French
DeutschSzczoteczniczka – Wikipedia, wolna encyklopedia
| Lophuromys[a] | |||
| W. Peters, 1874[1] | |||
 Szczoteczniczka rudobrzucha (L. sikapusi) | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Podrząd | |||
| Infrarząd | |||
| Nadrodzina | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Rodzaj | szczoteczniczka | ||
| Typ nomenklatoryczny | |||
| Lasiomys afer Peters, 1866 (= Mus sikapusi Temminck, 1853) | |||
| Synonimy | |||
| | |||
| Rodzaje i gatunki | |||
| |||
Szczoteczniczka[5] (Lophuromys) – rodzaj ssaków z podrodziny sztywniaków (Deomyinae) w obrębie rodziny myszowatych (Muridae).
Rozmieszczenie geograficzne
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce[6][7][8].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała (bez ogona) 89–180 mm, długość ogona 24–133 mm, długość ucha 10–26 mm, długość tylnej stopy 13–27,5 mm; masa ciała 17–142 g[7][9].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]Rodzaj zdefiniował w 1866 roku niemiecki zoolog Wilhelm Peters w artykule zatytułowanym „Informacje o nowych lub niewystarczająco poznanych nietoperzach (Vampyrops, Uroderma, Chiroderma, Ametrida, Tylostoma, Vespertilio, Vesperugo) i gryzoniach (Tylomys, Lasiomys)”, opublikowanym w czasopiśmie „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”[2]. Jednak nazwa – Lasiomys – którą nadał nowemu taksonowi, okazała się zajęta przez rodzaj ssaków z rodziny chomikowatych, dlatego w 1874 roku Peters nadał temu taksonowi nową nazwę Lophuromys[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) szczoteczniczka rudobrzucha (L. sikapusi).
Etymologia
[edytuj | edytuj kod]- Lasiomys: gr. λασιος lasios ‘włochaty, kudłaty‘; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[10].
- Lophuromys: gr. λοφος lophos ‘grzebień, pióropusz’; ουρα oura ‘ogon’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[11].
- Neanthomys: gr. νεανθης neanthēs ‘świeży’; μυς mus, μυος muos ‘mysz’[3]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Neanthomys giaquintoi Toschi, 1948 (= Lophuromys flavo-punctatus O. Thomas, 1888).
- Kivumys: prowincja i jezioro Kiwu, Zair (obecnie Demokratyczna Republika Konga); μυς mus, μυος muos ‘mysz’[4]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Lophuromys woosnami O. Thomas, 1906.
Podział systematyczny
[edytuj | edytuj kod]Do rodzaju należą następujące gatunki zgrupowane w dwóch podrodzajach[12][9][6][5]:
| Podrodzaj | Grafika | Gatunek | Autor i rok opisu | Nazwa zwyczajowa[5] | Podgatunki[7][6][9] | Rozmieszczenie geograficzne[7][6][9] | Podstawowe wymiary[7][9][c] | Status IUCN[13] |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Lophuromys | Lophuromys melanonyx | Petter, 1972 | szczoteczniczka czarnopazurowa | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (wyżyny Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: powyżej 3200 m n.p.m. | DC: 12–18 cm DO: 3–9,9 cm MC: 60–124 g | VU | |
| Lophuromys | Lophuromys flavopunctatus | O. Thomas, 1888 | szczoteczniczka żółtoplama | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (klika miejsc na zachód od Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: 1900–3000 m n.p.m. | DC: 12,5–12,9 cm DO: 5,6–6,8 cm MC: około 69 g | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys menageshae | Lavrenchenko, W.N. Verheyen, E. Verheyen, Hulselmans & Leirs, 2007 | szczoteczniczka czarnawa | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (górskie lasy na zachód od Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: 2100–2600 m n.p.m. | DC: 12,9–14,3 cm DO: 6–7,5 cm MC: 72–77 g | DD | |
| Lophuromys | Lophuromys brevicaudus | Osgood, 1936 | szczoteczniczka krótkoogonowa | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (wysokie płaskowyże na zachód i wschód od Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: powyżej 2400 m n.p.m. | DC: 9,6–13,4 cm DO: 5–6,6 cm MC: 29–60 g | NT | |
