Michał Ładyżyński – Wikipedia, wolna encyklopedia

Michał Ładyżyński
Ilustracja
Michał Ładyżyński (1912)
Data i miejsce urodzenia

19 września 1867
Stróże Wielkie

Data i miejsce śmierci

10 grudnia 1931
Sanok

Zawód, zajęcie

nauczyciel

Tytuł naukowy

doktor filozofii

Stanowisko

c. k. profesor

Faksymile
Odznaczenia
Medal Jubileuszowy Pamiątkowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych Krzyż Jubileuszowy dla Cywilnych Funkcjonariuszów Państwowych
Multimedia w Wikimedia Commons

Michał Jaksa (Jaxa) Ładyżyński[a] (ur. 19 września 1867 w Stróżach Wielkich, zm. 10 grudnia 1931 w Sanoku) – doktor filozofii, c. k. profesor gimnazjalny, nauczyciel filologii klasycznej.

Nagrobek Cyryla Ładyżyńskiego

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Michał Ładyżyński urodził się 19 września 1867 w Stróżach Wielkich[1][2][3]. Był synem Rusina Cyryla Jaksy Ładyżyńskiego (1830-1897, oficer armii austriackiej, burmistrz Sanoka) i Pulcherii z domu Borkowskiej (1836–1900)[4][5][6][7][8]. Miał braci Leona Józefa (ur. ok. 1868, zm. 1880)[9], Mikołaja Cyryla (1870-1900, doktor praw[10][11][12][13][14]), Aleksandra (ur. 1872[15], w 1896 wyświęcony na księdza greckokatolickiego[16]). Był wyznania greckokatolickiego[2]. W Sanoku w młodości zamieszkiwał z rodziną w murowanym domu przy ulicy Zamkowej[17][15].

W 1885 zdał z odznaczeniem egzamin dojrzałości w C. K. Gimnazjum w Przemyślu[18][19][1]. Będąc studentem filozofii uchwałą Rady Miejskiej w Sanoku z 1886 został uznany przynależnym do gminy Sanok[20]. 1 maja 1892 złożył egzamin nauczycielski[2]. Rozporządzeniem C. K. Rady Szkolnej Krajowej z 25 lipca 1892 jako kandydat stanu nauczycielskiego został mianowany zastępcą nauczyciela w C. K. Gimnazjum w Sanoku[21]. 13 sierpnia 1892 podjął pracę nauczyciela[2]. Był nauczycielem filologii klasycznej[2]. W sanockim gimnazjum uczył języka łacińskiego, języka greckiego, języka polskiego[22]. Reskryptem C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 1 lipca 1893 został mianowany nauczycielem rzeczywistym w C. K. Gimnazjum w Buczaczu[23][24][2]. W tej szkole uczył w kolejnych latach[1]. 27 kwietnia 1895 otrzymał stopień doktora filozofii na Uniwersytecie Jagiellońskim[25][26]. Rozporządzeniem C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 25 lipca 1896 został przeniesiony z buczackiego gimnazjum do C. K. Gimnazjum im. Rudolfa w Brodach[27][28]. W tej placówce jako c. k. profesor także uczył języka łacińskiego, języka greckiego[29]. Rozporządzeniem C. K. Ministra Wyznań i Oświaty z 14 czerwca 1897 jako c. k. profesor został przeniesiony ponownie do C. K. Gimnazjum w Sanoku[30][31]. W sanockim gimnazjum nadal uczył języka łacińskiego, języka greckiego, a także logiki przez wiele kolejnych lat[32]. Przebywał na urlopie z powodu choroby: w pierwszym półroczu roku szkolnego 1900/1901 od października 1900[33], od 15 listopada 1901 w roku szkolnym 1901/1902[34], w roku szkolnym 1908/1909[35][2]. W 1903 otrzymał VIII rangę w zawodzie[36][2], a 30 grudnia 1913 otrzymał VII rangę[37][38]. Profesorem w sanockim gimnazjum pozostawał podczas I wojny światowej[39][40][41] oraz po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w latach 20. II Rzeczypospolitej, gdy funkcjonowało już Państwowe Gimnazjum im. Królowej Zofii – uczył wówczas greki, łaciny oraz propedeutyki filozofii[42][43][44][45][46][3][4]. W roku szkolnym 1925/1926 przebywał na urlopie celem poratowania zdrowia[47][3], a decyzją Kuratorium Okręgu Szkolnego Lwowskiego z 12 stycznia 1927 został przeniesiony w stały stan spoczynku[48]. Uchodził za doskonałego i wymagającego filologa[49][50][4], człowieka dużej wiedzy, erudytę[51] oraz wybitnego pedagoga[52]. Wśród sanockich gimnazjalistów zyskał przydomek Lunio[53][54][55][4][56] (wzgl. Michalunio[57]).

