Rhee Syng-man – Wikipedia, wolna encyklopedia

To jest biografia osoby noszącej koreańskie nazwisko Li.

Rhee Syng-man

이승만, 李承晩

Rhee Syng-man (1956)
Data i miejsce urodzenia	26 marca 1875 Haeju, Korea
Data i miejsce śmierci	19 lipca 1965 Honolulu, Hawaje, USA
Prezydent Koreańskiego Rządu Tymczasowego
Okres	od 11 września 1919 do 21 marca 1925
Poprzednik	Yi Dong-nyeong
Następca	Park Eunsik
1. prezydent Korei Południowej
Okres	od 24 lipca 1948 do 26 kwietnia 1960
Następca	Yun Bo-seon
Multimedia w Wikimedia Commons

Rhee Syng-man

Imię koreańskie
Hangul 이승만 Hancha 李承晩 Transkrypcja poprawiona I Seung-man Transkrypcja MCR Yi Sŭng-man
Multimedia w Wikimedia Commons

Rhee Syng-man lub Syngman Rhee (kor. 이승만, hancha 李承晩 (dawna pisownia: Li Syng Man); ur. 26 marca 1875^[1] w Haeju, zm. 19 lipca 1965 w Honolulu na Hawajach) – koreański działacz niepodległościowy, emigrant, polityk, prezydent Korei Południowej w latach 1948–1960.

Urodził się w Haeju w prowincji Hwanghae w Korei. Nauki pobierał w szkole metodystów, gdzie przyjął chrześcijaństwo. Od 1896 współzałożyciel i działacz Klubu Niepodległości, którego celem było odzyskanie niezależności kraju staczającego się w strefę wpływów Japonii (od 1910 kraj był okupowany jako Generalne Gubernatorstwo Korei). Za działalność polityczną był więziony w latach 1898–1904^[1], po wyjściu na wolność wyjechał do USA. W 1907 uzyskał licencjat na George Washington University, a rok później magisterium na Uniwersytecie Harvarda. W 1910 zdobył tytuł doktorski na Uniwersytecie w Princeton. W latach 1913–1940 mieszkał na Hawajach kontynuując działalność na rzecz niepodległości Korei^[1]. Uczestnik antyjapońskiego powstania ludowego w 1919, polityk, a następnie przewodniczący emigracyjnego Rządu Tymczasowego rezydującego w Szanghaju. Spory z innymi politykami Rządu Tymczasowego doprowadziły w 1925 do odwołania go ze stanowiska. Od 1940 mieszkał w Waszyngtonie.

15 sierpnia 1945, w związku ze zbliżającą się kapitulacją Japonii, grupa koreańskich działaczy o różnych poglądach politycznych pod kierownictwem Yo Un-hyonga powołała tzw. Koreańską Republikę Ludową (nie mylić z Koreańską Republiką Ludowo-Demokratyczną), która zaczęła tworzyć struktury terenowe władzy na obszarze całego kraju, czyli tzw. komitety ludowe. Rhee Syng-manowi proponowano stanowisko prezydenta, Yo Un Hyongowi wiceprezydenta.

We wrześniu 1945 rząd Koreańskiej Republiki Ludowej w Seulu został obalony przez amerykańską administrację wojskową (ang. United States Army Military Government in Korea, USAMGIK); komitety ludowe na obszarze okupacji radzieckiej zostały przejęte przez komunistów i stały się podstawą do utworzenia KRLD, zaś pod okupacją amerykańską w większości rozwiązane – często przy użyciu siły. Utrzymały się tylko w kilku miejscach, m.in. na wyspie Czedżu.

