Ludwik Finkel – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ludwik Finkel

Data i miejsce urodzenia	20 marca 1858 Bursztyn
Data i miejsce śmierci	24 października 1930 Lwów
Miejsce spoczynku	Cmentarz Łyczakowski we Lwowie
Zawód, zajęcie	historyk, bibliograf
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	profesor zwyczajny
Alma Mater	Uniwersytet Lwowski
Uczelnia	Uniwersytet Lwowski
Stanowisko	kierownik Katedry Historii Austriackiej, dziekan Wydziału Filozoficznego, prorektor, rektor, kierownik Katedry Historii Nowożytnej
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Ludwik Michał Emanuel Finkel (ur. 20 marca 1858 w Bursztynie, zm. 24 października 1930 we Lwowie) – polski historyk, bibliograf, encyklopedysta^[1] , profesor oraz rektor Uniwersytetu Lwowskiego.

Był synem Jakuba (adiunkta sądowego) i Anny z Warnickich. Uczęszczał do szkoły ludowej w Grzymałowie, następnie do C.K. I Gimnazjum w Tarnopolu; w latach 1877–1881 studiował historię, filozofię i historię literatury na Uniwersytecie Lwowskim, m.in. pod kierunkiem Aleksandra Hirschberga, Juliana Ochorowicza i Romana Pilata. Jego mentorem i mistrzem był, teraz już trochę zapomniany, Ksawery Liske. Serdecznym przyjacielem był, przedwcześnie zmarły, wspaniale się zapowiadający historyk, Stanisław Lukas.

Na podstawie pracy Marcin Kromer, historyk polski XVI wieku obronił w 1882 doktorat filozofii na Uniwersytecie Lwowskim; uzupełniał studia na uniwersytetach w Berlinie (m.in. pod kierunkiem Theodora Mommsena) i w Paryżu (1882–1884).

Pracował przez krótki czas jako asystent w Archiwum Krajowym Aktów Grodzkich i Ziemskich we Lwowie, w 1885 został wykładowcą historii nowożytnej Polski i powszechnej oraz historii literatury polskiej w Wyższej Szkole Rolniczej w Dublanach; w 1886 habilitował się. Pozostawał związany z Akademią w Dublanach do 1899, ale już w 1892 podjął pracę na Uniwersytecie Lwowskim jako profesor nadzwyczajny i kierownik Katedry Historii Austriackiej.

W 1899 został profesorem zwyczajnym, pełnił funkcję dziekana Wydziału Filozoficznego (1901/1902), prorektora (1912/1913), rektora (1911/1912); w 1918 objął Katedrę Historii Nowożytnej, którą kierował do końca życia. W 1900 zainicjował działalność Powszechnych Wykładów Uniwersyteckich we Lwowie.

Był encyklopedystą i redaktorem naczelnym dwóch polskich encyklopedii. W latach 1898–1912 Encyklopedii zbioru wiadomości z wszystkich gałęzi wiedzy wydanej nakładem Macierzy Polskiej, a później także Encyklopedii podręcznej ilustrowanej z lat 1905–1906^[1] [2] .

Od 1900 był członkiem korespondentem AU (późniejszej PAU), od 1910 jej członkiem czynnym; od 1888 brał udział w pracach Komisji Historycznej AU. Należał także do Towarzystwa Historycznego we Lwowie (1890–1903 sekretarz, 1914–1923 prezes), Towarzystwa Naukowego we Lwowie (1920 członek czynny), Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk (1928 członek honorowy); był członkiem korespondentem Muzeum w Rapperswilu^[3] oraz prezesem Macierzy Polskiej. Był członkiem Rady Wykonawczej Macierzy Polskiej^[1] , członkiem korespondentem Towarzystwa Muzeum Narodowego Polskiego w Rapperswilu od 1897.

Uniwersytet Wileński uhonorował go w 1927 doktoratem honoris causa, otrzymał ponadto Medal Polskiego Towarzystwa Historycznego „Za Bibliografję Historji Polskiej” autorstwa profesora Wojciecha Przedwojewskiego; w ten sposób wyróżniono najbardziej znaczące dzieło Finkla.

Prace nad Bibliografią historii Polski Ludwik Finkel zainicjował w połowie lat 80. XIX wieku wspólnie z Henrykiem Sawczyńskim. Pierwszy tom ukazał się w 1891, tom trzeci - w 1906. Bibliografia obejmowała materiały źródłowe oraz prace naukowe, dotyczące dziejów Polski do 1815, opublikowane do 1900; było to łącznie 34 305 pozycji.

