Macedonia Północna – Wikipedia, wolna encyklopedia

Republika Macedonii Północnej
Република Северна Македонија
*Republika e Maqedonisë së Veriut*
Godło	Flaga
	Dewiza: Слобода или смрт за Македонија; (Wolność lub śmierć dla Macedonii)
	Hymn: Денес над Македониja; (Dziś nad Macedonią)
Ustrój polityczny	republika parlamentarna
Konstytucja	Konstytucja Macedonii Północnej
Stolica	Skopje
Data powstania	8 września 1991
Prezydent	Gordana Siłjanowska-Dawkowa
Premier	Hristijan Mickoski
Powierzchnia	25 713 km²
Populacja (2017); • liczba ludności	; 2 076 000
• gęstość	82 os./km²
Kod ISO 3166	MK
Waluta	1 denar (= 100 deni, do 2012) (MKD)
Telefoniczny nr kierunkowy	+389
Domena internetowa	.mk
Kod samochodowy	NMK (do 2019: MK)
Kod samolotowy	Z3
Strefa czasowa	UTC +1 – zima; UTC +2 – lato
Narody i grupy etniczne	Macedończycy, Albańczycy
Język urzędowy	macedoński, albański
Religia dominująca	prawosławie
PKB (2023); • całkowite ; • na osobę	; 15,28 mld USD; 7 385 USD
PKB (PSN) (2023); • całkowite ; • na osobę	; 43,67 mld dolarów międzynar.; 21 110 dolarów międzynar.
	; Macedonia Północna i jej sąsiedzi (mapa nie uwzględnia Kosowa)
	Położenie na mapie;
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku
	Informacje w Wikipodróżach

Macedonia Północna^[2]^[3]^[4]^[5] (mac. Северна Македонија, alb. Maqedonia e Veriut; Republika Macedonii Północnej, Република Северна Македонија, Republika e Maqedonisë së Veriut^[6], dawniej Macedonia) – państwo w Europie Południowej^[7] na Półwyspie Bałkańskim, powstałe w wyniku rozpadu Jugosławii, obejmujące swoim terytorium około 38% regionu historyczno-geograficznego Macedonia. Do 12 lutego 2019 nazwa państwa brzmiała Macedonia (Była Jugosłowiańska Republika Macedonii, oficjalnie państwo nazywało się: Republika Macedonii). Od 27 marca 2020 Macedonia Północna jest członkiem NATO^[8].

Nazwa

Osobny artykuł: Konflikt grecko-macedoński.

Po rozpadzie Jugosławii w 1991 roku jedna z jej republik (Socjalistyczna Republika Macedonii) ogłosiła niepodległość jako Republika Macedonii, w skrócie Macedonia. Spowodowało to oburzenie ze strony Grecji, która uważała się za jedynego spadkobiercę tradycji starożytnej Macedonii^[9]. Z powodu konfliktu o nazwę, Grecja blokowała członkostwo Macedonii w instytucjach międzynarodowych. Wobec tego na forum Organizacji Narodów Zjednoczonych Republika Macedonii oficjalnie została przyjęta jako Była Jugosłowiańska Republika Macedonii (mac. Поранешна Југословенска Република Македонија), znana także pod angielskim akronimem FYROM (Former Yugoslav Republic of Macedonia)^[10].

Nazwę „Republika Macedonii” uznawało oficjalnie 125 krajów na świecie ze 154, z którymi Macedonia utrzymywała wówczas stosunki dyplomatyczne, w tym trzech stałych członków Rady Bezpieczeństwa Organizacji Narodów Zjednoczonych: Chiny, Stany Zjednoczone i Rosja; sześciu członków Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (Bułgaria, Kanada, Polska, Słowenia, Stany Zjednoczone i Turcja); oraz trzy kraje członkowskie Unii Europejskiej: Bułgaria, Polska i Słowenia. Nazwy tej nie uznawały m.in.: Francja, Niemcy, Hiszpania, Włochy, Meksyk i Australia. 11 sierpnia 2005 roku Rada Ministrów RP zdecydowała o posługiwaniu się przez Rzeczpospolitą Polską w stosunkach dwustronnych z państwem macedońskim nazwą Republika Macedonii.

