Melaleuka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Melaleuka
Ilustracja
Melaleuca leucadendra
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

mirtowce

Rodzina

mirtowate

Rodzaj

melaleuka

Nazwa systematyczna
Melaleuca L.
Mant. Pl. 1: 14 (1767)[3]
Typ nomenklatoryczny

M. leucadendra (Linnaeus) Linnaeus[4]

Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons
Melaleuca acacioides
Melaleuca camptoclada
Melaleuca cucullata

Melaleuka (Melaleuca) – rodzaj roślin z rodziny mirtowatych. Jego ujęcie jest problematyczne i niejednoznaczne. Tradycyjnie ujmowany jako jeden z wielu rodzajów plemienia Melaleuceae obejmuje ok. 200 gatunków[5]. W szerokim ujęciu są tu zaliczane wszystkie taksony z plemienia i wówczas rodzaj liczy 382 gatunki[3]. Niezależnie od ujęcia zaliczane tu rośliny występują na obszarze od Półwyspu Indochińskiego po Nową Kaledonię, Australię i Tasmanię, z centrum zróżnicowania w Australii, gdzie występuje ich zdecydowana większość[6][5]. Gatunki introdukowane z tego rodzaju rosną w różnych obszarach strefy międzyzwrotnikowej[3], czasem jako bardzo inwazyjne, uciążliwe w zwalczaniu i tworzące jednogatunkowe zbiorowiska w miejscu pierwotnie rodzimej roślinności np. Melaleuca quinquenervia na Florydzie, w Brazylii i na Nowej Kaledonii[6]. Rośliny te zasiedlają tereny skaliste i piaszczyste, zarówno suche jak i bagienne, także zasolone. Kwiaty zapylane są głównie przez ptaki, a nasiona uwalniane są z twardych, zdrewniałych torebek zwykle po działaniu ognia[5].

Liczne gatunki uprawiane są jako rośliny ozdobne dla efektownych kwiatostanów. Uprawiane są dla pozyskania olejków eterycznych, jako rośliny biotechniczne do obniżania poziomu wód na terenach bagiennych, jako źródło biomasy i drewna. Niektóre gatunki wykorzystywane są jako lecznicze[6].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Melaleuca diosmifolia
Melaleuca elliptica
Melaleuca fulgens
Owoce Melaleuca parvistaminea
Pokrój
Krzewy i drzewa do kilkunastu m wysokości, często z korą papierzastą[5].
Liście
Zimozielone, skrętoległe, naprzeciwległe i czasem okółkowe, pojedyncze, zwykle niewielkie i wąskie (wrzosopodobne), lancetowate, często aromatyczne[5].
Kwiaty
Najczęściej skupione na pędach tuż pod tegorocznymi przyrostami (oś kłoso- lub główkopodobnego kwiatostanu kontynuuje wzrost wegetatywny)[6][5], czasem kwiatostany są jednostronne (Calothamnus)[6]. Kielich u dołu kubeczkowaty lub dzwonkowaty, powstaje ze zrośniętych pięciu działek, o końcach wolnych, równej długości. Płatki korony w liczbie 5, są drobne i zaokrąglone. Pręciki są najbardziej widocznym elementem kwiatu – są liczne, okazałe (znacznie dłuższe od okwiatu) i barwne – czerwone, różowe, fioletowe, białe i zielone, zebrane są w 5 wiązek (tylko u Callistemon wolne[6]). Dolna zalążnia tworzona jest przez trzy lub cztery owocolistki zawierające liczne zalążki, zwieńczona pojedynczą, długą szyjką słupka, nierzadko dłuższą od pręcików[5].
Owoce
Drewniejące, twarde torebki, często uwalniające nasiona dopiero pod wpływem działania ognia[5].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Melaleuca glomerata
Melaleuca lanceolata
Melaleuca lasiandra
Pozycja systematyczna

Rodzaj z plemienia Melaleuceae, podrodziny Myrtoideae, rodziny mirtowatych (Myrtaceae)[7]. Ujęcie systematyczne rodzaju jest problematyczne. Tradycyjnie wyróżniany był jako najbardziej zróżnicowany, liczący ok. 200 gatunków rodzaj w plemieniu Melaleuceae. Filogenetyczne analizy molekularne ujawniły jednak istotnie odmienne relacje między taksonami zaliczanymi do plemienia. Plemię okazało się obejmować trzy główne klady, przy czym w każdym z nich znalazły się gatunki z rodzaju Melaleuca. Pierwszy klad obejmuje kilka gatunków i grup gatunków z tego rodzaju (włącznie z typowym M. leucadendra), nowokaledońskie gatunki tradycyjnie zaliczane do rodzaju kuflik Callistemon oraz wszystkie pozostałe rodzaje tradycyjnie wyróżniane w obrębie plemienia (Beaufortia, Calothamnus, Conothamnus, Eremaea, Lamarchea, Petraeomyrtus, Phymatocarpus, Regelia). Drugi klad obejmuje australijskich przedstawicieli rodzaju Callistemon z licznymi gatunkami z rodzaju Melaleuca. Trzeci klad obejmuje także liczne gatunki z rodzaju Melaleuca. Wobec problemów z ustaleniem morfologicznych cech diagnostycznych dla kladów zaproponowano scalenie wszystkich gatunków z plemienia w obrębie szeroko ujmowanego rodzaju Melaleuca[8]. Takie rozwiązanie zostało przyjęte w różnych bazach danych taksonomicznych i przez wielu autorów[3][2][6]. Pogląd nie jest jednak akceptowany powszechnie, wskazywany jest m.in. problem z morfologicznym zdefiniowaniem tak ujmowanego rodzaju[9]. Proponowane jest m.in. utrzymanie potwierdzonego jako takson monofiletyczny rodzaju kuflik Callistemon w odniesieniu do grupy gatunków australijskich[9].

Melaleuca lateritia
Melaleuca linariifolia
Melaleuca megacephala
Melaleuca microphylla
Wykaz gatunków[3]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-23] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-23] (ang.).
  3. ↑ a b c d e f Melaleuca L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-01-23].
  4. ↑ Melaleuca. [w:] Index Nominum Genericorum (ING) [on-line]. Smithsonian Institution. [dostęp 2022-01-23].
  5. ↑ a b c d e f g h Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 318. ISBN 0-333-73003-8.
  6. ↑ a b c d e f g David J. Mabberley, Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 572, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200.
  7. ↑ Genus Melaleuca L.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2022-01-23].
  8. ↑ Robert D. Edwards, Lyn A. Craven, Michael D. Crisp, Lyn G. Cook. Melaleuca revisited: cpDNA and morphological data confirm that Melaleuca L. (Myrtaceae) is not monophyletic. „Taxon”. 59, 3, s. 744-754, 2010. DOI: 10.1002/tax.593007. 
  9. ↑ a b Frank Udovicic, Roger Spencer. New combinations in Callistemon (Myrtaceae). „Muelleria”. 30, 1, s. 23–25, 2012. 
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Melaleuka&oldid=74287831”