Plac Powstańców Warszawy w Warszawie – Wikipedia, wolna encyklopedia

Plac Powstańców Warszawy w Warszawie
Śródmieście
Ilustracja
Plac Powstańców Warszawy,
widok w kierunku północnym
Państwo

 Polska

Miejscowość

Warszawa

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Plac Powstańców Warszawy w Warszawie”
Położenie na mapie województwa mazowieckiego
Mapa konturowa województwa mazowieckiego, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Powstańców Warszawy w Warszawie”
Położenie na mapie Warszawy
Mapa konturowa Warszawy, w centrum znajduje się punkt z opisem „Plac Powstańców Warszawy w Warszawie”
Ziemia52°14′07,0″N 21°00′47,6″E/52,235289 21,013219
Multimedia w Wikimedia Commons
Plac Warecki ok. 1892
Zespół Szpitala Dzieciątka Jezus na placu Wareckim ok. 1900
Plac ok. 1908

Plac Powstańców Warszawy – plac w dzielnicy Śródmieście w Warszawie.

Nazewnictwo

[edytuj | edytuj kod]

W swojej historii plac nosił kolejno nazwy:

  • plac Dzieciątka Jezus (1839–1870)[1]
  • plac Warecki (1870–1921)[2]
  • plac Napoleona (1921−1940)[3][4]
  • Postplatz (1940−1945)[4]
  • plac Napoleona (1945−1957)
  • plac Powstańców Warszawy (od 1957)[5][6]

Historia

[edytuj | edytuj kod]

Prostokątny plac został wytyczony w latach 1823–1826[1] w miejscu istniejących w tym miejscu ogrodów między ulicami Szpitalną, Mazowiecką, Świętokrzyską i Warecką oraz obecnymi (przeprowadzonymi w 1902) ulicami Nowosienną (Sienkiewicza) i Moniuszki[2]. W 1839 nadano mu nazwę plac Dzieciątka Jezus, pochodzącą od istniejącego tu od 1758 Szpitala Dzieciątka Jezus[1]. Monumentalny budynek główny szpitala zajmował teren między ul. Świętokrzyską a obecną ul. Boduena[7]. Przy szpitalu założono cmentarz[8].

W 1828 przy placu zakończono budowę dwupiętrowej kamienicy należącej do Karola Fryderyk Mintera, przy której powstała fabryka metalowej galanterii użytkowej i artystycznej[9]. Około 1865 fabryka została przeniesiona na ul. Smolną, a do dawnej kamienicy Minterów wprowadziła się Dyrekcja Poczt[10]. Na sąsiedniej posesji, w miejscu dawnego domu przedpogrzebowego i składu karawanów Szpitala Dzieciątka Jezus, od ok. 1862 działała stacja pocztowa z dużymi stajniami, warsztatami i budynkami mieszkalnymi dla pocztylionów[10][1].

Około 1870 plac został przemianowany na plac Warecki, gdyż został wytyczony na gruntach Józefa Pułaskiego – starosty wareckiego[11]. W 1901[1] Szpital Dzieciątka Jezus został przeniesiony do nowej siedziby zbudowanej w latach 1897–1901 na terenie dawnego folwarku świętokrzyskiego, w rejonie ul. Nowogrodzkiej[12]. Na rozparcelowanym terenie poszpitalnym zaczęto wznosić kamienice czynszowe[13]. Plac uporządkowano i wybrukowano oraz założono nowy skwer[3]. W latach 1912–1916 stację pocztową zastąpiono monumentalnym gmachem Poczty Głównej[3]. W okresie międzywojennym w budynku miało również siedzibę Ministerstwo Poczt i Telegrafów (z adresem ul. Warecka 16)[14].

Plac był planowaną pierwotną lokalizacją pomnika Fryderyka Chopina[15] W 1921, w setną rocznicę śmierci Napoleona Bonapartego, plac otrzymał nazwę plac Napoleona, a na samym placu postawiono jego pomnik (później rozebrany)[16]. Monument Bonapartego odsłonięto ponownie w 2011.

W latach 1931–1933 przy placu zbudowano 16-piętrowy wieżowiec Towarzystwa Ubezpieczeniowego Prudential[3]. Był to pierwszy w Polsce drapacz chmur o wysokości 66 metrów.

Zabudowa placu ucierpiała w czasie obrony Warszawy we wrześniu 1939[17]. Na placu powstał wtedy prowizoryczny cmentarz; groby zaczęto usuwać na rozkaz władz okupacyjnych niemieckich w listopadzie 1939[18]. W maju 1940 nazwa placu została przez nie zmieniona na Postplatz[4].

W 1944 powstanie warszawskie i walki na placu zaczęły się ok. godz. 16, czyli godzinę przed godziną „W”. Budynek Prudentialu został zajęty przez powstańców i pozostawał w ich rękach do końca powstania. Z jego okien ostrzeliwano zajęty przez Niemców gmach Poczty Głównej, który został zdobyty 2 sierpnia. Jako najwyższy w Warszawie mocno ucierpiał od nalotów i ostrzału artyleryjskiego, m.in. 28 sierpnia został trafiony pociskiem o masie 2 ton kalibru 600 mm z samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät[19].