Ponadto Finkel zajmował się w pracy naukowej dziejopisarstwem Marcina Kromera, polityką zagraniczną ostatnich Jagiellonów, historią Uniwersytetu Lwowskiego. Badał twórczość Mikołaja Sępa Szarzyńskiego oraz poetów romantycznych, przygotował krytyczne wydanie kroniki Galla Anonima. Brał udział w zjazdach polskich historyków i historyków literatury, dokonał analizy dorobku wszystkich Zjazdów Historyków Polskich do 1925.

W 1928 otrzymał tytuł honorowego obywatela Lwowa (wręczony w 1929)^[4][5].

27 października 1930 został pochowany na cmentarzu Łyczakowskim^[6][7].

• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (30 kwietnia 1927)^[8][9]

Do grona jego uczniów należeli m.in. Janina Franklówna, Natalia Gąsiorowska, Kazimierz Hartleb, Stanisław Kot, Stanisław Loewenstein, Henryk Mościcki, Irena Porębska, Kazimierz Tyszkowski^[10]. Wysoko dorobek Finkla oceniał m.in. Oswald Balzer.

Ogłosił ponad 300 prac. Był redaktorem „Kwartalnika Historycznego” i pisma „Muzeum”, a już w czasach szkolnych kierował kółkiem samokształceniowym „Echo Wolności” i redagował tygodnik „Echo” (1875–1877). Niektóre publikacje:

• Poselstwa Jana Dantyszka (1879)
• Marcin Kromer historyk polski XVI w. Rozbiór krytyczny (1883)
• Elekcja Leszczyńskiego w roku 1704 (1884)
• Okopy św. Trójcy (1889)
• Napad Tatarów na Lwów w roku 1695 (1890)
• Bibliografia historii polskiej (1891, 1895, 1906, 3 tomy) (we współpracy z prof. Stanisławem Starzyńskim)
• Konstytucja 3 Maja (1891)
• Miasto Tarnopol w roku 1672 (1892)
• Księstwo warszawskie (1893)
• O pieśni Legionów (1894), wyd. 2 pt. Pieśń Legionów (1910) (z ilustracjami Juliusza Kossaka)
• Historya Uniwersytetu Lwowskiego (1894, 2 tomy z prof. Stanisławem Starzyńskim [1])
• O tzw. metodzie regressywnej w nauczaniu historyi (1894)
• Elekcja Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej (1910)
• Króla Jana Kazimierza dyplom erekcyjny Uniwersytetu Lwowskiego z r. 1661 (z 3 tablicami podobizn dyplomu) tekst oryginalny z tłumaczeniem i komentarzem (1912)
• O sprawie udziału lenników w elekcjach jagiellońskich (1913)
• Karol Szajnocha bibliotekarzem : Zakładowi Narodowemu imienia Ossolińskich w stulecie pracy i zasług (1928)
• Pojęcie, zakres i zadania dziejów powszechnych (1931)

• Praca zbiorowa: Encyklopedya podręczna ilustrowana według 2-go najnowszego wydania „Macierzy Polskiej” we Lwowie, uzupełniona i opracowana do użytku naszych czytelników,t. I. Warszawa: Macierz Polska, Polska Akademia Umiejętności, nakładem „Słowa”, 1905.
• Karol Estreicher: Bibliografia polska 1881–1900, t.I A-F. Kraków: Nakładem Spółki Księgarzy Polskich, 1906.
• Oskar Halecki, Ludwik Finkel jako historyk ostatnich Jagiellonów, „Kwartalnik Historyczny” 45 (1931), s. 235–253.
• Adam Nowak, Złote lata Bibliografii Polskiej. Ludwik Finkel i jego dzieło, Warszawa: SBP 1977.
• Biogramy uczonych polskich, Część I: Nauki społeczne, zeszyt 1: A-J, Wrocław 1983.
• Alina Cała, Hanna Węgrzynek, Gabriela Zalewska: Historia i kultura Żydów polskich. Słownik. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 2000. ISBN 83-02-07813-1. Brak numerów stron w książce
• Agnieszka Wałęga, Finkel Ludwik Michał Emanuel (1858–1930), pseud. Ludwik Warnicki. [w:] „Słownik biograficzny polskiej historii wychowania”, praca zbiorowa pod red. Andrzeja Meissnera i Władysławy Szulakiewicz, Toruń 2008 s. 230–235.
• M. Hoszowska, Ludwik Finkel i Akademia Umiejętności: z dziejów współpracy naukowej Lwowa i Krakowa na przełomie XIX i XX wieku, Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego 2011.

• Ludwik Finkel, Bibliografia historyi polskiej. Cz. 1 Kraków 1891-1914
• Bibliografia historyi polskiej. Cz. 2 Kraków 1895
• Bibliografia historyi polskiej. Cz. 3 Kraków 1906
• Dzieła w Federacji Bibliotek Cyfrowych
• Dzieła w archive.org
• Przemowienie rektora
• Publikacje Ludwika Finkla w bibliotece Polona