Sejm niemy – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sejm niemy – jednodniowa sesja sejmu Rzeczypospolitej Obojga Narodów, która miała miejsce 1 lutego 1717 w Warszawie, za panowania króla Augusta II Mocnego. Sejm ten został nazwany „niemym” z powodu niedopuszczenia posłów do głosu, w obawie przed zerwaniem obrad. Miał charakter sejmu pacyfikacyjnego kończącego okres wojny domowej szlachty z królem Augustem II.

August II Mocny dążył do ściślejszego powiązania Rzeczypospolitej Obojga Narodów i Elektoratu Saksonii, w której był dziedzicznym elektorem. Polska była wówczas pod wpływem cara Piotra I Wielkiego, którego wojska stacjonowały na jej terenie, natomiast August II dążył do zmniejszenia jego ingerencji w sprawy Rzeczypospolitej. Po wprowadzeniu wojsk saskich na tereny Polski w 1710 roku i brutalnemu nakładaniu przez nie kontrybucji na zrujnowanych wcześniej podczas III wojny północnej majątkach szlacheckich, szlachta zareagowała zawiązaniem w listopadzie 1715 konfederacji tarnogrodzkiej, czego skutkiem była dwuletnia wojna domowa.

Szlachta po nieudanych rokowaniach z królem, zwróciła się o mediację do cara Rosji, Piotra I. Skutkiem tego był układ między królem a szlachtą zawarty 3 listopada 1716 w Warszawie przy mediacji posła rosyjskiego Grzegorza Dołgorukowa, zatwierdzony później na jednodniowym sejmie, zwanym później niemym^[1]. Z powodu obaw przed jego zerwaniem nikomu oprócz przewodniczącego obradom marszałka Stanisława Ledóchowskiego oraz odczytujących nowe uchwały posłów nie wolno było się odzywać.

Wbrew powtarzanym w historiografii poglądom, Piotr I Wielki nie był gwarantem traktatu warszawskiego, do czego nie dopuścili król i konfederaci^[2]. W dodatku zobowiązał się wyprowadzić swoje wojska po uspokojeniu się w Polsce sytuacji wewnętrznej, co uczynił w 1719 roku.

Po Sejmie niemym nastał 15-letni okres pokoju i odbudowy gospodarki.

Postanowienia sejmu niemego

zmniejszenie władzy hetmanów (opisanie buław)
wprowadzenie stałych podatków na zawodową armię^[3]
ograniczenie władzy Senatu
ograniczenie uprawnień podatkowych sejmików
zakaz tworzenia konfederacji
zakaz wydawania ekspektatyw
ograniczenie swobód dysydentów (zakaz wznoszenia nowych zborów)
zabroniono królowi Augustowi II Mocnemu opuszczania terytorium Rzeczypospolitej na dłuższy czas
wojska saskie z wyjątkiem gwardii królewskiej liczącej 1200 żołnierzy miały opuścić ziemie polskie i litewskie^[4]
urzędnikom saskim odebrano prawo decydowania w sprawach Rzeczypospolitej, a jej urzędnikom w sprawach saskich
obydwa państwa, tj. Rzeczpospolitą i Saksonię, miała łączyć tylko unia personalna
na liczebność wojska przeznaczono 24 tys. porcji żołdu (18 tys. koronnego i 6 tys. litewskiego)^[5]
pozostawienie podziału wojska na autorament narodowy (husaria, pancerni, jazda lekka) i cudzoziemski (dragonia, piechota, artyleria)
ustalenie liczby chorągwi autoramentu narodowego na 93 (16 husarskich i 77 pancernych)^[6]
rozwiązanie formacji rajtarów
wprowadzenie karabinów skałkowych z bagnetami, a zatem rozwiązanie formacji pikinierów

Próba wyzwolenia spod obcej kurateli

5 stycznia 1719 podpisano w Wiedniu sojusz cesarza Karola VI, Jerzego I i Augusta II Mocnego wymierzony przeciw Rosji, pozostawiając ten układ w zawieszeniu (łac. in suspenso manere) aż do formalnego potwierdzenia przez Sejm Rzeczypospolitej^[7]. Wobec zerwania kolejnych Sejmów (30 grudnia 1719 – 22 lutego 1720) i (30 września – 11 listopada 1720) sprawa została zaprzepaszczona^[8].

