał) oba gatunki rozszerzyły swój zasięg i dziś współwystępują na pewnych obszarach Europy[5].
Zasięg występowania
[edytuj | edytuj kod]Gatunek zasiedla głównie południową część Europy. W zachodniej, środkowej i północnej części tego kontynentu występuje bardziej lokalnie na siedliskach kserotermicznych[4]. Notowany był również z północnej Afryki (Maroko i Algieria[5])[4].
W Europie jego występowanie stwierdzono na obszarze Portugalii, Hiszpanii, Francji, Włoch, Albanii, Macedonii Północnej, Bośni i Hercegowiny, Serbii, Czarnogóry, Grecji, Bułgarii, Rumunii, Węgier, Słowacji, Czech, Polski, Niemiec, Austrii, Szwajcarii, Belgii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Szwecji, północnoeuropejskiej części Rosji, Finlandii, Estonii i Litwy[5].
Spokrewniony gatunek Anthaxia signaticollis zasiedla z kolei południowy Kaukaz, Azję Mniejszą oraz niektóre rejony południowej (Bałkany), południowo-wschodniej i centralnej Europy, gdzie jego zasięg może lokalnie pokrywać się lub graniczyć z zasięgiem omawianego gatunku[5]. Występowanie obu taksonów stwierdzono w Grecji, Bułgarii, Macedonii Północnej, Albanii, Serbii, na Węgrzech i Słowacji oraz w Polsce, gdzie A. signicollis występuje w południowej części kraju, A. nitidula s. str. natomiast prawdopodobnie na całym obszarze[4][5][6].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Ciało postaci dorosłych długości od 4,5 do 7 mm, metalicznie połyskujące[3][7][8]. Głowa mała, przedplecze szerokie[3]. U gatunku występuje wyraźne zróżnicowanie ubarwienia, będące przejawem dymorfizmu płciowego[9]. U samców cała górna powierzchnia ciała ubarwiona jest jednolicie w kolorze złocistozielonym. U samic pokrywy skrzydeł złocistozielone lub niebieskozielone, przedplecze natomiast pomarańczowe lub złocistoczerwone[3][8]. U okazów przepoczwarzających się w okresie letnim mogą występować termoaberacje objawiające się niebieskozielonym lub fioletowoniebieskim odcieniem ciała[10].
Wymagania siedliskowe
[edytuj | edytuj kod]Kwietniczek dwojaczek może zasiedlać różne biotopy cechujące się obecnością roślin żywicielskich oraz dobrymi warunkami termicznymi. W Czechach jego obecność odnotowano m.in. w świetlistych lasach i znajdujących się w ich obrębie łąkach świeżych, ekstensywnie użytkowanych sadach owocowych oraz w zaniedbanych ogrodach (również w miastach)[10].
Rośliny żywicielskie i aktywność
[edytuj | edytuj kod]Larwy kwietniczka dwojaczka żerują pod korą różnych gatunków drzew i krzewów z rodziny różowatych. Jako rośliny żywicielskie podawane są wiśnie (w tym wiśnia pospolita, wiśnia wonna i wiśnia piłkowana[10]), śliwy (w tym śliwa domowa i śliwa tarnina[10]), głogi (w tym głóg dwuszyjkowy[10]), migdałowiec pospolity[4][5] a także czereśnia ptasia[10][11], grusza polna, nieszpułka zwyczajna i dwa gatunki jarzębów - jarząb brekinia oraz Sorbus hardeggensis[10].
Osobniki dorosłe w Polsce spotkać można od maja do sierpnia[4]. Chętnie przebywają one na kwiatach roślin rosnących w pobliżu materiału lęgowego, stwierdzano je m.in. na kwiatach róż, głogów, jaskrów, bzu[4][7][12] oraz różnych gatunków z rodziny astrowatych, w tym mniszków i krwawników[10].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h Anthaxia nitidula. BioLib.cz (www.biolib.cz). [dostęp 2013-03-23].
- ↑ a b c d e f g h i j Check-lista bogatkowatych świata. The World of Jewel Beetles (www.fond4beetles.com). [dostęp 2013-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 marca 2018)]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g V. Kubáňm, P. Svoboda. Contribution to the taxonomy of the genus Anthaxia, with descriptions of two new species (Coleoptera: Buprestidae). „Folia Heyrovskyana”. Series A vol. 14(4), s. 149–159, 2007. ISSN 1210-4108.
- ↑ a b c d e f g Burakowski B., Mroczkowski M., Stefańska J.: Buprestoidea, Elateroidea i Cantharoidea. Chrząszcze – Coleoptera. Katalog Fauny Polski. Część XXIII, tom 10. Warszawa: 1985.
- ↑ a b c d e f g h i j V.P. Sakalian. A Catalogue of the Jewel Beetles of Bulgaria (Coleoptera: Buprestidae). „Zoocartographia Balcanica, Pensoft Series Faunistica”. Volume 2 No. 30, s. 11–114, 2003.
- ↑ R. Królik: Check-lista bogatkowatych Polski. Entomo.pl (www.entomo.pl), 2010. [dostęp 2013-03-23].
- ↑ a b B. Levey. Coleoptera – Buprestidae. „Handbooks for the Identification of British Insects”. Vol. V Part 1(b), 1977. London: Royal Entomological Society of London. (ang.).
- ↑ a b Anthaxia nitidula. Anthaxia.eu (www.anthaxia.eu). [dostęp 2013-03-23]. [zarchiwizowane z tego adresu (7 marca 2016)].
- ↑ R.M. De Souza, N. Dos Anjos, J. De Nadai, R. D. Silveira, G. Coredeiro. Sexing the “drop-drop” beetle, Psiloptera pertyi (Coleoptera: Buprestidae). „Revista Colombiana de Entomología”. 33 (2), s. 146–147, 2007. Bogota: Sociedad Colombiana de Entomología. ISSN 0120-0488.
- ↑ a b c d e f g h M. Škorpík, V. Křivan, Z. Kraus. Faunistika krascovitých (Coleoptera: Buprestidae) Znojemska, poznámky k jejich rozšíření, biologii a ochraně. „Thayensia (Znojmo)”. 8, s. 109–291, 2011. Správa Národního parku Podyjí. ISSN 1212-3560.
- ↑ D. Bernahard, G. Fritzsch, P. Glökner, C. Wurst. Molecular insights into speciation in the Agrilus viridis-complex and the genus Trachys (Coleoptera: Buprestidae). „European Journal of Entomology”. 102, s. 599–605, 2005. Czech Entomological Society. ISSN 1802-8829.
- ↑ Staněk JV: Chrząszcze. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”, 1990, s. 135–136. ISBN 83-85817-29-8.