Sosnowiec Maczki – Wikipedia, wolna encyklopedia

Sosnowiec Maczki

nr rej. : - 807/67 z 9 grudnia 1967 (woj. katowickie) - A/1075/22 z 10 listopada 2022 (woj. śląskie)[1]
Dworzec kolejowy, wrzesień 2011 roku
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Sosnowiec
Lokalizacja	Maczki
Zarządca	PKP
Data otwarcia	1848
Poprzednie nazwy	Granica, Granica Warszawska, Maczki
Dane techniczne
Liczba peronów	3
Liczba krawędzi peronowych	3
Kasy
Linie kolejowe
133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki 665 Sosnowiec Maczki 666 Sosnowiec Maczki SMA – Jaworzno Szczakowa 667 Sosnowiec Maczki – Długoszyn
Położenie na mapie Polski Sosnowiec Maczki
Położenie na mapie województwa śląskiego Sosnowiec Maczki
Położenie na mapie Sosnowca Sosnowiec Maczki
50°15′44″N 19°16′10″E/50,262222 19,269444
Multimedia w Wikimedia Commons

Sosnowiec Maczki – stacja kolejowa i dworzec kolejowy w Sosnowcu, położone pomiędzy ulicami Krakowską i Skwerową w dzielnicy Maczki.

Stacja Sosnowiec Maczki powstała jako stacja graniczna Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej w Cesarstwie Rosyjskim. Monumentalnej stacji oddanej do użytku w 1848 r. towarzyszyła m.in. komora celna i koszary. Po drugiej stronie rzeki Białej Przemszy, której bieg wyznaczał granicę państw, znajdowało się Cesarstwo Austrii, stąd też długo miejsce to nazywano oficjalnie Granicą^[2].

Budynek stacji granicznej budowano w latach 1839-1848, według projektu Teofila Schüllera, ucznia znanego architekta Enrico Marconiego^[3][4]. Neorenesansowa budowla została wzniesiona na planie wydłużonego prostokąta i jest złożona z trzech części: skrajnych parterowych i środkowej piętrowej^[5]. W częściach parterowych południowej i środkowej można było kiedyś podziwiać bogaty wystrój architektoniczny ścian i sufitów, wśród których wyróżniały się profilowane gzymsy, stiuki, pilastry i kolumny żeliwne, które również miały za zadanie podpierać zadaszenia peronów^[6]. W pobliżu budynku murowanego z cegły i częściowo podpiwniczonego powstało osiedle dla kolejarzy, pracowników komory celnej, funkcjonariuszy straży granicznej, wojska rosyjskiego i żandarmerii. Wraz z rozwojem osady powstawały tu hotele, poczta, bloki mieszkalne, cerkiew prawosławna, kaplica rzymskokatolicka (1857 r.), kościół (1893 r.), szkoła powszechna (1886 r.)^[7].

Pierwotnie trasa Drogi Żelaznej Warszawsko-Wiedeńskiej miała przebiegać inaczej, zwłaszcza jej ostatni odcinek do samej granicy Królestwa Polskiego miał być przesunięty bardziej na zachód, a stacja graniczna miała powstać w pobliżu Trójkąta Trzech Cesarzy. Stacja miała połączyć Warszawę z kopalniami Niwki i stać się impulsem do rozwoju potężnego okręgu przemysłowego nazywanego Zagłębiem Dąbrowskim. Ostatecznie lokalizację stacji uzgodniono z władzami Austrii i Wolnego Miasta Kraków. Rozstrzygnięto, że stacja powstanie w okolicach przysiółka Maćki na całkowitym pustkowiu w pobliżu koryta Białej Przemszy^[8]. Budowę trasy kolejowej realizowano etapami. Uroczystość położenia kamienia węgielnego pod dworzec wiedeński w Warszawie odbyła się 14 lipca 1844 r., zaś otwarcie ruchu osobowego do stacji Granica niespełna cztery lata później – 1 kwietnia 1848 r.^[7]. Według szacunków w 1849 r. liczba odprawianych na dworcu pasażerów miała wynieść około 75 tysięcy, a w rzeczywistości przekroczyła 380 tysięcy^[2]. Pośród zabudowy stacyjnej istniała lokomotywownia, gazownia i stacja elektryczna, wagonownia, magazyny, dwie wieże wodne, z których do naszych czasów zachowała się wieża zbudowana w 1880 r. W 1863 r. dworzec kolejowy w Maczkach, podobnie jak Sosnowiec Główny, został zdobyty przez powstańców polskich, co w latach niewoli narodowej było wydarzeniem wielkiej rangi^[9]. Do czasu otwarcia odnogi kolei warszawsko-wiedeńskiej z Ząbkowic do Katowic, przez stację graniczną Sosnowiec Główny, co nastąpiło 24 sierpnia 1859 r., linia przechodząca przez Granicę była najważniejszym połączeniem kolejowym Królestwa Polskiego^[2]. We wrześniu 1887 r. do osady stacyjnej dotarła szerokotorowa linia Drogi Żelaznej Iwanogrodzko-Dąbrowskiej, dzięki czemu towary docierające tu z całego Cesarstwa Rosyjskiego, po przeładowaniu na normalny tor, mogły być przewożone dalej koleją warszawsko-wiedeńską. Po I wojnie światowej stacja Granica straciła swoje znaczenie jako ośrodek graniczny, a w 1925 r. zmieniono jej nazwę na Maczki. Wraz ze zniknięciem granicy państwowej komora celna stała się bezużyteczna. W 1919 r. umieszczono w niej Gimnazjum Realne – pierwszą szkołę średnią w Maczkach, a w 1926 r. w jej miejsce powołano do życia Prywatne Męskie Gimnazjum Mechaniczne Towarzystwa Szkoły Rzemieślniczo-Przemysłowej^[10]. W latach trzydziestych maczkowski dworzec poddany został gruntownym pracom remontowym. Pod koniec lat 40. XX wieku w budynku dworca ulokowano Kolejowe Zakłady Poligraficzne. Podczas adaptacji pomieszczeń ucierpiał zabytkowy wystrój obiektu, zdemontowano także część pięknie zdobionych wiat peronowych. Po kilku latach działalności w miejscu zakładów poligraficznych urządzono magazyny, hotel robotniczy, a z czasem mieszkania dla kolejarzy. Do budynku dawnej komory celnej powróciło szkolnictwo zawodowe o profilach technicznych, które funkcjonowało do 1980 r.. W 1952 r. w budynku byłych koszar, a następnie w komorze celnej rozpoczął działalność Ośrodek Szkolenia Zawodowego PKP, który szkolił maszynistów, dyżurnych ruchu i konduktorów^[10]. W 1967 r. dworzec kolejowy został wpisany do rejestru zabytków^[11][9]. Budynek wymaga renowacji z uwagi na fatalny stan techniczny, a jego wnętrza są niewykorzystane i zaniedbane. Pomieszczenia zostały zamurowane^[12]. W 2013 r. wyburzono komorę celną^[10].