| Lophuromys | Lophuromys pseudosikapusi | Lavrenchenko, W.N. Verheyen, E.K. Verheyen, Hulselmans & Leirs, 2007 | szczoteczniczka białopazurowa | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (las Sheka); zakres wysokości: około 1930 m n.p.m. | DC: 13–13,8 cm DO: 7,8–8,6 cm MC: 53–67 g | EN | |
| Lophuromys | Lophuromys simensis | Osgood, 1936 | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (góry Semien i obszar jeziora Tana na zachód od Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: 1600–3800 m n.p.m. | DC: 11,4–14,5 cm DO: 5,8–8,5 cm MC: 37–74 g | LC | ||
| Lophuromys | Lophuromys brunneus | O. Thomas, 1906 | szczoteczniczka brunatna | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (górskie lasy na zachód od Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: powyżej 1800 m n.p.m. | DC: 10,1–13,8 cm DO: 5,5–8,4 cm MC: 38–76 g | NE | |
| Lophuromys | Lophuromys huttereri | W.N. Verheyen, Colyn & Hulselmans, 1996 | szczoteczniczka równikowa | gatunek monotypowy | endemit Demokratycznej Republiki Konga (kilka miejsc w Kotlinie Konga na lewym brzegu rzeki Kongo; granice zasięgu niepewne) | DC: 9,4–11,4 cm DO: 5,9–6,1 cm MC: brak danych | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys nudicaudus | E. Heller, 1911 | szczoteczniczka ognistobrzucha | 2 podgatunki | od rzeki Cross (Nigeria) na wschód do rzeki Ubangui (Republika Środkowoafrykańska), na południe do południowo-zachodniego Konga, wyspa Bioko (Gwinea Równikowa); zapisy na prawym brzegu rzeki Kongo | DC: 8,9–11,9 cm DO: 4,7–7,4 cm MC: 29–52 g | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys roseveari | W.N. Verheyen, Hulselmans, Colyn & Hutterer, 1997 | szczoteczniczka górska | gatunek monotypowy | endemit Kamerunu (góra Kamerun); zakres wysokości: 1200–3100 m n.p.m. | DC: 10,4–14,1 cm DO: 5–7,8 cm MC: 49–88 g | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys angolensis | W.N. Verheyen, Dierckx & Hulselmans, 2000 | szczoteczniczka angolańska | gatunek monotypowy | południowo-zachodnia Demokratyczna Republika Konga (na wschód od rzeki Kongo) i północno-zachodnia Angola; zakres wysokości: około 2600 m n.p.m. | DC: 11,5–15,4 cm DO: 5,1–8,8 cm MC: 43–71 g | NE | |
| Lophuromys | | Lophuromys sikapusi | (Temminck, 1853) | szczoteczniczka rudobrzucha | gatunek monotypowy | od Gwinei i Senegalu na wschód do Nigerii i Kamerunu, na północ od rzeki Sanaga; zakres wysokości: około 1700 m n.p.m. | DC: 11–14,5 cm DO: 5,8–7,5 cm MC: 34–87 g | LC |
| Lophuromys |  | Lophuromys ansorgei | de Winton, 1896 | szczoteczniczka czekoladowa | gatunek monotypowy | południowy Kamerun, na południe od rzeki Sanaga, na wschód przez Kotlinę Konga do Ugandy i Kenii | DC: 10–16,5 cm DO: 4,9–9,1 cm MC: 45–111 g | NE |
| Lophuromys | Lophuromys rahmi | W.N. Verheyen, 1964 | szczoteczniczka nadpotokowa | gatunek monotypowy | Wielki Rów Zachodni wokół jeziora Kiwu (wschodnia Demokratyczna Republika Konga i Rwanda); zakres wysokości: 1900–2500 m n.p.m. | DC: 9,5–11,6 cm DO: 4,8–5,6 cm MC: 30–45 g | NT | |
| Lophuromys | Lophuromys dieterleni | W.N. Verheyen, Hulselmans, Colyn & Hutterer, 1997 | szczoteczniczka popielata | gatunek monotypowy | endemit Kamerunu (góra Oku); zakres wysokości: powyżej 2000 m n.p.m. | DC: 11,3–12,8 cm DO: 7,4–7,7 cm MC: 49–62 g | EN | |
| Lophuromys | Lophuromys eisentrauti | Dieterlen, 1978 | szczoteczniczka lefońska | gatunek monotypowy | endemit Kamerunu (znany tylko z miejsca typowego na górze Lefo na płaskowyżu Bamileke); zakres wysokości: 1800–1900 m n.p.m. | DC: 8,8–9,4 cm DO: 5,1–5,3 cm MC: brak danych | CR | |
| Lophuromys | Lophuromys aquilus | (F.W. True, 1892) | szczoteczniczka ciemna | gatunek monotypowy | endemit Tanzanii (góra Kilimandżaro); zakres wysokości: 1700–3600 m n.p.m. | DC: 11,7–14,5 cm DO: 6,6–8,4 cm MC: 36–80 g | NE | |
| Lophuromys | Lophuromys zena | Dollman, 1909} | szczoteczniczka kenijska | gatunek monotypowy | endemit Kenii (Góry Aberdare i góra Kenia) | DC: 10–8 13,9 cm DO: 4,2–8,8 cm MC: 34–70 g | NE | |
