Zaburzenia nerwicowe – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zaburzenia lękowe, związane ze stresem i pod postacią somatyczną
Klasyfikacje
DSM-IV

300.XX
Zaburzenia lękowe, zaburzenia somatoformiczne, zaburzenia dysocjacyjne

Zaburzenia nerwicowe zwane również neurozami – grupa zaburzeń psychicznych o bardzo rozmaitej symptomatyce, definiowana jako zespoły dysfunkcji narządów, psychogennych zaburzeń emocjonalnych, zakłóceń procesów psychicznych i patologicznych form zachowania występujących w tym samym czasie i powiązanych ze sobą wzajemnie.

Termin ten nie jest dłużej stosowany przez środowisko psychiatryczne w Stanach Zjednoczonych, ponieważ termin ten został usunięty z Diagnostycznego i Statystycznego Podręcznika Zaburzeń Psychicznych w 1980 r. wraz z publikacją DSM III[potrzebny przypis]. W obecnie obowiązującej klasyfikacji ICD-10 termin zaburzeń nerwicowych został zastąpiony terminem zaburzeń lękowych. Wiązało się to z reorganizacją kategorii zaburzeń afektywnych[1].

Dla zaburzeń nerwicowych charakterystycznym jest zachowany sąd realizujący; chory często zdaje sobie sprawę z absurdalności swoich objawów (natręctw, fobii) czy braku podstaw swoich objawów somatycznych, jednakże przeżywa lęk związany z nimi. Między innymi ta cecha – krytycyzm wobec swoich objawów – różni nerwicę od psychozy.

Dawne (historyczne) nazwy na zaburzenia nerwicowe to podrażnienie mlecza, nerwospazmy, newroza zmienna, ogólna nadczułość, newrozyzm czy cerebropatia sercowo-mózgowa[2]. Termin „nerwica” (ang. neurosis) został wprowadzony w XVIII w. przez szkockiego lekarza Williama Cullena.

Mechanizm

[edytuj | edytuj kod]
STRES PRZEWLEKŁY
psychosomatyczny, chroniczny
WZMOŻONA AKTYWNOŚĆ
MOŻLIWOŚCI
ZMIANA
ŚRODKÓW
STABILIZACJA
ZACHOWANIA
(PRZECZEKANIE)
DALSZA FRUSTRACJA
MOŻLIWOŚCI
REAKCJE NERWICOWE

Błędne koło objawów nerwicowych polega na dodatnim sprzężeniu zwrotnym pomiędzy objawami[3]. Np. lęk wyzwala dodatkowe objawy wegetatywne, które z kolei nasilają lęk, który dodatkowo wzmaga objawy wegetatywne.

Przejawy w kontaktach interpersonalnych

[edytuj | edytuj kod]
  • Perfekcjonizm – uznawanie działania o cechach doskonałości za jedynie dopuszczalne
  • Egocentryzm – nadmierna koncentracja uwagi na sobie i poczucie szczególnego charakteru własnych dolegliwości nerwicowych; nieuzasadnione oczekiwania wobec otoczenia
  • Uzależnienie – od osób, używek, nawyków itp.

Objawy

[edytuj | edytuj kod]

Manifestacje zaburzeń nerwicowych mogą przyjmować następujące obrazy:

  • objawy somatyczne:
    • porażenia narządów ruchu lub pewnych ich części,
    • brak czucia (anestezja, analgezja) pewnych obszarów skóry, zaburzenia wzroku, słuchu lub nadmierna wrażliwość na bodźce, trudności z oddychaniem, uczucie ciasnoty w klatce piersiowej,
    • napięciowy ból głowy, ból żołądka, serca, kręgosłupa, zawroty głowy, drżenie kończyn, kołatanie serca, nagłe uderzenie gorąca,
    • zespoły objawów charakterystyczne dla niektórych chorób czy stanów fizjologicznych (np. urojona ciąża, zaburzenia mowy, zaburzenia równowagi, napady drgawkowe przypominające padaczkę itd.),
    • zaburzenia funkcjonowania organów wewnętrznych,
    • zaburzenia seksualne (np. zaburzenia erekcji, anorgazmia, wytrysk przedwczesny),
  • zaburzenia funkcji poznawczych:
  • zaburzenia emocji:

Powyższe objawy nie mają podłoża organicznego. Mogą mieć różne nasilenie.

Przyczyny

[edytuj | edytuj kod]
WYMAGANIA
SPOŁECZNE
I
ROLA SPOŁECZNA
→stan fizyczny
→stan układu nerwowego
→rola neurotransmiterów
dziedziczne i wrodzone
cechy temperamentalne

CZYNNIKI
BIOLOGICZNE

PRZEŻYCIA
TRAUMATYCZNE
↓        ↓
urazy psychiczne    stres przewlekły
NERWICA


Źródłem zaburzeń nerwicowych są nierozwiązane nieuświadomione konflikty wewnętrzne, najczęściej pomiędzy dążeniami jednostki a jej możliwościami, potrzebami a obowiązkami, pragnieniami a normami społecznymi. Pojawiają się wtedy, kiedy wrażliwa i nieodporna na stresy osobowość poddawana jest presji sytuacji (często świadomie akceptowanej), a wymagającej od niej funkcjonowania sprzecznego z nieuświadomionymi tendencjami. Przyczyną nerwic może być także deficyt opieki rodzicielskiej w dzieciństwie lub nieodreagowany uraz (trauma).

