Tywa – Wikipedia, wolna encyklopedia

Tywa

Ujście Tywy do Kanału Dolnej Odry i dalej do Odry Wschodniej
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Województwo	zachodniopomorskie
Rzeka
Długość	47,9 km
Powierzchnia zlewni	264,5 km²
Średni przepływ	0,71 m³/s ujście
Źródło
Miejsce	Góralice na płd. od Trzcińska-Zdroju
Wysokość	70
Współrzędne	52°58′12,7″N 14°41′14,3″E/52,970200 14,687300
Ujście
Recypient	Odra Wschodnia
Miejsce	na płd. od Gryfina
Współrzędne	53°13′52″N 14°28′39″E/53,231111 14,477500
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście
Multimedia w Wikimedia Commons

Tywa (niem. Thue) – niewielka rzeka w województwie zachodniopomorskim, w powiecie gryfińskim, będąca prawym dopływem dolnej Odry, płynąca w górnym biegu przez Pojezierze Myśliborskie, w środkowym i dolnym biegu – Równinę Wełtyńską.

Długość rzeki wynosi 47,9 km, powierzchnia zlewni 264,5 km²^[1][2], przepływ miarodajny SNQ obliczony dla przekroju ujściowego rzeki – 0,71 m³/s^[3].

Ze względu na czasową i przestrzenną zmienność przepływu rzeka Tywa jest klasyfikowana jako nizinna w górnym biegu gdzie dno ma podłoże błotnisto-piaszczyste. 5 km od źródła rzeki (w jej środkowym biegu) staje się rzeką górską – jej przepływ wynosi aż 0,91 m³/s, a struktura dna zmienia się w kamienną i piaszczystą^[4].

Zlewnia ma charakter rolniczy, 68,42% zajmują grunty orne, pozostałą część zaś użytki zielone (7,84%) i wody (2,8%). Średnia szerokość koryta waha się od 1 m w rejonie źródłowym do 6 m w środkowym biegu rzeki. Jest rzeką stosunkowo płytką, maksymalna głębokość to 0,79 m w odcinku środkowym, natomiast minimalna 0,18 m w rejonie źródłowym. Jej charakterystycznym elementem jest wyraźna, głęboko wcięta dolina rzeczna, wykształcona w oparciu o południkowo przebiegającą rynnę polodowcową^[5].

Źródła Tywy znajdują się na wysokości około 70 m n.p.m.^[5] w okolicy miejscowości Góralice, uchodzi zaś do Odry Wschodniej - Regalicy poprzez kanał ciepłowniczy Elektrowni Dolna Odra. Ujściowy odcinek (Żórawki – Gryfino) biegnący przez płaski teren jest przebudowany i wykorzystywany jako kanał odprowadzający wody chłodnicze Elektrowni Dolna Odra^[1].

Przepływa przez 8 jezior rynnowych: Trzcińskie, Dołgie (Dłużyna), Grzybno (Leśne), Grodziskie, Długie, Dłużec, Mostowe, Święte.

Większe miejscowości nad Tywą: Trzcińsko-Zdrój, Strzeszów, Swobnica, Banie, Lubanowo, Tywica.

Dolina dolnej Tywy jest ważnym korytarzem ekologicznym pomiędzy parkiem krajobrazowym Doliny Dolnej Odry a Ostoją Ptasią Natura 2000 „Jeziora Wełtyńskie”. Odcinek ten został włączony w 2004 roku do proponowanej listy obszarów siedliskowych Natura 2000^[1].

Pierwsza wzmianka z 1212 r. odnotowuje nazwę Tyua, kolejne Tywa (1226, 1305), Tywe (1234), Thue (do 1945 r.)^[6].

Tywa ma największy spad wodny spośród rzek Pomorza Zachodniego, przez co jej wody wykorzystywano dawniej do napędu licznych młynów wodnych^[7]. Do I połowy XIX wieku na odcinku od jeziora Strzeszów do ujścia funkcjonowało 13 urządzeń piętrzących, z czego 10 napędzało młyny. Rzeka płynęła nieuregulowanym, meandrującym korytem, na terenach zalewowych nie powstawały urządzenia melioracyjne. Na przełomie wieków w całym regionie nastąpił intensywny rozwój rolnictwa i związanych z nim prac melioracyjnych oraz regulujących cieki wodne. W roku 1936 na rzece istniało 31 urządzeń piętrzących. W okresie powojennym na obszarze doliny Tywy następuje renaturalizacja w wyniku braku konserwacji sieci melioracyjnej, porzucenia użytkowania części obszarów i zalesienia nieużytków. W bezpośrednim sąsiedztwie rzeki powiększyła się powierzchnia leśna, przede wszystkim kosztem wilgotnych łąk. Współcześnie na rzece zinwentaryzowano 29 budowli piętrzących – głównie niewielkich jazów i progów wybudowanych w celach melioracyjnych lub do napędu, w większości nieistniejących już, młynów. Obecnie użytkowane są one również do zaopatrywania w wodę systemów stawowych oraz jako niewielkie elektrownie (7 sztuk)^[5].

• Rzeki Polski