Operacja Cartwheel – Wikipedia, wolna encyklopedia

Operacja Cartwheel – przeprowadzona w latach 1943–1944 operacja wojskowa aliantów na obszarze południowo-zachodniego Pacyfiku w czasie II wojny światowej. Była to dwuosiowa kampania mająca doprowadzić do osaczenia i zneutralizowania głównej japońskiej bazy w Rabaulu na Nowej Brytanii. Operacja była prowadzona przez głównodowodzącego siłami alianckimi na tym obszarze gen. Douglasa MacArthura, którego wojska posuwały się wzdłuż północno-wschodnich wybrzeży Nowej Gwinei zajmując pobliskie wyspy. Siły alianckie działające na obszarze środkowego Pacyfiku, dowodzone przez adm. Chestera Nimitza, posuwały się na północ przez archipelag Wysp Salomona w kierunku wyspy Bougainville’a. W skład sił alianckich wchodziły wojska lądowe, marynarki wojenne i lotnictwo Stanów Zjednoczonych, Australii, Nowej Zelandii i Holandii.

W lutym 1942 roku Japończycy zdobyli broniony przez słabe wojska australijskie Rabaul i uczynili zeń swą główną bazę na południowym Pacyfiku stwarzając zagrożenie dla alianckich linii komunikacyjnych. MacArthur przedstawił swój Elkton Plan, zgodnie z którym miał zdobyć Rabaul w oparciu o swe bazy w Australii i na Nowej Gwinei. Admirał Ernest King, szef operacji morskich, zaproponował plan niemal identyczny, ale w wykonaniu US Navy. Szef sztabu George Marshall, który – zgodnie z decyzjami prezydenta USA Franklina D. Roosevelta i premiera brytyjskiego Winstona Churchilla – miał skoncentrować wysiłek militarny Stanów Zjednoczonych w pierwszej mierze na walce z hitlerowskimi Niemcami w Europie, a dopiero później na działaniach na Pacyfiku, zaproponował plan kompromisowy, zgodnie z którym działania miałyby być przeprowadzone w trzech etapach: pierwszy w wykonaniu US Navy, zaś drugi i trzeci MacArthura i jego armii. Ten plan, choć nigdy nie został zatwierdzony przez Kolegium Połączonych Szefów Sztabów, został ostatecznie wprowadzony w życie i zakładał następujące działania:

• Zajęcie wyspy Tulagi (później zmieniono to na Guadalcanal) i archipelagu wysp Santa Cruz (Operacja Watchtower)
• Odbicie z rąk japońskich całego północno-wschodniego wybrzeża Nowej Gwinei i Wysp Salomona
• Izolowanie Rabaulu i innych baz

Przewlekłe walki o Guadalcanal, po zakończeniu których zajęto 21 lutego 1943 roku nie bronione Wyspy Russella (Operacja Cleanslate), doprowadziły do tego, że Japończycy postanowili wzmocnić swoje siły w regionie drogą morską. w ten sposób doszło – w dniach 2-5 marca – do bitwy na Morzu Bismarcka, w której lotnictwo MacArthura zadało Japończykom ogromne straty. W tej sytuacji adm. Isoroku Yamamoto podjął decyzję o natychmiastowym rozpoczęciu I Go (Operacji I), serii ataków powietrznych przeciw lotniskom i portom alianckim na Guadalcanalu i Nowej Gwinei. W trakcie przygotowań Yamamoto zginął 18 kwietnia 1943 roku, gdy jego samolot został zestrzelony nad Bougainville.

Gen. MacArthur 12 lutego 1943 roku przedstawił Elkton III, nowy plan zakładający wzięcie Rabaulu przed rokiem 1944. Według tego planu MacArthur miał działać zaczepnie w północno-wschodniej Nowej Gwinei i na zachodzie Nowej Brytanii, zaś adm. William Halsey (wówczas głównodowodzący na obszarze południowego Pacyfiku) na środkowym obszarze archipelagu Wysp Salomona. Plan ten wymagał ściągnięcia z Ameryki pięciu dodatkowych dywizji, co natychmiast wywołało sprzeciw Brytyjczyków, dla których teatr europejski był ważniejszy. W rezultacie Połączeni Szefowie Sztabów wydali w pierwszych dniach kwietnia 1943 roku dyrektywę, która aprobowała plan, ale przy użyciu tylko tych sił, które znajdowały się na miejscu oraz tych, które tam właśnie zdążały. Jednocześnie zdecydowali oni o opóźnieniu rozpoczęcia działań o sześćdziesiąt dni. Jednocześnie plan Elkton III został przemianowany na Operację Cartwheel.

