Shinkansen – Wikipedia, wolna encyklopedia

Shinkansen (jap. 新幹線)^[1] – japoński system kolei dużych prędkości^[2], osiągających prędkość maksymalną do 320 km/h. Pierwsza linia o nazwie Tōkaidō Shinkansen została otwarta w 1964^[3].

Nazwa „shinkansen” została użyta po raz pierwszy w latach 40. ubiegłego wieku dla planowanej linii kolejowej, która miała łączyć Tokio z Shimonoseki. W wyniku przegranej wojny, plany odrzucono.

Powszechnie dziś znaną nazwę Shinkansen tłumaczy się dosłownie jako „Nową Główną Linię” – odnosiła się bowiem pierwotnie do jednej linii Tōkaidō, która połączyła Tokio z Osaką przed olimpiadą w 1964 roku. Z biegiem lat linia rozrosła się w ogólnokrajową sieć, przejmując nazwę. Poszczególne linie zawierają w sobie nazwy regionów, przez które biegną (np. Tōhoku Shinkansen), a pojedyncze superekspresy mają łatwe do zapamiętania nazwy jak „Hikari” („Światło”) czy „Kodama” („Echo”). Takie rozróżnienia ułatwiają rozpoznanie obsługiwanego regionu, połączeń poszczególnych linii oraz rodzajów ekspresów i ich rozkładu jazdy. Jest to ważne także dlatego, że przy dużej częstotliwości kursowania (co kilkanaście minut) łatwo pomylić rodzaje pociągów. Biegną tą samą trasą, ale zatrzymują się na różnych stacjach. Na przykład na trasie Tokio-Osaka „Kodama” zatrzymuje się na wszystkich stacjach, a więc pokonuje dystans wolniej niż „Hikari”, który zatrzymuje się tylko na części z nich, dzięki czemu cel osiąga znacznie szybciej.

Popularna angielska nazwa bullet train („pociąg-pocisk”) nie jest przez Japończyków używana. Powstała ona z tłumaczenia japońskich słów dangan-ressha (jap. 弾丸列車), pochodzących od kształtu lokomotywy projektowanej w latach 30. ubiegłego wieku.

Japonia była pierwszym krajem, który rozpoczął prace nad systemem kolei dużych prędkości. Budowa pierwszego odcinka, pomiędzy Tokio i Osaką (Tōkaidō Shinkansen) rozpoczęła się w 1959 roku. Oficjalne otwarcie nastąpiło 1 października 1964 roku. Linia odniosła olbrzymi sukces, przewożąc 100 milionów pasażerów już po niecałych trzech latach (13 czerwca 1967 roku), a miliard przekraczając w 1976^[3].

Pierwsze pociągi jeździły z prędkością 210 km/h^[4], potem zwiększoną do 220 km/h. Dziś prędkości pociągów są różne w zależności od linii, a najszybsze z nich przewożą pasażerów z prędkością 320 km/h^[5], co stawia je na równi z francuskimi TGV.

Shinkanseny to pociągi normalnotorowe (rozstaw torów 1435 mm), inaczej niż większość kolei japońskich, używających torów o rozstawie 1067 mm. Dzięki temu w wagonach jest miejsce na większą liczbę siedzeń niż w klasycznych pociągach (układy 2+3 lub nawet 3+3). Między północą, a godziną 6:00 linie zamykane są na potrzeby konserwacji. Jeżdżą po nich wówczas także specjalne pociągi Doctor Yellow, które za pomocą zamontowanej na ich pokładzie specjalistycznej aparatury dokładnie sprawdzają każdy odcinek torów.

