Mieczysław Pożaryski – Wikipedia, wolna encyklopedia
Data i miejsce urodzenia | 1 października 1875 |
---|---|
Data i miejsce śmierci | 22 kwietnia 1945 |
profesor nauk technicznych | |
Specjalność: elektryczność | |
Nauczyciel akademicki | |
Uczelnia | Szkoła Inżynierska im. Hipolita Wawelberga i Stanisława Rotwanda |
Odznaczenia | |
Mieczysław Pożaryski (ur. 1 października 1875 w Warszawie, zm. 22 kwietnia 1945 w Grodzisku Mazowieckim) – inżynier elektryk; profesor i wieloletni dziekan Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej, współzałożyciel i wieloletni prezes Stowarzyszenia Elektryków Polskich[1].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Urodził się w rodzinie Władysława, zesłańca politycznego na Syberię Zachodnią, gdzie przebywał w latach 1864–1872[2], i Leokadii ze Smolaków[3].
Przed pierwszą wojną światową
[edytuj | edytuj kod]Ukończył studia wyższe w Petersburgu jako inżynier technolog i w Darmstadt jako inżynier elektryk. Od 1899 przez przeszło ćwierć wieku wykładał elektrotechnikę i fizykę w Szkole im. Wawelberga i Rotwanda w Warszawie. Ta szkoła została założona w 1895 jako szkoła średnia mechaniczno-techniczna. Początkowo władze rosyjskie pozwalały na wykłady tylko w języku rosyjskim. Dopiero w 1906 pozwolili uczyć po polsku[4].
Inicjatywą Ogólnorosyjskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu i Handlu, pod przewodnictwem inżyniera Kazimierza Obrębowicza, zostały wybudowane w latach 1899–1901 pierwsze gmachy dzisiejszej Politechniki Warszawskiej, w których funkcjonował Warszawski Instytut Politechniczny, z wykładowym językiem rosyjskim. Przedmioty elektrotechniczne były wykładane początkowo na wydziale mechanicznym w ramach kursu fizyki. Była również katedra elektrotechniki, prowadzona przez Grzegorza Wulfa, jego asystentem od 1902 był Mieczysław Pożaryski[5]. W latach 1906–1913 był działaczem Towarzystwa Kultury Polskiej.
W latach 1906–1916 był wykładowcą Wydziału Technicznego Towarzystwa Kursów Naukowych w Warszawie, gdzie wykładał zarys elektrotechniki i teoretyczne podstawy elektrotechniki w ramach Kursów Politechnicznych (1906–1908) oraz elektrotechnikę w ramach Kursów Wieczornych dla Techników (1909–1916), a także teoretyczne podstawy elektrotechniki na Wykładach dla Inżynierów (1913)[6].
Profesor Pożaryski wraz z inżynierem Ksawerym Gnoińskim reprezentował polskie organizacje na kongresie założycielskim Fédération Internationale Des Ingénieurs-Conseils w Gandawie w 1913[7].
Druga Rzeczpospolita
[edytuj | edytuj kod]Po zajęciu Warszawy przez Niemców uzyskano zgodę na inaugurację działalności polskiej Politechniki, co nastąpiło w listopadzie 1915. Mieczysław Pożaryski był w gronie organizatorów tej uczelni. W 1920 jako ochotnik wziął udział w wojnie polsko-bolszewickiej[2]. Po odzyskaniu niepodległości szybko Politechnika się rozwinęła. Wydział Budowy Maszyn i Elektrotechniki został podzielony 15 czerwca 1921. W ten sposób powstał Wydział Elektrotechniczny, który później, w 1924, zmienił nazwę na Elektryczny. Mieczysław Pożaryski zostaje dziekanem Wydziału i pełni tę funkcję przez wiele kadencji w latach: 1921–1925, 1934–1936 oraz 1937–1939. Równocześnie nadal wykładał w szkole Wawelberga i Rotwanda, teraz podniesionej do rangi Państwowej Wyższej Szkoły Budowy Maszyn i Elektrotechniki[1].
Na zjeździe elektryków w dniach 7–9 czerwca 1919 w Warszawie zapadła uchwała o utworzeniuStowarzyszenia Elektrotechników Polskich przekształconego w 10 lat później w Stowarzyszenie Elektryków Polskich. Pierwszym Prezesem został wybrany profesor Mieczysław Pożaryski. W skład pierwszego Zarządu weszli także: Kazimierz Drewnowski, Ksawery Gnoiński, Roman Podoski, Kazimierz Szpotański, Józef Tomicki, Gabriel Michał Sokolnicki i Kazimierz Bieliński. Pożaryski przez wiele lat pełnił funkcję Prezesa SEP-u[8].
Był prezesem zarządu Stowarzyszenia Radiotechników Polskich[9][10]. W 1933 został członkiem Tymczasowego Komitetu Doradczo-Naukowego[11].
Okupacja niemiecka
[edytuj | edytuj kod]Niemcy zamknęli wszystkie szkoły powyżej ósmej klasy. Uczenie młodzieży odbywało się na tzw. tajnych kompletach w prywatnych domach. Prof. Pożaryski uczył fizyki na kompletach liceum w Grodzisku Mazowieckim, gdzie miał swój dom[12].
Jednak z powodu przedłużenia się wojny Generalne Gubernatorstwo odczuło potrzebę wykształcenia techników dla pracy w przemyśle niemieckim. W 1942 pozwolono na otwarcie Państwowej Wyższej Szkoły Technicznej w Warszawie (1941–1944), utworzonej na bazie Politechniki Warszawskiej. Rektorem uczelni był niemiecki profesor Gütinger, kierownikiem Wydziału Elektrycznego został prof. Mieczysław Pożaryski, a wykładowcami byli m. in. profesorowie: Pogorzelski, Wolfke, Podoski, Iwaszkiewicz, Stefanowski. Pod płaszczykiem szkoły dla techników, prowadzono tajnie pełne wykłady politechniki[13].
