Rezedowate – Wikipedia, wolna encyklopedia
1.Rezeda żółtawa, 2.Rezeda żółta | |
Systematyka[1][2] | |
Domena | |
---|---|
Królestwo | |
Podkrólestwo | |
Nadgromada | |
Gromada | |
Podgromada | |
Nadklasa | |
Klasa | |
Nadrząd | |
Rząd | |
Rodzina | rezedowate |
Nazwa systematyczna | |
Resedaceae DC. ex Gray Nat. Arr. Brit. Pl. 2: 622, 665. 1 Nov 1821, nom. cons. |
Rezedowate (Resedaceae L.) – rodzina roślin z rzędu kapustowców (Brassicales), do której zaliczanych jest 7 rodzajów występujących w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego oraz na suchych obszarach w strefie międzyzwrotnikowej[2] w Ameryce Środkowej i Północnej, w Europie, Afryce Północnej, Wschodniej i Południowej, w Azji Południowej[3]. W Polsce rosną przedstawiciele rodzaju rezeda (Reseda)[4]. Do tego rodzaju też należą rośliny użytkowe z rodziny. Rezeda wonna uprawiana jest jako ozdobna ze względu na silny aromat. Z jej korzeni i płatków pozyskiwany jest olejek rezedowy wykorzystywany w perfumerii. Rezeda żółtawa jest rośliną barwierską dostarczającą żółtego barwnika znanego już od czasów antycznych. W sposób trwały barwi tkaniny, najlepiej jedwab i wełnę – białe na żółto, a niebieskie na zielono[5].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Rośliny roczne, dwuletnie i byliny, także pnącza, krzewy i drzewa[3].
- Liście
- Skrętoległe, czasem skupione w przyziemnej rozecie, rzadko naprzeciwległe (Borthwickia)[3], liście pojedyncze, trójlistkowe do pierzasto złożonych[6][3]. Czasem obecne są szczątkowe przylistki wykształcające się zwykle jako gruczołki lub ciernie[3].
- Kwiaty
- Zebrane zwykle w kłosy i grona i wsparte przysadkami, rzadko wyrastają pojedynczo w kątach liści (Neothorelia). Zwykle są obupłciowe, od grzbiecistych do promienistych. Działki kielicha występują w liczbie od dwóch do 8, są równej lub nierównej długości, są zrośnięte, czasem w rurkę pękającą i odsuwaną na bok przez otwierającą się koronę (Borthwickia). Płatki korony występują także w liczbie od dwóch do 8, rzadko są całkiem zredukowane, mogą być wolne lub zrośnięte, często są asymetryczne (często górny płatek ma paznokieć, jest większy i ma frędzlowatą krawędź). Pręcików jest od 3 do 70, u nasady zrośniętych. Pylniki otwierają się podłużnymi pęknięciami. Zalążnia górna, powstaje z wolnych lub zrastających się dwóch do 8 owocolistków zakończonych szczytowo znamionami. Z dna kwiatowego wyrasta miodnik, często o budowie asymetrycznej[3].
- Owoce
- Torebki, czasem nie połączone ze sobą mieszki, rzadko pestkowce[3].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Rodzina siostrzana w stosunku do Gyrostemonaceae w obrębie rzędu kapustowców. W stosunku do systemu APG III z 2009 zmiana polega na przeniesieniu tu rodzaju Borthwickia i plemienia Stixideae wcześniej zaliczanych do kaparowatych Capparaceae[7].
kapustowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Pozycja rodziny w systemie Cronquista (1981)
Gromada okrytonasienne, klasa dwuliścienne (Magnoliopsida Brongn.), podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), rząd kaparowce (Capparales Hutch.), rodzina rezedowate (Resedaceae).
- Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)
Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa ukęślowe (Dilleniidae Takht. ex Reveal & Tahkt.), nadrząd Capparanae Reveal, rząd kaparowce (Capparales Hutch.), podrząd Resedineae Engl., rodzina rezedowate (Resedaceae DC. ex Gray)[8].
- Wykaz rodzajów w ujęciu APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)[9]
- Borthwickia W. W. Smith
- Podrodzina Stixideae Hallier
- Forchhammeria Lieb.
- Neothorelia Gagnepain
- Stixis Loureiro
- Tirania Pierre
- Podrodzina Resedeae Reichenbach
- Caylusea A. St.-Hil.
- Homalodiscus Bunge ex Boiss.
- Randonia Coss.
- Reseda L. – rezeda (w tym: Ochradenus Delile – ochradenus, Oligomeris Cambess.)
- Sesamoides Ortega – rezedowiec
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens , Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-13] (ang.).
- ↑ a b c d e f g Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 404-405. ISBN 978-1-842466346.
- ↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
- ↑ Wielka Encyklopedia Przyrody. Rośliny kwiatowe. Warszawa: Muza SA, 1998, s. 78-79. ISBN 83-7079-778-4.
- ↑ Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 160. ISBN 0-333-74890-5.
- ↑ The Angiosperm Phylogeny Group. An update of the Angiosperm Phylogeny Group classification for the orders and families of flowering plants: APG IV. „Botanical Journal of the Linnean Society”. 181, 1, s. 1–20, 2016. DOI: 10.1111/boj.12385.
- ↑ Crescent Bloom: Resedaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2010-05-14]. (ang.).
- ↑ List of Genera in RESEDACEAE, [w:] Vascular plant families and genera, Kew Gardens & Missouri Botanical Garden [dostęp 2018-10-24] (ang.).
- EoL: 4222
- Flora of China: 10760
- Flora of North America: 10760
- GBIF: 3110
- identyfikator iNaturalist: 71420
- IPNI: 77126584-1
- ITIS: 23439
- NCBI: 26958
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:77126584-1
- Tela Botanica: 101090
- identyfikator Tropicos: 42000138
- identyfikator taksonu Fossilworks: 55648
- CoL: FLK