W 2008 r. negocjowano porozumienie między krajami, ale Grecy zablokowali jego wejście w życie i zawetowali zaproszenie Macedonii do Organizacji Traktatu Północnoatlantyckiego (NATO) i integracji z Unią Europejską. W następnych latach spór się zaostrzał, m.in. Macedończycy nazwali stołeczne lotnisko i najważniejszą autostradę imieniem Aleksandra Wielkiego i zbudowali wiele jego pomników. W 2018 r., po objęciu stanowiska przez nowego premiera Macedonii Zorana Zaewa, m.in. zmieniono nazwę głównego lotniska i autostrady Macedonii i zasygnalizowano gotowość do ustępstw w postaci dodania do nazwy kraju geograficznego określenia (np. Macedonia Północna, Nowa Macedonia lub Górna Macedonia)^[11].

W maju 2018 r. Premier Macedonii Zoran Zaew ogłosił, że doszło do porozumienia z Grecją w sprawie nazwy państwa, które miałoby nazywać się Republiką Macedonii Ilindeńskiej, jednak sprzeciw wobec porozumienia wyraziły partie opozycyjne zarówno w Grecji, jak i w Macedonii^[12]. 12 czerwca tego samego roku premierzy obu krajów – Aleksis Cipras i Zoran Zaew – potwierdzili osiągnięcie porozumienia w sprawie zmiany nazwy Macedonii na Republika Macedonii Północnej (Република Северна Македонија), w skrócie Macedonia Północna (Северна Македонија)^[13].

11 stycznia 2019 r. macedoński parlament ratyfikował porozumienie z Prespy, akceptując poprawki do konstytucji sankcjonujące zmianę nazwy kraju na Macedonia Północna^[3]^[14]^[15]. Dwa tygodnie później, 25 stycznia, porozumienie ratyfikował parlament grecki^[16]. Nowa nazwa kraju, „Republika Macedonii Północnej”, oficjalnie weszła w życie 12 lutego 2019 roku^[17].

Osobny artykuł: Historia Macedonii (regionu).

Geografia

Osobny artykuł: Geografia Macedonii Północnej.

Powierzchnia całkowita: 25 713 km²
Powierzchnia lądowa: 24 856 km²
Powierzchnia wód: 447 km²
Całkowita granica lądowa: 748 km
Długość wybrzeża: nie ma dostępu do morza
Długość granic z sąsiadującymi państwami: Albania 151 km, Bułgaria 148 km, Grecja 228 km, Kosowo 159 km, Serbia 62 km.
Najwyższy punkt: Golem Korab, 2764 m n.p.m.
Najniższy punkt: rzeka Wardar na granicy z Grecją, 50 m n.p.m.

Macedonia Północna jest krajem w przeważającej mierze górskim i wyżynnym. Na terenie całego kraju są rozrzucone pasma górskie. Najwyższe z nich to Korab i Szar Płanina. Między masywami leżą kotliny – Priłepsko Połe w dolinie Crnej Reki, Połog w dolinie górnego Wardaru, Owcze Połe i Koczansko Połe nad Bregałnicą oraz doliny większych rzek – Strumicy, Wardaru i Drinu.

Najdłuższą rzeką Macedonii Północnej jest Wardar (320 km długości), którego największymi dopływami są Treska, Pczińa, Bregałnica i Crna Reka. Poza tym terytorium Macedonii Płn. odwadniają jeszcze Drin i Strumica. Wardar i Strumica należą do zlewiska Morza Egejskiego, Drin – do zlewiska Morza Adriatyckiego.

Osobny artykuł: Rzeki w Macedonii Północnej.

Ustrój polityczny

Osobny artykuł: Ustrój polityczny Macedonii Północnej.

Gospodarka

W przemyśle dominuje przemysł przetwórczy. Występują liczne huty, głównie szkła i miedzi.

Handel rozwija się wraz ze wzrostem zamożności obywateli.

PKB na osobę w Macedonii Płn. wynosi 8,5 tysiąca dolarów (mierzone parytetem siły nabywczej).

Udział w PKB:

Rolnictwo: 11,9%
Przemysł: 28,2%
Usługi: 59,9%.