Po wkroczeniu do Warszawy wojsk sowieckich pierwszy na gruzach Wydziału zjawił się prof. Pożaryski i od razu 12 kwietnia 1945 zwołał Radę Wydziału. Niestety, na następnym posiedzeniu w dniu 22 kwietnia nie był już obecny. Jego organizm wyczerpany pracą w okresie okupacji nie wytrzymał ciężkich warunków w zburzonej Warszawie i właśnie tego dnia zmarł w swoim domu[14] w Grodzisku Mazowieckim, pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 142-5-27)[15].
Życie prywatne
[edytuj | edytuj kod]W 1901 ożenił się z Wandą z Grzegorzewskich (1872–1950)[15]. Ich czwartym, najmłodszym dzieckiem był Władysław[2].
Prace twórcze
[edytuj | edytuj kod]Prof. M. Pożaryski w swoich wykładach podkreślał głównie fizyczne strony podstaw elektrotechniki. Był autorem wielu podręczników i książek na poziomie średnim. Książki te cenione były również przez studentów politechniki, właśnie ze względu na wyjaśnienia fizyczne uzupełniające „suche” metody matematyczne[16].
Wśród książek, które napisał, są:
- Krótkie wskazówki z elektrotechniki dla techników, 1903
- Magnetyzm i elektryczność, 1909
- Podstawy naukowe elektrotechniki łącznie z zasadami pomiarów, 1915
- Naukowe podstawy elektrotechniki, 1927
- Teoria prądów szybkozmiennych, 1931, Warszawa: Komisja Wydawnicza Tow. Bratniej Pomocy Studentów Politechniki Warszawskiej
- Przystępna elektrotechnika prądów silnych (współautor Gustaw Hensel), Wydawnictwo Księgarni J. Lisowskiej, Warszawa, 1921
- Maszyny elektryczne i prostowniki: Zarys budowy i działania, 1927
Ordery
[edytuj | edytuj kod]- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (11 listopada 1936)[17]
Upamiętnienie
[edytuj | edytuj kod]- Jego imię nadano Technikum Elektrotechnicznemu w Żychlinie (1961)[3].
- Od 24 listopada 1961 ulica w Warszawie, na terenie obecnej dzielnicy Wawer, nosi nazwę ulicy Mieczysława Pożaryskiego[18].
- Od 1975 przyznawany jest Medal imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego ustanowiony uchwałą XX Walnego Zjazdu Delegatów Stowarzyszenia Elektryków Polskich[19].
- Od 1975 SEP organizuje coroczny konkurs imienia Mieczysława Pożaryskiego na najlepsze artykuły publikowane w czasopismach SEP[3].
- Tablice pamiątkowe poświęcone prof. Mieczysławowi Pożaryskiemu są umieszczone w Gmachu Elektrotechniki PW i w Instytucie w Międzylesiu[3].
- Na stulecie SEP, w czerwcu 2019, odsłonięto pomnik – ławeczkę P. (autorstwa prof. Mariana Molendy) koło wydziału elektrycznego PW[3].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej.
- ↑ a b c Tadeusz M. Peryt , WSPOMNIENIA Władysław Pożaryski 1910–2008, „Przegląd Geologiczny”, 56 (5), 2008, s. 359–360, ISSN 0033-2151 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
- ↑ a b c d e Piotr Szymczak, Pożaryski Mieczysław Giganci Nauki [dostęp 2024-06-19].
- ↑ Historia szkoły inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda, p.91.
- ↑ Historia szkolnictwa energetycznego.
- ↑ Dziesięciolecie Wolnej Wszechnicy Polskiej TKN: sprawozdanie z działalności Towarzystwa Kursów Naukowych, 1906-1916, opracowali Ryszard Błędowski, Stanisław Orłowski, Henryk Mościcki, Warszawa 1917, Podkarpacka BC – wersja elektroniczna
- ↑ Historia FIDIC.
- ↑ Historia SEPu.
- ↑ Stow. radjotechników. „Kurier Warszawski”. Nr 198, s. 3, 21 lipca 1926.
- ↑ Stowarzyszenie Radiotechników Polskich. „Kurier Warszawski”. Nr 145, s. 8, 26 maja 1928.
- ↑ Maciej Bossak: Tymczasowy Komitet Doradczo-Naukowy. [dostęp 2018-03-20].
- ↑ Historia szkoły w Grodzisku Mazowieckim.
- ↑ Wspomnienia inż. Z. Makowskiego, p.10.
- ↑ Ś.p. Profesor inż. Mieczysław Pożaryski, „Życie Warszawy” (R. 2, nr 125 (194)), Warszawa, 7 maja 1945 [dostęp 2020-02-18] .
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW POŻARYSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-23] .
- ↑ Działalność naukowo-badawcza Wydziału. minisawe.republika.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-06-18)].
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 263, poz. 468 „za zasługi na polu pracy naukowej”.
- ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy, Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22, poz. 96, s. 7.
- ↑ REGULAMIN NADAWANIA medalu imienia profesora Mieczysława Pożaryskiego (1875 – 1945). [dostęp 2018-10-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-10-25)].
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Historia szkoły inżynierskiej Wawelberga i Rotwanda
- Historia Wydziału Elektrycznego Politechniki Warszawskiej w latach 1915–1952
- Portal Stowarzyszenia Elektryków Polskich
- Mieczysław Pożaryski (1875–1945) – plansza biograficzna
- Prace Mieczysława Pożaryskiego dostępne w Sieci (Katalog HINT)
- Mieczysław Pożaryski – publikacje w bibliotece Polona