Plan Cartwheel zawierał propozycje trzynastu różnych operacji podrzędnych i ustalał ramy czasowe ich przeprowadzenia. Od trzynastej z nich: uderzenie na Rabaul, Kavieng i Kolombangarę, ostatecznie odstąpiono uznawszy ją za zbyt kosztowną i bezpotrzebną. Zrealizowano dziesięć.

• Operacja Chronicle – 30 czerwca 1943

Woodlark (112. regiment kawalerii)

Wyspy Trobriandzkie (158. regimentowy zespół bojowy RCT)

• Operacja Toenails – 30 czerwca 1943

Nowa Georgia (43. dywizja piechoty) – 30 czerwca 1943

Przylądek Segi, Nowa Georgia (4. batalion uderzeniowy Marines) – 21 czerwca 1943

Rendova (169. i 172 RCT) – 30 czerwca 1943

Zanana, Nowa Georgia (169. i 172. RCT) – 5 lipca 1943

Zatoka Bairoko, Nowa Georgia (4. batalion uderzeniowy Marines) – 5 lipca 1943

Arundel (172. RCT, 43. dywizja piechoty) – 27 sierpnia 1943

• Vella Lavella (35. RCT, 25. dywizja piechoty, 3 Dywizja (nowozelandzka) – 15 sierpnia 1943
• Operacja Postern – 5 września 1943

Lae, Nowa Gwinea(503. pułk powietrznodesantowy oraz 9 Dywizja i 7 Dywizja – australijskie)

• Operacja Goodtime – 27 października 1943

Wyspy Skarbów (8. brygada nowozelandzka)

• Operacja Blissful – 28 października 1943

Choiseul (2. batalion spadochronowy Marines)

• Operacja Cherryblossom – 1 listopada 1943

Bougainville (3 Dywizja Marines, 37. dywizja piechoty)

• Operacja Dexterity

Arawe, Nowa Brytania (112. regiment kawalerii) – 15 grudnia 1943

Przylądek Gloucester (1 Dywizja Marines) – 26 grudnia 1943

Saidor (32. dywizja piechoty) – 2 stycznia 1944

• Operacja Brewer

Wyspy Admiralicji (1 Dywizja Kawalerii) – 29 lutego 1944

• Emirau – (4 Regiment Marines) – 20 marca 1944

Zgrupowanie Nowogwinejskie generała Thomasa Blameya otrzymało zadanie oczyszczenia wschodniej Nowej Gwinei. Amerykańska 6 Armia generała Waltera Kruegera miała zająć Kiriwinę, Woodlark i Przylądek Gloucester. Siły lądowe miały być wspierane przez lotnictwo alianckie dowodzone przez gen. George’a Kenneya i siły morskie adm. Arthura Carpendera.

W trakcie trwania Operacji Cartwheel Połączeni Szefowie Sztabów spotkali się w sierpniu 1943 roku z prezydentem Rooseveltem i premierem Churchillem na Konferencji Kwadrant w Quebecu. Tam zapadła decyzja o ominięciu i izolowaniu Rabaulu, a w to miejsce zaatakowaniu Kaviengu. Wkrótce potem zdecydowano, że Kavieng również należy ominąć. Mimo początkowego sprzeciwu MacArthur odniósł korzyść z izolowania obu tych celów, w związku z czym, po zdobyciu Saidoru i Wysp Admiralicji, mógł przejść do realizacji Operacji Reno, czyli uderzenia na Luzon i Mindanao.

Kampania, która trwała do roku 1944 dowiodła efektywności strategii polegającej na unikaniu wielkich starć ze skoncentrowanymi siłami przeciwnika, w ich miejsce przecinając jego linie komunikacyjne.

• John Miller Jr.: Cartwheel: the Reduction of Rabaul. Washington, DC: Center of Military History, United States Army, 1990. LCCN 59-60004. Brak numerów stron w książce

Zobacz galerię związaną z tematem: Operacja Cartwheel

• The History Channel, June 30 – 1943 Operation Cartwheel is launched (2005)
• David Horner, „Strategy and Command in Australia’s New Guinea Campaigns” (2004)
• An Animated History of Operation Cartwheel (2006). historyanimated.com. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-03)].