Porty lotnicze w Macedonii Północnej

Rolnictwo

Użytki rolne w kraju (głównie górskie pastwiska) zajmują około 40% powierzchni kraju. W dolinach rzek i kotlinach śródgórskich uprawa zbóż (pszenica, kukurydza), buraków cukrowych, słoneczników, bawełny i tytoniu. Rozwinięte warzywnictwo (pomidory, papryka, arbuzy) i sadownictwo (jabłonie (głównie w okolicy Prespy), grusze, brzoskwinie, śliwy). Na nasłonecznionych, południowych zboczach dolin plantacje winorośli. W górach pasterska hodowla owiec.

Przemysł

Niewielkie wydobycie węgla brunatnego (niedaleko Kumanowa), rud żelaza, chromu, cynku i ołowiu oraz antymonu. Produkcja energii elektrycznej głównie w małych elektrowniach wodnych. Przemysł przetwórczy skoncentrowany w większych miastach (spożywczy, włókienniczy, metalurgiczny, chemiczny i drzewny), w Skopju huta żelaza. Rzemiosło artystyczne: wyroby ze srebra, złota, drewna, dywany.

Emisja gazów cieplarnianych

Emisja równoważnika dwutlenku węgla z terenu Socjalistycznej Republiki Macedonii wyniosła w 1990 roku 14,173 Mt, z czego 11,202 Mt stanowił dwutlenek węgla. W przeliczeniu na mieszkańca emisja wyniosła wówczas 5,611 t dwutlenku węgla, a w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 583 kg. Głównym źródłem emisji była wówczas energetyka. Po rozpadzie Jugosławii emisje w republice nieco spadły, a od połowy lat 90. wahały się, nie osiągając jednak poziomu z roku 1990, i bardziej znacząco spadają po 2011. W 2018 emisja dwutlenku węgla pochodzenia kopalnego wyniosła 8,074 Mt, a w przeliczeniu na mieszkańca 3,872 t i w przeliczeniu na 1000 dolarów PKB 287 kg. W tym czasie wzrósł udział emisji z transportu, ale energetyka pozostała główną branżą odpowiedzialną za emisję^[18].

Turystyka

W 2016 roku kraj ten odwiedziło 510 tys. turystów (5,1% więcej niż w roku poprzednim), generując dla niego przychody na poziomie 285 mln dolarów^[19]. Najwięcej turystów przyjechało z Turcji, Serbii, Grecji, Holandii i Bułgarii^[20].

Turyści najczęściej odwiedzają Ochrydę, Skopje i Bitolę. Macedonia Północna ma również wiele atrakcji przyrodniczych. W kraju znajdują się trzy parki narodowe: Pelister, Galiczica, Mawrowo^[21] i różne inne atrakcje naturalne, np. kanion Matka, jezioro Prespa, czy jezioro Berowo.

Główne miasta

Osobny artykuł: Miasta w Macedonii Północnej.

Nazwa polska	Nazwa macedońska
Bitola	Битола/Bitoła
Gostiwar	Гостивар/Gostivar
Kiczewo	Кичево/Kičevo
Kumanowo	Куманово/Kumanovo
Ochryda	Охрид/Ohrid
Prilep	Прилеп/Prilep
Skopje	Скопје/Skopje (stolica)
Sztip	Штип/Štip
Tetowo	Тетово/Tetovo
Wełes	Велес/Vełes
Radowisz	Радовиш/Radoviš

Podział administracyjny

Osobny artykuł: Podział administracyjny Macedonii Północnej.

Macedonia Północna jest podzielona na 80 gmin (општина – opsztina), z tego 10 gmin wchodzi w skład miasta Skopje.