Po śmierci ojca w 1897 został wybrany radnym miejskim w Sanoku[58]. Był członkiem Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych we Lwowie[59], Towarzystwa Filologicznego[60]. Należał do sanockiego koła Towarzystwa Nauczycieli Szkół Średnich i Wyższych[61]. Brał udział w I Polskim Zjeździe Filozoficznym we Lwowie w 1923[62].

Zamieszkiwał w domu przy ul. Sanowej w Sanoku (ofiarowanym jego ojcu przez miasto po przyznaniu tytułu honorowego obywatela)[4], zaś według innych źródeł pod adresem pobliskiej ulicy Zamkowej numer 180 (rok 1922)[63], potem numer 26 (rok 1931)[64]. Ożenił się w późniejszym wieku[65]. Jego żona zmarła przy porodzie ich pierwszego dziecka[65]. Miał jedynego syna[51], Hilariona Mikołaja Jaxę Ładyżyńskiego (ur. 20 października 1906, absolwent sanockiego gimnazjum z 1924)[63], doktor medycyny, lekarz w Warszawie[66][67], zm. 1969[68]. Według Stanisława Rymara syn Michała Ładyżyńskiego w latach 20. był nauczycielem[65].

Michał Ładyżyński od lat 20. był częściowo sparaliżowany i przykuty do łóżka[69][54]. Do śmierci zamieszkiwał w Sanoku, gdzie zmarł 10 grudnia 1931 w wieku 63 lat[64][69]. Został pochowany na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej w Sanoku w grobowcu swojego ojca Cyryla, obok miejsca spoczynku swojej matki Pulcherii[64].

W swoich wspomnieniach Franciszek Bielak wymienił Michała Ładyżyńskiego w gronie doskonałych nauczycieli-filologów[70].

Publikacje

[edytuj | edytuj kod]
  • recenzje w: „Neue Philosophische Rundschau” (1896), „Wochenschrift für klassische Philologie ” (1896), „Philosophische Wochenschrift” (1897)[71]
  • De quibusdam priscorum poetarum scaenicorum locutionibus, quae qualis, talis, aa. pronomirum, ut (qui), ita, aa. adverbiorum vices explent (w: „Eos” 1895)[72].

Odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

austro-węgierskie

Uwagi

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Tutaj wymieniony jako „Michał Jaksa Ładyżyński”. 19. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1899/1900. Sanok: Fundusz Naukowy, 1900, s. 1. Tutaj figurował jako „Michał Jaxa Ładyżyński”. 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 2. W okresie zaboru austriackiego (podczas pracy w gimnazjum w Brodach z wykładowym językiem niemieckim) określany w języku niemieckim jako „Michael von Jaxa Ładyżyński”. Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1897. Brody: 1897, s. 2.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1894. Przemyśl: 1894, s. 132.
  2. ↑ a b c d e f g h Henryk Kopia: Spis nauczycieli szkół średnich w Galicyi oraz polskiego gimnazyum w Cieszynie. Lwów: Towarzystwo Nauczycieli Szkół Wyższych, 1909, s. 25.
  3. ↑ a b c Zygmunt Zagórowski: Spis nauczycieli szkół wyższych, średnich, zawodowych, seminarjów nauczycielskich oraz wykaz zakładów naukowych i władz szkolnych. Rocznik II. Warszawa-Lwów: Książnica-Atlas, 1926, s. 156.
  4. ↑ a b c d e Edward Zając. Poczet burmistrzów Sanoka. Cyryl de Jaxa Ładyżyński – burmistrz miasta Sanoka (1872–1897). „Tygodnik Sanocki”. Nr 30 (194), s. 6, 28 lipca 1995. 
  5. ↑ Edward Zając: Szkice z dziejów Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 1998, s. 99-100. ISBN 83-909787-0-9.
  6. ↑ Edward Zając. Oficer i duchowny. „Tygodnik Sanocki”. Nr 2 (531), s. 7, 11 stycznia 2002. 
  7. ↑ Edward Zając. Ćwierć wieku włodarzenia grodem. „Tygodnik Sanocki”. Nr 51-52 (580-581), s. 13, 20–27 grudnia 2002. 
  8. ↑ Edward Zając: Obywatele Honorowi Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. Sanok: Miejska Biblioteka Publiczna im. Grzegorza z Sanoka w Sanoku, 2002, s. 58–60. ISBN 83-909787-8-4.
  9. ↑ Księga zgonów Parafii Greckokatolickiej w Sanoku 1855-1909. s. 40 (poz. 8).
  10. ↑ CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1887/1888 (zespół 7, sygn. 6). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 321.
  11. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 308 (poz. 3).
  12. ↑ Kronika. Z uniwersytetu. „Czas”. Nr 171, s. 2, 31 lipca 1894. 
  13. ↑ Kronika. Zagadkowa sprawa. „Kurjer Lwowski”. Nr 176, s. 4, 27 czerwca 1900. 
  14. ↑ Listy z kraju. Sanok. „Kurjer Lwowski”. Nr 177, s. 6, 28 czerwca 1900. 
  15. ↑ a b CK Gimnazjum Państwowe Wyższe w Sanoku. Katalog główny, rok szkolny 1887/1888 (zespół 7, sygn. 6). AP Rzeszów – O/Sanok, s. 242.
  16. ↑ Ks. Bazyli Czemarnik. Dziekan i paroch gr. kat. w Sanoku. „Gazeta Sanocka”. Nr 55, s. 3, 20 kwietnia 1896. 
  17. ↑ Józef Hukiewicz: Zarys historii Państwowego Gimnazjum w Sanoku. W: Sprawozdanie Jubileuszowe z działalności Państwowego Gimnazjum w Sanoku w latach 1888-1938 wydane z okazji Wielkiego Zjazdu wychowawców i wychowanków Zakładu w 50 rocznicę pierwszego egzaminu dojrzałości. Lwów: Drukarnia Urzędnicza we Lwowie, 1938, s. 25.
  18. ↑ Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Przemyślu za rok szkolny 1885. Przemyśl: 1885, s. 41.
  19. ↑ Kronika. Wyniki egzaminu dojrzałości. „Echo z nad Sanu”. Nr 8, s. 3, 21 czerwca 1885. 
  20. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 308 (poz. 2).
  21. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1893. Sanok: Fundusz Naukowy, 1893, s. 17.
  22. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1893. Sanok: Fundusz Naukowy, 1893, s. 16.
  23. ↑ Telegramy Gazety Lwowskiej. „Gazeta Lwowska”. Nr 156, s. 5, 12 lipca 1893. 