| Lophuromys | Lophuromys chrysopus | Osgood, 1936 | szczoteczniczka złotonoga | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (górskie lasy po obu stronach Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: 1200–2760 m n.p.m. | DC: 10–13 cm DO: 7,2–8,7 cm MC: 32–59 g | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys stanleyi | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx, Mulungu, Leirs, Corti & E. Verheyen, 2007 | szczoteczniczka ruwenzorska | gatunek monotypowy | góry Ruwenzori (wschodnia Demokratyczna Republika Konga i południowo-zachodnia Uganda); zakres wysokości: około 3700 m n.p.m. | DC: 11,3–12,6 cm DO: 4–8 cm MC: 36–55 g | DD | |
| Lophuromys | Lophuromys verhageni | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx & E. Verheyen, 2002 | szczoteczniczka meruańska | gatunek monotypowy | endemit Tanzanii (góra Meni); zakres wysokości: 2300–3600 m n.p.m. | DC: 11,2–14 cm DO: 4,3–6,1 cm MC: 40–64 g | NE | |
| Lophuromys | Lophuromys sabuni | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx, Mulungu, Leirs, Corti & E. Verheyen, 2007 | szczoteczniczka wyżynna | gatunek monotypowy | endemit Tanzanii (płaskowyż Ufipa); zakres wysokości: około 1750 m n.p.m. | DC: 11,2–14,5 cm DO: 3–8 cm MC: 38–87 g | DD | |
| Lophuromys | Lophuromys chercherensis | Lavrenchenko, W.N. Verheyen, E. Verheyen, Hulselmans & Leirs, 2007 | szczoteczniczka etiopska | gatunek monotypowy | endemit Etiopii (góry Chercher po wschodniej stronie Wielkich Rowów Afrykańskich); zakres wysokości: 2000–2700 m n.p.m. | DC: 11,4–14,5 cm DO: 6–6,5 cm MC: 36–78 g | EN | |
| Lophuromys | Lophuromys margarettae | E. Heller, 1912 | gatunek monotypowy | wyżyny w zachodniej Ugandzie i Kenii; zakres wysokości: powyżej 2000 m n.p.m. | DC: około 12 cm DO: około 8 cm MC: brak danych | NE | ||
| Lophuromys | Lophuromys machangui | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx, Mulungu, Leirs, Corti & E. Verheyen, 2007 | szczoteczniczka graniowa | gatunek monotypowy | południowa Tanzania, północne Malawi i północny Mozambik; zakres wysokości: 2000–2900 m n.p.m. | DC: 10,5–13,5 cm DO: 2,4–8,1 cm MC: 38–84 g | DD | |
| Lophuromys | Lophuromys kilonzoi | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx, Mulungu, Leirs, Corti & E. Verheyen, 2007 | szczoteczniczka leśna | gatunek monotypowy | endemit Tanzanii (góry Usambara i Uluguru) | DC: 11,5–13,9 cm DO: 5–9,4 cm MC: 40–74 g | LC | |
| Lophuromys | Lophuromys laticeps | O. Thomas & Wroughton, 1907 | szczoteczniczka płaskogłowa | gatunek monotypowy | Wielki Rów Zachodni we wschodniej Demokratycznej Republice Konga, południowo-zachodniej Ugandzie, Rwandzie i Burundi; zakres wysokości: 2400–4000 m n.p.m. | DC: 9,9–13,6 cm DO: 5,4–7,6 cm MC: 43–76 g | NE | |
| Lophuromys | Lophuromys cinereus | Dieterlen & Gelmroth, 1974 | gatunek monotypowy | endemit Demokratycznej Republiki Konga (znany tylko z Parku Narodowego Kahuzi-Biéga); zakres wysokości: 2275–2350 m n.p.m. | DC: 11–12,9 cm DO: 6,5–7,4 cm MC: 45–56 g | DD | ||
| Lophuromys | Lophuromys rita | Dollman, 1910 | gatunek monotypowy | lewy brzeg rzeki Kongo (Demokratyczna Republika Konga i północno-zachodnia Zambia); zakres wysokości: około 1200 m n.p.m. | DC: około 10,7 cm DO: około 6,8 cm MC: brak danych | NE | ||
| Lophuromys | Lophuromys makundii | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx, Mulungu, Leirs, Corti & E. Verheyen, 2007 | szczoteczniczka skryta | gatunek monotypowy | endemit Tanzanii (góra Hanang); zakres wysokości: powyżej 2000 m n.p.m. | DC: 11,8–13,4 cm DO: 5,9–8,5 cm MC: 33–58 g | DD | |
| Lophuromys | Lophuromys dudui | W.N. Verheyen, Hulselmans, Dierckx & E. Verheyen, 2002 | szczoteczniczka kongijska | gatunek monotypowy | endemit Demokratycznej Republiki Konga (głównie nizinne lasy wtórne na północ od rzeki Kongo); zakres wysokości: poniżej 1000 m n.p.m. | DC: 8,9–12,4 cm DO: 5,1–7,2 cm MC: brak danych | NE | |
