Potoka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Potoka

wieś
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	białostocki
Gmina	Michałowo
Sołectwo	Potoka[2][3]
Wysokość	160 m n.p.m.
Liczba ludności (2011)	64[4][5]
Strefa numeracyjna	85
Kod pocztowy	16-050[6]
Tablice rejestracyjne	BIA
SIMC	0034683[7]
Położenie na mapie Polski Potoka
Położenie na mapie województwa podlaskiego Potoka
Położenie na mapie powiatu białostockiego Potoka
Położenie na mapie gminy Michałowo Potoka
52°59′47″N 23°29′52″E/52,996389 23,497778[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Potoka

Potoka (biał. Патока^[8]) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, w gminie Michałowo^[9][7].

Wieś jest siedzibą sołectwa Potoka w skład którego wchodzą: Potoka, Hoźna i Krukowszczyzna^[10].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa białostockiego.

Powstanie wsi, położonej na terenie Puszczy Błudowskiej, datowane jest na koniec XVI wieku.

Początkowo w strukturze Kościoła prawosławnego mieszkańcy wsi Potoka podlegali parafii w Topolanach. Jednakże po konwersji cerkwi Topolańskiej na grekokatolicyzm mieszkańcy Potoki postanowili wznieść w swojej wsi cerkiew prawosławną, co nastąpiło w 1707 roku z fundacji rodu Radziwiłłów oraz dzięki staraniom mnichów z monasteru zabłudowskiego^[11]. Jednakże już w 1744 roku cerkiew potocką przejęli unici. Dopiero w 1839 roku parafia unicka w Potoce na mocy postanowień synodu połockiego powróciła do prawosławia^[12]. Od 1820 Potoka należała do dóbr Hieronimowo, których właścicielem był Michał Hieronim Radziwiłł.

W 1899 we wsi wybudowano murowany, piętrowy budynek z przeznaczeniem na szkołę cerkiewną. Znalazły się w nim pomieszczenia na sale lekcyjne, stołówkę, mieszkania dla nauczycieli i internat dla uczniów z odległych wsi. Szkołę opuściło wielu absolwentów, którzy pracowali w okolicznych i bardziej odległych wsiach jako nauczyciele. Szkołę w Potoce ukończył Wasilij Sokołowski^[12].

W 1913 roku w Potoce wyświęcono murowaną, okazałą cerkiew prawosławną pod wezwaniem św. Jerzego Zwycięzcy. Była to już trzecia z kolei świątynia na tym miejscu. Ewakuacja w głąb Rosji, czyli tzw. bieżeństwo w 1915 przerwało harmonijny rozwój wsi. Kilkanaście dni po wyjeździe mieszkańców w sąsiedztwie Potoki wojska rosyjskie starły się z Niemcami. W wyniku ostrzału pożar prawie całkowicie strawił wieś.

Po powrocie mieszkańców bieżeństwa w 1921, wieś liczyła 123 osoby, wszyscy zadeklarowali wówczas białoruską przynależność narodową oraz wyznanie prawosławne^[13]. Liczba mieszkańców w następnych latach wzrastała. W 1943 roku Niemcy wysadzili w powietrze cerkiew św. Jerzego Zwycięzcy^[12].

16 maja 1945 roku pierwszy szwadron V Brygady Wileńskiej Armii Krajowej pod dowództwem Zygmunta Błażejewicza w wyniku sporu z żołnierzami WP o kontyngent zastrzelił czterech mieszkańców wsi oraz dowódcę grupy żołnierzy. Sam Błażejewicz został ranny. 22 maja ten sam oddział podpalił wieś skutkiem czego w pożarze zginęło troje dzieci. Kolejna ofiara tragedii zmarła po kilku dniach od rozległych poparzeń^[14]. Całkowitemu zniszczeniu uległy zabudowania wsi wraz z inwentarzem. Po tych wydarzeniach kilkanaście rodzin z Potoki (46 osób) zdecydowało się bezzwłocznie na trwałą migrację do Związku Radzieckiego na zawsze opuszczając rodzinną wieś^[15][14][16]. W związku z tymi wydarzeniami do 1950 r. Potokę opuściło kolejnych 200 mieszkańców^[17]. Ich miejsce zasiedlili repatrianci zza linii Curzona. Zbrodnię w Potoce upamiętnia pomnik prawosławnych mieszkańców Białostocczyzny zabitych i zaginionych w latach 1939–1956 w Białymstoku.

W 1950 liczba mieszkańców wzrosła do 286 osób, by w 1995 spaść do zaledwie 69. Z tej liczby ponad połowę stanowiły osoby powyżej sześćdziesiątego roku życia, co związane jest z procesem wyludniania się i starzenia podlaskich wsi.

W 2013 na potockim cerkwisku ustawiono i poświęcono pamiątkowy krzyż^[12]. W sierpniu 2018 r. rozpoczęto w tym miejscu budowę kaplicy pw. św. Anny^[18]; gotowy obiekt poświęcono 5 października 2019 r.^[19]

Prawosławni mieszkańcy wsi należą obecnie do parafii w Topolanach^[12][20], a wierni kościoła rzymskokatolickiego do parafii Opatrzności Bożej w Michałowie.

• Leszek Nos: Monografia gminy Michałowo. Białystok: Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Michałowskiej, 1996. ISBN 83-907078-1-0. [dostęp 2015-09-07].