Demografia

Narodowości^[22]:

Macedończycy 64,2% (zamieszkujący większość kraju)
Albańczycy 25,2% (zamieszkujący na zachodzie przy granicy z Albanią)
Turcy 3,9% (w o wiele mniejszym stopniu niż Albańczycy na zachodzie)
Romowie 2,7%; (w środkowej i północnej części kraju)
Serbowie 1,8%;
pozostali 2,4%

Religie:

Osobny artykuł: Religia w Macedonii Północnej.

prawosławie 61,6% (zobacz: Macedoński Kościół Prawosławny, Prawosławne arcybiskupstwo Ochrydzkie);
islam 34,2% (głównie Albańczycy i Turcy)
bezwyznaniowi 1,9%;
katolicyzm 1,9% (zobacz: Diecezja skopijska);
protestantyzm 0,3% (zobacz: Protestantyzm w Macedonii Północnej);
Świadkowie Jehowy 0,06% (zobacz: Świadkowie Jehowy w Macedonii Północnej);

Źródło: Joshua Project 2010

Zobacz też

Uwagi

↑ Dodatkowo za języki pomocnicze oficjalne uznane zostały: turecki, romani, serbski, bośniacki oraz arumuński.

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).
↑ Polski egzonim uchwalony na 104. posiedzeniu KSNG.
↑ ^a ^b Zgromadzenie Republiki MacedoniiZ.R.M. Północnej, XXIII poprawka do Konstytucji Republiki Macedonii Północnej, Amendments XXXIII, XXXIV, XXXV and XXXVI to the Constitution of the Republic of Macedonia., United Nations Environment Programme, 19 stycznia 2019, s. 2 (ang.).
↑ Ceremonia podpisania protokołu przyjęcia Macedonii Północnej do NATO. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2019-02-06. [dostęp 2019-02-14].
↑ Georgi Licovski: Zakończono historyczny spór. Macedonia oficjalnie zmieniła nazwę. Dziennik.pl, 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13].
↑ Влада на Република Северна Македонија: Соопштение на Владата на Република Северна Македонија за влегување во сила на конечната спогодба, уставните амандмани и уставниот закон за спроведување на амандманите. 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13]. (mac.).
↑ United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49) [online], unstats.un.org [dostęp 2016-02-28] .
↑ Macedonia Północna przystąpiła do NATO. s. www.forsal.pl. [dostęp 2020-03-27].
↑ http://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/07/27/AR2009072702653_2.html Feud Between Greece, Macedonia Continues Over Claim to Alexander the Great – washingtonpost.com.
↑ A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations. un.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-24)].
↑ Piotr Gruszka: Macedończycy zmienią nazwę swojego państwa?. [w:] Onet Wiadomości [on-line]. Grupa Onet.pl SA, 2018-02-11. [dostęp 2018-02-13]. (pol.).
↑ PawełP. Czechowski PawełP., Macedonia zmieni nazwę? Jest konkretna propozycja – Histmag.org [online], 23 maja 2018 [dostęp 2018-05-24] .
↑ Porozumienie Ateny-Skopje: państwo macedońskie przyjmie nazwę Republika Macedonii Północnej [online], PAP, 12 czerwca 2018 [dostęp 2018-06-13] .
↑ The Latest: Macedonia backs name change to North Macedonia [online], Associated Press, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11] .
↑ The constitutional revisions passed by the Macedonian parliament (original: Υπερψηφίστηκε η συνταγματική αναθέωρηση από τη Βουλή της ΠΓΔΜ) [online], Kathimerini, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11] .
↑ Macedonia zmieni nazwę? Parlament Grecji zagłosował [online], Onet Wiadomości, 25 stycznia 2019 [dostęp 2019-02-09] (pol.).
↑ Call me by my new name: Balkan nation is North Macedonia now [online], The Washington Post, 12 lutego 2019 [dostęp 2019-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-13] .
↑ North Macedonia, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 175, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).
↑ UNWTO Tourism Highlights, 2017 Edition. UNWTO, lipiec 2017. s. 8. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).
↑ Туризам во Република Македонија, 2011-2015/Tourism in the Republic of Macedonia, 2011-2015. stat.gov.mk, 2016-05. s. 34–35. [dostęp 2017-08-21]. (mac. • ang.).
↑ Македонија во бројки 2017. stat.gov.mk. s. 11. [dostęp 2017-08-21]. (mac.).
↑ Dane spisu powszechnego z 2002 roku Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002, s. 34.

Linki zewnętrzne

Macedonia Północna – wirtualna wycieczka 360°

[język-2] Dodatkowo za języki pomocnicze oficjalne uznane zostały: turecki, romani, serbski, bośniacki oraz arumuński.

[IMF-1] Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2023: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2023. [dostęp 2023-05-20]. (ang.).