W 2014 r. Politechnika Śląska w Gliwicach i Polskie Koleje Państwowe S.A. planowały utworzenie Centrum Naukowo-Dydaktycznego Transportu Kolejowego. Jego siedziba miała być usytuowana w dawnym dworcu Sosnowiec Maczki, który miał być odrestaurowany i przygotowany do pełnienia roli uczelnianej. List intencyjny w tej sprawie podpisali Rektor Politechniki Śląskiej prof. inż. Andrzej Karbownik oraz Prezes Zarządu PKP Jakub Karnowski. Placówka miała zostać otwarta 1 października 2016 r.. Docelowo miało się tam kształcić 250 studentów. Patronat nad projektem utworzenia Centrum Naukowo-Dydaktyczne Transportu Kolejowego objęło Ministerstwo Infrastruktury i Rozwoju^[5][13].

We wrześniu 2017 r. prace rewitalizacyjne zostały przerwane, Politechnika Śląska odstąpiła od umowy tłumacząc, że przepisy uniemożliwiają uczelniom tworzenie zamiejscowych ośrodków dydaktycznych a jedynie droższe wydziały zamiejscowe^[14].

Stacja kolejowa Sosnowiec Maczki od 1848 r. służyła do obsługi ruchu pociągów osobowych i towarowych. W 2008 r. podjęto decyzję o zawieszeniu ruchu pasażerskiego.^[15]. Znajduje się na krajowych liniach kolejowych:

• linia nr 133 (Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny)
• linia nr 163 (Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki)
• linia nr 665 (Sosnowiec Maczki – Euroterminal Sławków)
• linia nr 666 (Sosnowiec Maczki SMA – Jaworzno Szczakowa JCS)
• linia nr 667 (Sosnowie Maczki R31 – Długoszyn)

W 2009 r. na stacji przestały zatrzymywać się pociągi osobowe^[10]. W 2016 r. podjęto próbę reaktywowania na niej ruchu osobowego, uruchamiając dwa pociągi „Orlik” (R 34220 i R 43221) relacji Częstochowa – Kraków Płaszów^[10][16].

• Most kolejowy nad Białą Przemszą w Maczkach
• Maczki

• Perły w koronie [online], NaszeMiasto.pl [dostęp 2009-07-27] [zarchiwizowane z adresu 2009-08-14] .
• Sosnowiec-Maczki (dawniej Granica) – dworzec [online], Eksploratorzy [dostęp 2009-07-27] .

• Sosnowiec Maczki w Ogólnopolskiej Bazie Kolejowej – bazakolejowa.pl
• Sosnowiec Maczki w Atlasie Kolejowym Polski, Czech i Słowacji – atlaskolejowy.net
• Dworzec kolejowy Sosnowiec Maczki w Encyklopedii Zagłębia Dąbrowskiego

Sosnowiec Maczki
Linia 133 Dąbrowa Górnicza Ząbkowice – Kraków Główny (13,276 km)
Dąbrowa Górnicza Południowa odległość: 10,312 km		Jaworzno Szczakowa Lokomotywownia odległość: 1,149 km
Linia 163 Sosnowiec Kazimierz – Sosnowiec Maczki (4,684 km)
Sosnowiec Kazimierz odległość: 5,015 km
Linia 665 Sosnowiec Maczki – Euroterminal Sławków (0 km)
		Euroterminal Sławków odległość: 5,493 km
Linia 666 Sosnowiec Maczki SMA – Jaworzno Szczakowa JSC (-0,055 km)
		Jaworzno Szczakowa JSB R107 odległość: 2,718 km
Linia 667 Sosnowiec Maczki R31 – Długoszyn (podg) (0 km)
		Długoszyn (podg) odległość: 1,864 km