Superjednostka – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy budynku. Zobacz też: inne hasła o tym tytule.

Superjednostka

Superjednostka w 2019 roku
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Miejscowość	Katowice
Adres	al. W. Korfantego 16−32
Typ budynku	budynek mieszkalny (wysokościowiec)
Styl architektoniczny	brutalizm
Architekt	Mieczysław Król
Wysokość całkowita	61 m
Wysokość do dachu	58 m
Kondygnacje	18
Powierzchnia użytkowa	37 349 m²
Rozpoczęcie budowy	1967
Ukończenie budowy	1972
Położenie na mapie Polski Superjednostka
Położenie na mapie województwa śląskiego Superjednostka
Położenie na mapie Katowic Superjednostka
50°15′49,217″N 19°01′15,807″E/50,263671 19,021058
Multimedia w Wikimedia Commons

Skomasowana Jednostka Mieszkaniowa („Superjednostka”) – jeden z największych wielokondygnacyjnych budynków mieszkalnych w Polsce, usytuowany w Śródmieściu Katowic, przy alei Wojciecha Korfantego, w pobliżu ronda gen. Jerzego Ziętka^[1][2]. Przykład architektury brutalizmu^[3].

Budynek stoi na żelbetowych, antropomorficznych słupach (fr. pilotis), które mają za zadanie nadawać masywnej bryle wrażenia lekkości i ułatwiać przepływ wiatru oraz minimalizować wstrząsy tektoniczne^[4][5]. Windy zatrzymują się na co trzecim piętrze (parter, 2, 5, 8, 11, 14). Przejście przez cały budynek możliwe jest tylko na piętrach 2, 8 i 14^[6]. Blok mieszkalny należy do Katowickiej Spółdzielni Mieszkaniowej.

Superjednostkę zaprojektował Mieczysław Król – jego plany jednak znacznie zredukowano pod względem jakościowym^[1]. Pierwotnie architekt zaprojektował duże i dwupoziomowe przeszklenia parteru na obu krótkich elewacjach w podcieniach pod słupami, ale po remoncie pozostały tam tylko szare drzwi na tle szarych ścian. Architekt wyposażył też wszystkie balkony w efektowne szyby zbrojone oddzielające lokatorów od ich sąsiadów, ale po remoncie pozostawiono tam tylko szare płyty, które blokują światło w przeciwieństwie do oryginału^[7]. Również został odrzucony przedstawiony przez architekta Mieczysława Króla pomysł przedszkola, świetlicy dla mieszkańców i trzepaka na dachu płaskim wzorem koncepcji Le Corbusiera^[8]. W dniu 6 września 1967 roku prezydent Francji Charles de Gaulle, będąc z oficjalną wizytą w Polsce, podczas spaceru po Katowicach z generałem Jerzym Ziętkiem porównał Superjednostkę do modernistycznego bloku marsylskiego z 1952 roku autorstwa Le Corbusiera^[9]. Pomimo podobnej architektury katowicki blok poprzez brak dwupoziomowych i dwustronnych mieszkań oraz ogrodu na dachu z basenem jest jednak znacznie uboższą wersją francuskich realizacji idei Le Corbusiera^[10]. Ponadto Le Corbusier zawsze^[11] instalował w swoich blokach mieszkalnych drzwi balkonowe celowo otwierane tylko na zewnątrz, czyli w stronę balkonów (lub też stosował jeszcze nowocześniejsze okna tarasowe, przesuwne w swoim ostatnim bloku w Firminy, który powstał równocześnie z Superjednostką), aby nie zabierać mieszkańcom cennego miejsca w salonach, a nie instalował ich z możliwością otwierania skrzydeł do środka tak jak w katowickiej Superjednostce^[12]. Pierwotnie architekt Superjednostki zaproponował w celu wykonania okien „listwy drewniane, lakier bezbarwny”^[13], ale po remoncie wszystkie okna mają już białą stolarkę okienną, której konsekwentnie unikał w swoich blokach mieszkalnych Le Corbusier ze względów praktycznych i estetycznych, będąc zwolennikiem okien dębowych, nie lakierowanych na żaden kolor^[12]. Po remoncie Superjednostki usunięto także oryginalną mozaikę z czerwonej terakoty, która wyróżniała wszystkie trzy wejścia do budynku na parterze^[13]. We wszystkich mieszkaniach w budynku kaloryfery są niewidoczne, dzięki ukryciu ich w ścianach grzewczych, co jest oszczędnością miejsca oraz innowacją epoki modernizmu w architekturze^[14].

Od 1994 roku budynek posiada status osiedla^[1]. Od tego czasu na dachu budynku zamiast napisów „NASZE SERCA MYŚLI CZYNY TOBIE SOCJALISTYCZNA OJCZYZNO” oraz herbu Katowic były montowane różne logotypy i neony firm. W 2011 roku zakończono gruntowny remont elewacji budynku^[15], zaś w 2014 roku powstał film dokumentalny w reżyserii Teresy Czepiec „Superjednostka”^[16].

• wysokość: 51 m, 15 pięter plus dwupoziomowe „nogi” (fr. pilotis)^[5], czyli parter i poziom usługowy oraz poziom techniczny nad nimi^[1][7]
• długość: 187,5 m^[1]
• powierzchnia użytkowa: 37 349 m²
• powierzchnia mieszkaniowa: 33 652 m²^[17]
• mieszkania: 764^[17]
• klatki schodowe: 9 (3 segmenty po 3 klatki schodowe)^[1]
• windy: 12
• garaże w podziemiu: 175^[17]

• 
  Widok z lotu ptaka z widoczną w centrum kadru Superjednostką
• 
  Widok od strony Spodka na rondo gen. J. Ziętka (kopuła w końcowej fazie budowy) i Superjednostkę
• 
  Widok od strony al. W. Korfantego (2022)
• 
  Superjednostka nocą
• 
  Resztki oryginalnej mozaiki na parterze (grafika nie należy do projektu architekta). Pierwotnie, przed remontem wszystkie wejścia do budynku były wyróżnione mozaiką z czerwonej terakoty zainstalowaną na elewacji do wysokości słupów^[13].
• 
  Konstrukcja budynku na antropomorficznych słupach (fr. pilotis)^[5].
• 
  Dom handlowy Junior, równoległy do Superjednostki (2022)

• Jerzy Moskal: ... Bogucice, Załęże et nova villa Katowice – Rozwój w czasie i przestrzeni. Katowice: Wydawnictwo „Śląsk”, 1993, s. 58. ISBN 83-85831-35-5.
• Sztuka Górnego Śląska od średniowiecza do końca XX wieku, red. Ewa Chojecka, wydawca: Muzeum Śląskie, Katowice 2004, ISBN 83-87455-77-6, s. 452.
• Katowice – Informator, red. S. Adamczyk, wyd. Urząd Miasta w Katowicach, Katowice 1993, s. 26.
• Katowice 1865–1945. Zarys rozwoju miasta. Red. J. Szaflarski, Śląski Instytut Naukowy w Katowicach, Wydawnictwo „Śląsk”, Katowice 1978, s. 26.