Po 1945 placu nie odbudowano praktycznie w przedwojennej formie poza budynkiem Prudentialu, w którym do dziś (z przerwą w latach 2002−2018) funkcjonuje hotel Warszawa. Przez plac przeprowadzono linię trolejbusową[3]. W latach 50. w miejscu zburzonego gmachu Poczty Głównej rozpoczęto budowę kompleksu Narodowego Banku Polskiego[3]. Uchwałą Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27 września 1957 nazwę placu zmieniono na plac Powstańców Warszawy[5][6].

W 1979 na placu odsłonięto płytę-pomnik upamiętniającą walki batalionu „Kiliński” podczas powstania warszawskiego[20].

W 2012 na placu została wybudowana wentylatornia linii M2 warszawskiego metra, przebiegającego pod ul. Świętokrzyską[21]. W trakcie prac natrafiono na pocisk z samobieżnego moździerza typu Karl-Gerät kalibru 600 mm, taki sam, który w sierpniu 1944 trafił w Prudential[21].

W 2014, w związku z 70. rocznicą wybuchu powstania warszawskiego, nawierzchnia placu została wyremontowana. W 2017 dokonano jego kolejnej modernizacji, m.in. usuwając wielkie kolorowe donice ustawione w 2014 oraz sadząc 25 lip srebrzystych[22]. W 2022 pod placem rozpoczęła się budowa czterokondygnacyjnego parkingu podziemnego z 420 miejscami postojowymi[23]. Prace mają się zakończyć na przełomie 2024 i 2025[24].

Ważniejsze obiekty

[edytuj | edytuj kod]

Obiekty nieistniejące

[edytuj | edytuj kod]

Galeria

[edytuj | edytuj kod]
  • Plac ok. 1928−1931
    Plac ok. 1928−1931
  • Plac w okresie międzywojennym, po prawej gmach Poczty Głównej
    Plac w okresie międzywojennym, po prawej gmach Poczty Głównej
  • Plac w 1945
    Plac w 1945
  • Plac w latach 60. XX wieku, na pierwszym planie Dom Chłopa
    Plac w latach 60. XX wieku, na pierwszym planie Dom Chłopa
  • Plac w latach 60. XX wieku
    Plac w latach 60. XX wieku

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ a b c d e Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 167.
  2. ↑ a b Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 167, 169.
  3. ↑ a b c d e f Eugeniusz Szwankowski: Ulice i place Warszawy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 169.
  4. ↑ a b c Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 48. ISBN 978-83-07-03239-9.
  5. ↑ a b Uchwała nr 21 Rady Narodowej m.st. Warszawy z dnia 27 września 1957 r. w sprawie zmiany nazw ulic. „Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy”. nr 8, poz. 27, s. 45, 1957-11-02. 
  6. ↑ a b Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 385. ISBN 83-86619-97X.
  7. ↑ Józef Galewski, Ludwik B. Grzeniewski: Warszawa zapamiętana. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1961, s. 56.
  8. ↑ Jan Stanisław Bystroń: Warszawa. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1977, s. 97.
  9. ↑ Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 63. ISBN 83-7181-084-9.
  10. ↑ a b Małgorzata Dubrowska, Andrzej Sołtan: Brązownictwo warszawskie w XIX i XX wieku. Od Norblina do Łopieńskich. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 1999, s. 79. ISBN 83-7181-084-9.
  11. ↑ Robert Marcinkowski: Ilustrowany Atlas Dawnej Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Oliwka, 2013, s. 142. ISBN 978-83-931203-1-4.
  12. ↑ Zofia Podgórska-Klawe: Szpitale warszawskie 1388–1945. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1975, s. 219.
  13. ↑ Maria Nietyksza, Witold Pruss: Zmiany w układzie przestrzennym Warszawy [w:] Irena Pietrzak-Pawłowska (red.) Wielkomiejski rozwój Warszawy do 1918 r. Warszawa: Książka i Wiedza, 1973, s. 34.
  14. ↑ Ryszard Mączewski: Warszawa między wojnami. Łodź: Księży Młyn, 2009, s. 16, 44. ISBN 978-83-61253-51-8.
  15. ↑ Hanna Kotkowska-Bareja: Pomnik Chopina. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 8, 14.
  16. ↑ Karol Mórawski, Wiesław Głębocki: Bedeker warszawski. W 400-lecie stołeczności Warszawy. Warszawa: Iskry, 83-207-1525-3, s. 191.
  17. ↑ Władysław Bartoszewski, Bogdan Brzeziński, Leszek Moczulski: Kronika wydarzeń w Warszawie 1939–1949. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1970, s. 21–22.
  18. ↑ Tomasz Szarota: Okupowanej Warszawy dzień powszedni. Studium historyczne. Warszawa: Czytelnik, 2010, s. 24. ISBN 978-83-07-03239-9.
  19. ↑ Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 50, lipiec−sierpień 2021. 
  20. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 677. ISBN 83-01-08836-2.
  21. ↑ a b Krzysztof Traczyński. Gmach-symbol. „Stolica”, s. 51, lipiec−sierpień 2021. 
  22. ↑ Michał Wojtczuk. Plac do trzech razy sztuka?. „Gazeta Stołeczna”, s. 2, 23 listopada 2017. 
  23. ↑ Prace na pl. Powstańców Warszawy. um.warszawa.pl, 8 grudnia 2022. [dostęp 2022-12-11].
  24. ↑ Jarosław Osowski. Centrum miasta jak z obrazka. „Gazeta Stołeczna”, s. 7, 16 lutego 2024. 

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Plac_Powstańców_Warszawy_w_Warszawie&oldid=75010621”