[3] Polski egzonim uchwalony na 104. posiedzeniu KSNG.

[23amendment-4] Zgromadzenie Republiki MacedoniiZ.R.M. Północnej, XXIII poprawka do Konstytucji Republiki Macedonii Północnej, Amendments XXXIII, XXXIV, XXXV and XXXVI to the Constitution of the Republic of Macedonia., United Nations Environment Programme, 19 stycznia 2019, s. 2 (ang.).

[5] Ceremonia podpisania protokołu przyjęcia Macedonii Północnej do NATO. Ministerstwo Spraw Zagranicznych, 2019-02-06. [dostęp 2019-02-14].

[6] Georgi Licovski: Zakończono historyczny spór. Macedonia oficjalnie zmieniła nazwę. Dziennik.pl, 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13].

[7] Влада на Република Северна Македонија: Соопштение на Владата на Република Северна Македонија за влегување во сила на конечната спогодба, уставните амандмани и уставниот закон за спроведување на амандманите. 2019-02-12. [dostęp 2019-02-13]. (mac.).

[8] United Nations Statistics Division- Standard Country and Area Codes Classifications (M49) [online], unstats.un.org [dostęp 2016-02-28] .

[9] Macedonia Północna przystąpiła do NATO. s. www.forsal.pl. [dostęp 2020-03-27].

[10] ttp://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2009/07/27/AR2009072702653_2.html Feud Between Greece, Macedonia Continues Over Claim to Alexander the Great – washingtonpost.com.

[11] A/RES/47/225. Admission of the former Yugoslav Republic of Macedonia to membership in the United Nations. un.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-01-24)].

[onet20180211-12] Piotr Gruszka: Macedończycy zmienią nazwę swojego państwa?. [w:] Onet Wiadomości [on-line]. Grupa Onet.pl SA, 2018-02-11. [dostęp 2018-02-13]. (pol.).

[13] PawełP. Czechowski PawełP., Macedonia zmieni nazwę? Jest konkretna propozycja – Histmag.org [online], 23 maja 2018 [dostęp 2018-05-24] .

[14] Porozumienie Ateny-Skopje: państwo macedońskie przyjmie nazwę Republika Macedonii Północnej [online], PAP, 12 czerwca 2018 [dostęp 2018-06-13] .

[15] The Latest: Macedonia backs name change to North Macedonia [online], Associated Press, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11] .

[16] The constitutional revisions passed by the Macedonian parliament (original: Υπερψηφίστηκε η συνταγματική αναθέωρηση από τη Βουλή της ΠΓΔΜ) [online], Kathimerini, 11 stycznia 2019 [dostęp 2019-01-11] .

[17] Macedonia zmieni nazwę? Parlament Grecji zagłosował [online], Onet Wiadomości, 25 stycznia 2019 [dostęp 2019-02-09] (pol.).

[18] Call me by my new name: Balkan nation is North Macedonia now [online], The Washington Post, 12 lutego 2019 [dostęp 2019-02-12] [zarchiwizowane z adresu 2019-02-13] .

[19] North Macedonia, [w:] F.F. Monforti-Ferrario F.F. i inni, Fossil CO2 and GHG emissions of all world countries. 2019 report – Study [pdf], Luksemburg: Publications Office of the European Union, 2019, s. 175, DOI: 10.2760/687800, ISBN 978-92-76-11100-9 (ang.).

[20] UNWTO Tourism Highlights, 2017 Edition. UNWTO, lipiec 2017. s. 8. [dostęp 2017-09-25]. (ang.).

[21] Туризам во Република Македонија, 2011-2015/Tourism in the Republic of Macedonia, 2011-2015. stat.gov.mk, 2016-05. s. 34–35. [dostęp 2017-08-21]. (mac. • ang.).

[22] Македонија во бројки 2017. stat.gov.mk. s. 11. [dostęp 2017-08-21]. (mac.).

[23] Dane spisu powszechnego z 2002 roku Census of Population, Households and Dwellings in the Republic of Macedonia, 2002, s. 34.

[24] Naddniestrzańska Republika Mołdawska nie jest uznawana przez żadne w pełni suwerenne państwo.

[25] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 97 ze 193 państw członkowskich ONZ. Obecnie działa tam specjalna misja Unii Europejskiej – EULEX.