W październiku 1945 roku Rhee Syng-man przybył do okupowanej przez USA południowej części Korei wraz z innymi politykami konserwatywnymi, nacjonalistycznymi i prawicowymi z koreańskich kół emigracyjnych w USA. Na tej bazie utworzono w południowej części Korei partie prawicowe: Demokratyczną Partię Korei i Partię Narodową, które ściśle współpracowały z administracją wojskową USA (gen. Arnold) nad eliminacją ugrupowań lewicowych przed planowanymi wyborami do parlamentu (Zgromadzenie Narodowe Korei). Likwidacja KRL i Komitetów Ludowych, wymuszony podział kraju, okupacja amerykańska i policyjne represje doprowadziły do niezadowolenia społecznego wzmożonego dodatkowo przywracaniem do pracy w urzędach, policji i nowo tworzonej armii byłych kolaborantów japońskich, spośród których część była agentami tajnej policji Kempeitai. Wybuchło kilka powstań, z których większym echem odbiły się bunty wojska w Yeosu i Suncheon, mające poparcie ludności cywilnej. Armia amerykańska przy pomocy podległych jej koreańskich jednostek policji i żandarmerii krwawo stłumiła te wystąpienia. Dochodziło do masowych egzekucji osób podejrzewanych o działalność „wywrotową” i poglądy komunistyczne, jednak do najtragiczniejszych wydarzeń doszło na wyspie Czedżu, gdzie w 1947 miejscowa policja podległa USAMGIK ostrzelała uczestników manifestacji patriotycznych. 3 kwietnia 1948 wybuchło tam powstanie zbrojne, na wieść, że policja zamordowała na torturach aresztowanych wcześniej uczestników demonstracji. Rhee Syng-man przejmujący władzę od USA zdecydował się wysłać na wyspę dodatkowe siły wojska, policji i skrajnie prawicowych bojówek antykomunistycznych. Powstanie zostało brutalnie stłumione przez siły proamerykańskie, w walkach i pacyfikacjach zginęło 27 719 mieszkańców wyspy, a zniszczeniu uległo 39 285 budynków^[2]. Kolejne dziesiątki tysięcy osób wyemigrowały (zwłaszcza do Japonii), a funkcjonariusze rozbijający powstanie przejęli zagrabiony wyspiarzom majątek.

Wybory w południowej części Korei odbyły się 10 maja 1948, a utworzone w ich wyniku Zgromadzenie Narodowe uchwaliło 12 lipca 1948 konstytucję i 20 lipca wybrało Rhee Syng-mana na prezydenta. 15 sierpnia Rhee Syng-man proklamował Republikę Korei (Południowej). Jak przyznaje Hak Jon Kim^[3]: „...prezydent, rząd, jak i Zgromadzenie Narodowe, miały wybitnie konserwatywny charakter...”. Jeszcze przed wybuchem wojny koreańskiej jego rząd więził ponad 30 000 domniemanych komunistów, i około 300 000 podejrzanych o sympatyzowanie z komunistami lub jakimikolwiek grupami lewicowymi^[4][5][6].

 Osobny artykuł: Masakra ligi Bodo.

W czasie zbliżania się wojsk północnokoreańskich do Seulu, 27 czerwca 1950, Rhee Syng-man uciekł w czołgu do Daejeonu, który ogłosił tymczasową stolicą państwa. Następnie ewakuował się do Pusanu. Powrócił do Seulu po desancie pod Inczon, gdy armia amerykańska zmusiła żołnierzy KRLD do odwrotu.

Urząd prezydenta piastował od 20 lipca 1948 do 26 kwietnia 1960; w tym czasie brutalnie rozprawił się z opozycją wewnętrzną i przejął kontrolę nad wszelkimi przejawami życia politycznego w kraju, co spowodowało rosnącą niechęć społeczeństwa do jego rządów, które w dodatku cechowały się rosnącą korupcją^[7]. W 1960, po jego trzeciej reelekcji, doszło do kulminacji niezadowolenia w postaci demonstracji studenckich i protestów w parlamencie. W ich wyniku złożył urząd i uciekł z kraju samolotem należącym do CIA. Władze amerykańskie umieściły byłego prezydenta na Hawajach, gdzie ów zmarł.

Jego wizerunek znajdował się na południowokoreańskiej monecie obiegowej o nominale 100 hwanów wprowadzonej do obiegu w 1959 roku^[8].

• NigelN. Cawthorne NigelN., 100 tyranów, despotów i dyktatorów, AnnaA. Wiśniewska (tłum.), Warszawa: Świat Książki, 2007, s. 155-156, ISBN 83-7391-956-2, ISBN 978-83-7391-956-3, OCLC 170004464 .