Główne linie kolei Shinkansen to:

• Tōkaidō Shinkansen – Tokio (Stacja Tokio) – Osaka (Stacja Shin-Ōsaka) – 515 km
• San'yō Shinkansen – Osaka (Stacja Shin-Ōsaka) – Fukuoka (Stacja Hakata) – 554 km
• Tōhoku Shinkansen – Tokio (Stacja Tokio) – Aomori (Stacja Shin-Aomori) – 675 km
• Jōetsu Shinkansen – Saitama (Stacja Ōmiya) – Niigata (Stacja Niigata) – 270 km
• Hokuriku Shinkansen (Nagano Shinkansen) – Takasaki (Stacja Takasaki) – Nagano (Stacja Nagano) – 117 km
• Kyūshū Shinkansen – Fukuoka (Stacja Hakata) – Kagoshima (Stacja Kagoshima-Chūō) – 257 km
• Linia Hakata-Minami – Fukuoka (Stacja Hakata) – Kasuga (Stacja Hakata-Minami) – 9 km
• Linia Gala-Yuzawa – Yuzawa (Stacja Echigo-Yuzawa – Gala-Yuzawa) – 2 km
• Hokkaidō Shinkansen – Aomori (Stacja Shin-Aomori) – Hakodate (Stacja Shin-Hakodate), w budowie, otwarta w marcu 2016^[6]; przedłużenie tej linii do Sapporo jest projektowane

Mini-Shinkansen (Maksymalna prędkość operacyjna: 130 km/h)

• Yamagata Shinkansen – Fukushima (Stacja Fukushima) – Shinjō (Stacja Shinjō) – 149 km
• Akita Shinkansen – Morioka (Stacja Morioka) – Akita (Stacja Akita) – 127 km

Ta ostatnia wykorzystuje pociągi Shinkansen, ale tory zwykłej linii kolejowej.

Linie Shinkansen projektowane oraz w budowie:

• Hokuriku Shinkansen – Nagano (Stacja Nagano) – Kanazawa (Stacja Kanazawa), w budowie, będzie otwarta do roku 2014; przedłużenie tej linii do Osaki jest projektowane i budowana jest tylko Stacja Fukui w mieście Fukui
• Kyūshū Shinkansen – Takeo (Stacja Takeo-Onsen) – Isahaya (Stacja Isahaya), w budowie
• Chūō Shinkansen – maglev, projektowana
• Taiwan High Speed Rail – linia wykorzystująca technologię Shinkansen na Tajwanie, w budowie

• Seria 0

Seria 0

• Seria 100

Seria 100

• Seria 200

Seria 200

• Seria 300

Seria 300

• Seria 400

Seria 400

• Seria 500

Seria 500

• Seria 700

Seria 700

• Seria 700T

• Seria N700

• Seria 800

• Seria E1 Max

• Seria E2

• Seria E3

• Seria E4 Max

• Klasa 395

• Seria E5

• Seria E6

• Seria E954

• Seria E955

Tłumaczenia nazw pociągów/ekspresów obsługujących sieć Shinkansen. Różnorodność nazewnictwa jest zamierzonym ułatwieniem służącym rozpoznawaniu poszczególnych połączeń i rodzajów pociągów. Ekspresy o różnych nazwach obsługują np. jedną linię, ale zatrzymują się na innych stacjach.

• Aoba (już nieużywana) (tłum. zielone liście)
• Asahi (już nieużywana) (tłum. wschodzące słońce)
• Asama (Asama)
• Hayabusa (tłum. sokół wędrowny)
• Hayate (tłum. podmuch wiatru)
• Hikari (tłum. światło)
• Hikari Rail Star
• Kodama (tłum. echo)
• Komachi (od imienia poetki Ono no Komachi z epoki Heian)
• Max-Asahi (już nieużywana)
• Max-Nasuno
• Max-Tanigawa
• Max-Toki
• Max-Yamabiko
• Mizuho
• Nasuno
• Nozomi (tłum. nadzieja)
• Sakura
• Tanigawa
• Toki
• Tsubame (tłum. jaskółka)
• Tsubasa (tłum. skrzydło)
• Yamabiko (tłum. górskie echo)

• TGV
• ICE

Zobacz galerię związaną z tematem: Shinkansen

• Byun Byun Shinkansen Strona Davida Fossetta – wszystko o kolei Shinkansen. h2.dion.ne.jp. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-15)]. (ang.).
• National Rail Museum Strona Muzeum Kolejnictwa w Yorku. nrm.org.uk. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-25)]. (ang.).
• Więcej o seriach E954 i E955 (ang.)