[26] Republika Kosowa jednostronnie ogłosiła niepodległość, która jest uznawana przez 98 ze 193 państw członkowskich ONZ.

[27] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy, ponownie jako część Unii od 1 grudnia 2009

[28] 22 lutego 2007 wchodził w skład UE jako integralna część Gwadelupy

[1]

[a]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[A]

[B]

[A]

[A]

[B]

Państwa	Albania Andora Austria Belgia Białoruś Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Kazachstan Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rosja Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Watykan Węgry Wielka Brytania Włochy
Terytoria zależne	Gibraltar (Wielka Brytania) Guernsey (Wielka Brytania) Jan Mayen (Norwegia) Jersey (Wielka Brytania) Svalbard (Norwegia) Wyspa Man (Wielka Brytania) Wyspy Owcze (Dania)
Podmioty o ograniczonym uznaniu międzynarodowym	Naddniestrze^[A] Kosowo^[B]

Państwa członkowskie	Albania Belgia Bułgaria Czarnogóra Chorwacja Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Islandia Kanada Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Stany Zjednoczone Szwecja Turcja Węgry Wielka Brytania Włochy
Kandydaci	Bośnia i Hercegowina
Struktura	Rada Północnoatlantycka Grupa Planowania Nuklearnego Sekretarz Generalny Sekretariat Międzynarodowy Zgromadzenie Parlamentarne Komitet Wojskowy Międzynarodowy Sztab Wojskowy Sojusznicze Dowództwo Operacji Sojusznicze Dowództwo ds. Transformacji Sojusznicze Dowództwo Sił Połączonych NATO w Brunssum

Państwa członkowskie	Austria Belgia Bułgaria Chorwacja Cypr Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Hiszpania Holandia Irlandia Litwa Luksemburg Łotwa Malta Niemcy Polska Portugalia Rumunia Słowacja Słowenia Szwecja Węgry Włochy
Terytoria specjalne wchodzące w skład Unii na podst. art. 349 TFUE	Azory (port.) Gujana Francuska (fr.) Gwadelupa (fr.) Madera (port.) Majotta (fr.) Martynika (fr.) Reunion (fr.) Saint-Martin^[A](fr.) Wyspy Kanaryjskie (hiszp.)
Oficjalni kandydaci	Albania Czarnogóra Islandia Macedonia Północna Mołdawia Serbia Turcja Ukraina
Potencjalni i stowarzyszeni kandydaci	Bośnia i Hercegowina Gruzja Kosowo Maroko
Byłe państwa członkowskie UE	Wielka Brytania (1973–2020)
Terytoria, które wchodziły w skład EWG/UE	Algieria (1958–1962 jako de iure część Francji) Grenlandia (1973–1985) Saint-Pierre i Miquelon (1976–1985 jako departament zamorski Francji) Saint-Barthélemy^[B] (1.12.2009–31.12.2011)

Państwa członkowskie	Albania Andora Armenia Austria Azerbejdżan Belgia Bośnia i Hercegowina Bułgaria Chorwacja Cypr Czarnogóra Czechy Dania Estonia Finlandia Francja Grecja Gruzja Hiszpania Holandia Irlandia Islandia Liechtenstein Litwa Luksemburg Łotwa Macedonia Północna Malta Mołdawia Monako Niemcy Norwegia Polska Portugalia Rumunia San Marino Serbia Słowacja Słowenia Szwajcaria Szwecja Turcja Ukraina Węgry Wielka Brytania Włochy
Kandydaci	Białoruś Kazachstan Kosowo
Obserwatorzy	Izrael Japonia Kanada Meksyk Stany Zjednoczone Stolica Apostolska
Byli członkowie Rady Europy	Rosja

Członkowie	Estonia Gruzja Litwa Łotwa Macedonia Północna Mołdawia Rumunia Słowenia Ukraina
Obserwatorzy	Azerbejdżan Bułgaria Czechy Węgry Polska Stany Zjednoczone

Albania Bośnia i Hercegowina Bułgaria Czarnogóra Grecja Macedonia Północna Serbia Kosowo^[A]
Państwa częściowo leżące	Chorwacja Rumunia Turcja Słowenia