  24. ↑ Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1894. Sanok: Fundusz Naukowy, 1894, s. 34.
  25. ↑ Kronika. Wiadomości osobiste. „Gazeta Sanocka”. Nr 77, s. 3, 20 września 1895. 
  26. ↑ Kronika, Z uniwersyteu. „Kurjer Lwowski”. Nr 119, s. 4, 30 kwietnia 1895. 
  27. ↑ Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1897. Brody: 1897, s. 3.
  28. ↑ Kronik. Mianowania i przeniesienia. „Gazeta Sanocka”. Nr 77, s. 3, 20 września 1896. 
  29. ↑ Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1897. Brody: 1897, s. 2.
  30. ↑ Jahresbericht K. K. Rudolfs-Gymnasium in Brody fur das schuljahr 1898. Brody: 1898, s. 3.
  31. ↑ XVII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1898. Sanok: Fundusz Naukowy, 1898, s. 3.
  32. ↑ XVII. Sprawozdanie Dyrekcyi C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1898. Sanok: Fundusz Naukowy, 1898, s. 1.
    •18. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1898/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1899, s. 1.
    •19. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1899/1900. Sanok: Fundusz Naukowy, 1900, s. 1.
    •20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 2.
    •21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 2.
    •22. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1902/1903. Sanok: 1903, s. 2.
    •23. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1903/1904. Sanok: 1904, s. 2.
    •24. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1904/1905. Sanok: 1905, s. 2.
    •25. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1905/1906. Sanok: 1906, s. 2.
    •26. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1906/1907. Sanok: 1907, s. 2.
    •XXVII. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1907/8. Sanok: Fundusz Naukowy, 1908, s. 2.
    •XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 2.
    •XXIX. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1909/10. Sanok: Fundusz Naukowy, 1910, s. 2.
    •XXX. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1910/11. Sanok: Fundusz Naukowy, 1911, s. 2.
    •XXXI. Sprawozdanie Dyrektora c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1911/12. Sanok: Fundusz Naukowy, 1912, s. 2.
    •XXXII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1912/13. Sanok: Fundusz Naukowy, 1913, s. 2.
    •XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 2.
  33. ↑ 20. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1900/1901. Sanok: 1901, s. 4.
  34. ↑ 21. Sprawozdanie Dyrektora C.K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1901/1902. Sanok: 1902, s. 2, 4.
  35. ↑ XXVIII. Sprawozdanie Dyrektora C. K. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1908/9. Sanok: Fundusz Naukowy, 1909, s. 5, 6.
  36. ↑ Wiadomości osobiste. „Dziennik Urzędowy C. K. Rady Szkolnej Krajowej w Galicyi”. Nr 20, s. 301, 24 czerwca 1903. 
  37. ↑ XXXIII. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1913/14. Sanok: Fundusz Naukowy, 1914, s. 9.
  38. ↑ Mianowania w szkołach średnich. „Nowa Reforma”. Nr 8, s. 5, 14 stycznia 1914. 
  39. ↑ XXXIV. Sprawozdanie Dyrekcyi c.k. Gimnazyum w Sanoku za rok szkolny 1915/16. Sanok: Fundusz Naukowy, 1916, s. 2, 7.
  40. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 2, 12.
  41. ↑ a b c Hof- und Staatshandbuch der Österreichisch-Ungarischen Monarchie für das Jahr 1918. Wiedeń: 1918, s. 1021.
  42. ↑ XXXV. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum w Sanoku za rok szkolny 1920/1921 wraz z dodatkiem za lata: 1917, 1918, 1919 i 1920. Sanok: Fundusz Naukowy, 1921, s. 24, 36, 46.
