Olszówka (województwo małopolskie) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Zobacz też: Olszówka w innych znaczeniach tej nazwy.

Olszówka

wieś
Wjazd do Olszówki od strony Raby Niżnej
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Powiat	limanowski
Gmina	Mszana Dolna
Liczba ludności (2022)	1609[2]
Strefa numeracyjna	18
Kod pocztowy	34-730[3]
Tablice rejestracyjne	KLI
SIMC	0453925
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mszana Dolna Olszówka
Położenie na mapie Polski Olszówka
Położenie na mapie województwa małopolskiego Olszówka
Położenie na mapie powiatu limanowskiego Olszówka
49°37′24″N 20°01′49″E/49,623333 20,030278[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Olszówka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.

Etnograficznie Olszówka należy do regionu zamieszkiwanego przez Zagórzan, ale miejscowa gwara zbliża się do gwary podhalańskiej^[4]. Według niektórych źródeł gwara Olszówki jest już gwarą podhalańską (Gwara zagórzańska).

W przysiółku Jasionów (740 m n.p.m) znajduje się jedna z siedmiu położonych w powiecie limanowskim stacja meteo IMGW^[5].

W Olszówce organizowane są przeglądy kolędnicze^[6].

1 września 1977 część Olszówki (4,03 ha) włączono do Rabki^[7].

Wieś położona na północnych stokach Gorców, na północ od Jaworzyny Ponickiej, w dolinie potoku Olszówka, który jest dopływem Raby. Sąsiaduje z: Rabą Niżną od północy, od wschodu z Porębą Wielką, Niedźwiedziem i Podobinem, od zachodu z miastem Rabka^[4].

Pierwsze wzmianki o istnieniu osadnictwa na tych ziemiach pochodzą z 1254, w dokumencie potwierdzającym nadanie przez Bolesława Wstydliwego na rzecz Cystersów ze Szczyrzyca ziem w tej okolicy. Wieś została oficjalnie lokowana na prawie magdeburskim w akcie lokacyjnym wystawionym 14 maja 1388 przez króla Władysława Jagiełłę. Pierwszym zasadźcą został Filip Klimuntowicz. Ten sam dokument wspomina również erygowanie parafii i pierwszy kościół w Olszówce^[10].

W XV wieku Olszówka należała do dóbr królewskich dzierżawionych najpierw przez Ratołdów a później przez Pieniążków, którzy w 1534 przypisali ją do tzw. klucza mszańskiego, w skład którego weszły również Mszana Dolna, Słonka, Raba Niżna i Kasinka Mała. W ramach dzierżawy mszańskiej wieś funkcjonowała aż do 1718, kiedy to została wyodrębniona jako samodzielna królewszczyzna^[10]. W 1776 została przejęta przez rząd austriacki, a w 1785 została przyłączona do starostwa nowotarskiego. Na początku XIX wieku wieś przeszła w ręce prywatne, kilkakrotnie zmieniając właścicieli^[11].

W 1894 r. w Olszówce urodziła się poetka Antonia Zachara-Wnękowa^[12].

3 września 1939 na terenie Olszówki Niemcy (naziści) zastrzelili 5 osób, a w wyniku uduszenia dymem z podpalonych zabudowań zmarło kolejnych 8. Na cmentarzu parafialnym znajduje się pomnik ku czci ofiar tej zbrodni hitlerowskiej.

W 1971 r. w Olszówce odbyły się pierwsze wakacyjne turnusy Oaz, czyli Ruchu Światło-Życie w archidiecezji krakowskiej. ^[13]

12 września 1988 r. Olszówka została odznaczona Złotą Odznaką za zasługi dla Województwa nowosądeckiego.^[14]

W latach 1982–1988 w Olszówce wybudowano nowy kościół. Zabytkowy kościół drewniany z 1732 spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 15 na 16 września 1993^[15][16].

z Rabki do Poręby Wielkiej i dalej na Turbacz
z Poręby Górnej przez przysiółek Jasionów na Piątkową
na Maciejową i Stare Wierchy
z Rabki Zaryte na Stare Wierchy

• przysiółek Jasionów, na który składa się kilka osiedli z zachowanym stylowym budownictwem^[10];
• przydrożne urokliwe kapliczki na osiedlach Jasionów, Krausy, Jagody i Zarębki^[4];
• Izba Regionalna w szkole podstawowej^[4];
• odkrywki geologiczne wzdłuż doliny potoku Olszówka^[4];
• pomniki przyrody na osiedlach Krausy i Trybuty^[4];
• polana Śmierdząca, położona nad przysiółkiem Jasionów na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, na której obserwować można bogatą florę gorczańską, m.in. łąkę mieczykowo-miętlicową^[10].

• Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 249-253. ISBN 978-83-88383-43-4.
• Marek Ciężkowski, Paweł Luboński i inni: Gorce: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, s. 306-307. ISBN 83-89188-19-8.