| Kivumys | Lophuromys luteogaster | Hatt, 1934 | szczoteczniczka żółtobrzucha | gatunek monotypowy | endemit Demokratycznej Republiki Konga (nizinne lasy deszczowe na północnym wschodzie; granice zasięgu nieznane); zakres wysokości: 700–1100 m n.p.m. | DC: 9–11,3 cm DO: 9–11,7 cm MC: 28–41 g | LC | |
| Kivumys | Lophuromys medicaudatus | Dieterlen, 1975 | szczoteczniczka ryftowa | gatunek monotypowy | Wielki Rów Zachodni wokół jeziora Kiwu we wschodniej Demokratycznej Republice Konga i Rwandzie oraz południowo-zachodnia Uganda (Bwindi); zakres wysokości: 1850–2500 m n.p.m. | DC: 9,2–11,2 cm DO: 7,3–9,5 cm MC: 29–43 g | VU | |
| Kivumys | Lophuromys woosnami | O. Thomas, 1906 | szczoteczniczka stokowa | 2 podgatunki | góry Ruwenzori, Kigesi i Wirunga oraz lasy Nyungwe i Kibira (wschodnia Demokratyczna Republika Konga, południowo-zachodnia Uganda, zachodnia Rwanda i północno-zachodnie Burundi); zakres wysokości: 1800–3880 m n.p.m. | DC: 10,6–13,5 cm DO: 10,4–13,3 cm MC: 38–64 g | LC |
Kategorie IUCN: LC – gatunek najmniejszej troski, NT – gatunek bliski zagrożenia, VU – gatunek narażony, EN – gatunek zagrożony, CR – gatunek krytycznie zagrożony, DD – gatunki o nieokreślonym stopniu zagrożenia; NE – gatunki niepoddane jeszcze ocenie.
Uwagi
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Nowa nazwa dla Lasiomys Peters, 1866.
- ↑ Młodszy homonim Lasiomys Burmeister, 1854 (Cricetidae).
- ↑ DC – długość ciała; DO – długość ogona; MC – masa ciała
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b W. Peters. Über eine neue Art von Flederthieren, Promops bonariensis und über Lophuromys, eine Nagergattung von Westafrika. „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1874, s. 234, 1875. (niem.).
- ↑ a b W. Peters. Mittheilung über neue oder ungenügend bekannte Flederthiere (Vampyrops, Uroderma, Chiroderma, Ametrida, Tylostoma, Vespertilio, Vesperugo) und Nager (Tylomys, Lasiomys). „Monatsberichte der Königlichen Preussische Akademie des Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1866, s. 409, 1867. (niem.).
- ↑ a b A. Toschi. A new rat from Abissinia. „Journal of the East Africa Natural History Society”. 19, s. 101, 1946. (ang.).
- ↑ a b Dieterlen. Neue Erkenntnisse über afrikanische Burstenhaarmäuse, Gatung Lophuromys (Muridae; Rodentia). „Bonner zoologische Beiträge”. 38 (3), s. 193, 1987. (niem.).
- ↑ a b c Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 258, 259. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
- ↑ a b c d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 442–446. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
- ↑ a b c d e Ch. Denys, P. Taylor & K. Aplin. Opisy gatunków Muridae: Ch. Denys, P. Taylor, C. Burgin, K. Aplin, P.-H. Fabre, R. Haslauer, J. Woinarski, B. Breed & J. Menzies: Family Muridae (True Mice and Rats, Gerbils and relatives). W: D.E. Wilson, R.A. Mittermeier & T.E. Lacher (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 7: Rodents II. Barcelona: Lynx Edicions, 2017, s. 607–614. ISBN 978-84-16728-04-6. (ang.).
- ↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Genus Lophuromys. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-12-03].
- ↑ a b c d e Class Mammalia. W: Lynx Nature Books: All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 282–285. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 364.
- ↑ Palmer 1904 ↓, s. 384.
- ↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, J. Zijlstra & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.13) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2025-01-12]. (ang.).
- ↑ Taxonomy: Lophuromys – Genus. The IUCN Red List of Threatened Species. [dostęp 2025-01-11]. (ang.).
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- T.S. Palmer. Index Generum Mammalium: a List of the Genera and Families of Mammals. „North American Fauna”. 23, s. 1–984, 1904. (ang.).