Zobacz też

Historia Polski (1697–1763)

Przypisy

↑ Volumina legum, T. 6, s. 112–204.
↑ Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795, Warszawa 1982, s. 369.
↑ „Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich [1764], a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.” (Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej 1936, t. 2 s. 174n).
↑ Bogdan Jagiełło, Pod rządami Sasów, WSiP, Warszawa 1979.
↑ Gaże oficerskie pochłaniały połowę porcji, stąd armia liczyła najwyżej 12 tysięcy (Dzieje Polski... loc.cit.).
↑ Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki, Wojsko koronne. Sztaby i kawaleria, Kraków 2002, s. 48.
↑ Szymon Askenazy Dwa stulecia t. 2 Warszawa 1910 s. 13n.
↑ Kazimierz Jarochowski, Próba emancypacyjna polityki Augustowej i intryga Posadowskiego, rezydenta pruskiego w Warszawie, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, Warszawa 1882, s. 317–376. Tenże, Car Piotr i August II. w trzechleciu po sejmie niemym z roku 1717., w: Rozprawy historyczno-krytyczne Poznań 1889, s. 39–129. Urszula Kosińska, Sejm 1719 – 1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003, ISBN 83-89100-25-8.

Linki zewnętrzne

Muzeum Historii Polski w Warszawie: Sejm niemy

[1] Volumina legum, T. 6, s. 112–204.

[2] Historia dyplomacji polskiej, t. II 1572–1795, Warszawa 1982, s. 369.

[3] „Regulamin płacy, oparty przeważnie na pogłównym w Koronie i podymnym na Litwie, zmierzał do tego, aby zdjąć z głowy szlachty i rządu wszelką troskę o byt armii i raz na zawsze zapobiec związkom wojskowym [konfederacjom zawiązywanym przez żołnierzy domagających się wypłaty zaległego żołdu]; ta część organizmu finansowego Rzeczypospolitej, skonsolidowana, niezależna od decyzji króla, senatu i ministrów, funkcjonować miała automatycznie, dopóki jej nie zreformuje sejm walny. Przetrwa to ustawodawstwo finansowe na przekór krzyczącym wymogom groźnej militarystycznej epoki aż do czasów stanisławskich [1764], a ostoją jego trwałości będzie podpis mediatora, kniazia Dołhorukiego, położony u spodu.” (Władysław Konopczyński, Dzieje Polski nowożytnej 1936, t. 2 s. 174n).

[4] Bogdan Jagiełło, Pod rządami Sasów, WSiP, Warszawa 1979.

[5] Gaże oficerskie pochłaniały połowę porcji, stąd armia liczyła najwyżej 12 tysięcy (Dzieje Polski... loc.cit.).

[6] Mariusz Machynia, Czesław Srzednicki, Wojsko koronne. Sztaby i kawaleria, Kraków 2002, s. 48.

[7] Szymon Askenazy Dwa stulecia t. 2 Warszawa 1910 s. 13n.

[8] Kazimierz Jarochowski, Próba emancypacyjna polityki Augustowej i intryga Posadowskiego, rezydenta pruskiego w Warszawie, w: Nowe opowiadania i studia historyczne, Warszawa 1882, s. 317–376. Tenże, Car Piotr i August II. w trzechleciu po sejmie niemym z roku 1717., w: Rozprawy historyczno-krytyczne Poznań 1889, s. 39–129. Urszula Kosińska, Sejm 1719 – 1720 a sprawa ratyfikacji traktatu wiedeńskiego, Warszawa 2003, ISBN 83-89100-25-8.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]