  43. ↑ XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1921/1922. Sanok: 1922, s. 1-2.
  44. ↑ XXXVI. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1922/1923. Sanok: 1923, s. 1.
  45. ↑ XXXVII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1923/1924. Sanok: 1924, s. 17.
  46. ↑ XXXVIII. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1924/1925. Sanok: 1925, s. 1.
  47. ↑ XXXIX. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofji w Sanoku za rok szkolny 1925/1926. Sanok: 1926, s. 1, 4.
  48. ↑ XXXX. Sprawozdanie Dyrekcji Państwowego Gimnazjum im. Królowej Zofii w Sanoku za rok szkolny 1926/1927. Sanok: 1926, s. 4.
  49. ↑ Witold Taszycki. Michał Jaxa Ładyżyński. „Onomastica”. T. 3-4, s. 477, 1957. 
  50. ↑ Józef Stachowicz: Miniony czas. Kraków: Księgarnia Akademicka, 1994, s. 39, 54–55. ISBN 83-901827-1-8.
  51. ↑ a b Stachowicz 1958 ↓, s. 223.
  52. ↑ Rymar 1958 ↓, s. 166.
  53. ↑ Jan Świerzowicz: Wspomnienia z lat 1901–1908. W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888–1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 174.
  54. ↑ a b Stachowicz 1958 ↓, s. 224.
  55. ↑ Walerian Bętkowski: Wspomnienia przyrodnika (1915–1922). W: Księga pamiątkowa Gimnazjum Męskiego w Sanoku 1888-1958. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1958, s. 257.
  56. ↑ Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 69. ISBN 83-08-00193-9.
  57. ↑ W mundurku i na ławie uniwersyteckiej (o dobrym towarzyszu i starych polonistach). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 178. ISBN 83-08-00193-9.
  58. ↑ Alojzy Zielecki: W epoce autonomii galicyjskiej. Struktury organizacyjne miasta. W: Sanok. Dzieje miasta. Kraków: Secesja, 1995, s. 383. ISBN 83-86077-57-3.
  59. ↑ Spis członków Towarzystwa Nauczycieli Szkół Wyższych we Lwowie. „Muzeum”. Z. 6-7, s. 21, 1895. 
  60. ↑ Spis członków Towarzystwa Filologicznego w r. 1901. „Eos”. Z. 2, s. 271, 1901. 
  61. ↑ Kronika towarzystwa. Z okręgu lwowskiego. Sanok. „Przegląd Pedagogiczny”. Nr 17, s. 7, 13 maja 1922. 
  62. ↑ Spis uczestników I-go Polskiego Zjazdu Filozoficznego. „Przegląd Filozoficzny”. Z. 4, s. 362, 13 maja 1927. 
  63. ↑ a b Państwowe Gimnazjum Wyższe w Sanoku. Katalog główny, Rok 1921/1922. s. 510.
  64. ↑ a b c Księga zmarłych i pochowanych w Sanoku na cmentarzu przy ul. Rymanowskiej i Matejki od 1895 do 1952 r.. Sanok. s. 226 (poz. 3357, oraz poz. 156 – Cyryl Ładyżyński i poz. 364 – Pulcheria Ładyżyńska).
  65. ↑ a b c Rymar 1958 ↓, s. 168.
  66. ↑ Księga przynależnych do gminy Królewskiego Wolnego Miasta Sanoka. s. 309 (poz. 21).
  67. ↑ Książka telefoniczna. 1939, s. 230.
  68. ↑ Cmentarz Stare Powązki: Lucjan Kozicki, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-25].
  69. ↑ a b Rymar 1958 ↓, s. 169.
  70. ↑ Z odległości lat... / Promieniowcy i Tekowcy w Sanoku (1905–1907) / Ks. Antoni Bystrzonowski (1870–1958). W: Franciszek Bielak: Z odległości lat. Wspomnienia i sylwetki. Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1979, s. 33, 68, 138. ISBN 83-08-00193-9.
  71. ↑ Wiktor Hahn. Bibliografia filologii klasycznej i literatury humanistycznej w Polsce za lata 1896-1898. „Eos”. Z. 1, s. 9, 1900. 
  72. ↑ Spis członków Towarzystwa Filologicznego w r. 1901. „Eos”. Z. 1, s. 149-176, 1895. 
  73. ↑ a b c Szematyzm Królestwa Galicyi i Lodomeryi z Wielkim Księstwem Krakowskiem na rok 1912. Lwów: 1912, s. 577.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Michał_Ładyżyński&oldid=71920607”