Skutki

[edytuj | edytuj kod]

Wtórnymi skutkami nerwicy może być: zaniżone poczucie własnej wartości i dążenie do kompensowania go szczególnymi osiągnięciami, czy nadmiernym zaangażowaniem w pracę. Szczególną uwagę zwrócił na ten aspekt Alfred Adler. Współcześnie za podstawowy skutek nerwicy uważa się zgeneralizowaną utratę radości życia. Szczegółowo może to być np. wypadanie z ról społecznych i rodzinnych, nadużywanie systemu medycznego, zbędnie podejmowana diagnostyka, zbędne uzależniające stosowanie farmakoterapii, spadek aktywności i wydolności zawodowej, izolacja w domu, a nawet samobójstwa.

Schemat zaburzeń nerwicowych DSM-IV

[edytuj | edytuj kod]
LĘK
 
 
odczuwany domniemany
 
 
zaburzenia
związane
ze strachem
zaburzenia
związane
z lękiem
zaburzenia
obsesyjno-
kompulsyjne
zaburzenia
somatoformiczne
 
fobia, PTSD


zespół paniki,
zespół lęku
uogólnionego
zaburzenia
dysocjacyjne,
konwersyjne
 
 
amnezja
psychogenna
,
fuga
zaburzenia
somatyzacyjne
osobowość
mnoga
 
uporczywe bóle
psychogenne
,
hipochondria
 
dysmorfofobia

Podział zaburzeń nerwicowych według ICD-10

[edytuj | edytuj kod]

W klasyfikacji ICD-10 zaburzenia nerwicowe są definiowane jako zaburzenia psychiczne niemające podłoża organicznego, w których nie dochodzi do zakłócenia oceny realności ani trudności w rozróżnieniu między subiektywnymi doświadczeniami choroby a realnością zewnętrzną. Nawet znacznie zaburzone zachowanie pozostaje w granicach akceptowanych społecznie. Zachowania nieakceptowane społecznie mogą się ujawnić w stanach dysocjacji.

Do zaburzeń nerwicowych ICD-10 zalicza:

Podział nerwic według Antoniego Kępińskiego

[edytuj | edytuj kod]
  • nerwica neurasteniczna – poczucie zmęczenia nieadekwatne do sytuacji, spowolnienie procesów poznawczych,
    • hiposteniczna – ogólne osłabienie bez podłoża organicznego,
    • hipersteniczna – rozdrażnienie, objawy somatyczne: bóle głowy (tzw. kask), derealizacja, lękliwość, hipersomnia,
  • nerwica hipochondryczna – zgeneralizowane poczucie choroby, skupienie uwagi na doznaniach, błędne koło oparte na nieustannej interpretacji i transformacji objawów,
  • nerwica histeryczna – przeniesienie lęku na sferę somatyczną – intensywność, ekspansja objawów, teatralność (zob. osobowość histrioniczna),
  • nerwica depresyjna – smutek, apatia, zahamowanie psychoruchowe,
  • nerwica anankastyczna – wyobrażenie i rytuały redukujące lęk, zespół natręctw i kompulsyjnych zachowań,
  • nerwica lękowafobia.

Leczenie nerwic

[edytuj | edytuj kod]

Przyjmuje się, że podstawą leczenia w większości przypadków powinna być psychoterapia, która poprzez zmianę zachowania i interpretacji własnych objawów i bodźców lękotwórczych pozwala przerwać mechanizm błędnego koła (terapia poznawczo-behawioralna). Psychoterapia pozwala również rozwiązać konflikty intrapsychiczne, które leżą u podłoża wielu zaburzeń z tej grupy.

Często stosowaną metodą jest również farmakoterapia – stosowana jako leczenie objawowe, doraźnie wspomagające, zależne od stanu pacjenta. Stosuje się przede wszystkim leki anksjolityczne, np. w lęku napadowym lub w sytuacji, gdy objawy nie pozwalają na podjęcie psychoterapii. Drugą najczęściej stosowaną grupą leków są SSRIleki antydepresyjne drugiej generacji wykazujące się działaniem anksjolitycznym.

Klasyfikacja ICD10

[edytuj | edytuj kod]
kod ICD10 nazwa choroby
ICD-10: F40 Zaburzenia lękowe w postaci fobii
ICD-10: F41 Inne zaburzenia lękowe
ICD-10: F42 Zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
ICD-10: F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
ICD-10: F44 Zaburzenia dysocjacyjne (konwersyjne)
ICD-10: F45 Zaburzenia występujące pod postacią somatyczną (somatoform disorders)
ICD-10: F48 Inne zaburzenia nerwicowe

Zobacz też

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. Adam Bilikiewicz, Stanisław Pużyński, Jacek Wciórka, Janusz Rybakowski: Psychiatria. T. 3. Wrocław: Urban & Parner, 2003, s. 434. ISBN 83-87944-24-6.
  2. Marek Jarosz: Co każdy powinien wiedzieć o chorobach psychicznych. Łódź: Piątek Trzynastego Wydawnictwo, 2004, s. 68–69, seria: Nasze zdrowie. ISBN 83-7415-003-3.
  3. D.L. Rosenhan, M.E.P. Seligman: Psychopatologia, Tom I i II. Warszawa: Polskie Towarzystwo Psychologiczne, 1994.

Bibliografia

[edytuj | edytuj kod]
  • ICD 10.Zaburzenia psychiczne u osób dorosłych. Opisy przypadków klinicznych. Gdańsk: American Psychiatric Press – Medical Press, 1999, s. 181. ISBN 83-87909-55-6.