Ulica św. Jana w Krakowie – Wikipedia, wolna encyklopedia

ulica św. Jana
Stare Miasto
Ilustracja
Widok z Rynku Głównego na północ
Państwo

 Polska

Województwo

 małopolskie

Miejscowość

Kraków

Długość

301 m

Plan
Plan przebiegu ulicy
Przebieg
ul. Pijarska
ul. św. Marka
ul. św. Tomasza
Rynek Główny
Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, na dole znajduje się punkt z opisem „ulica św. Jana”
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „ulica św. Jana”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „ulica św. Jana”
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie
Mapa konturowa Starego Miasta w Krakowie, u góry znajduje się punkt z opisem „ulica św. Jana”
50,063674°N 19,938960°E/50,063674 19,938960
Multimedia w Wikimedia Commons

Ulica św. Jana – ulica w Krakowie, w dzielnicy I Stare Miasto, na Starym Mieście. Prowadzi z Rynku Głównego na północ, do murów miejskich.

Przed lokacją miasta prowadził tędy szlak handlowy na północ, rozdzielający się następnie na drogi na Śląsk do Sławkowa oraz do Miechowa. Budując mury miejskie nie postawiono przy wylocie ulicy bramy, gdyż był to grząski, podmokły teren. Ulicę zamykała kamienica, którą w 1678 otrzymali pijarzy, później na jej miejscu zbudowali konwent oraz kościół obecnie zamykający perspektywę ulicy od północy.

Nazwę zawdzięcza mieszczącemu się tu od czasów przedlokacyjnych i zaburzającemu lokacyjny układ ulic, kościołowi św. Jana[1], a znana jest już od początku XIV w. jako łac. platea sancti Iohannie Baptistae, sente Iohannis Gasse.

Przy ulicy znajdowały się magnackie siedziby Czartoryskich, Lubomirskich, Popielów, Wodzickich.

Od końca XIX w. rozpoczynano pogrzeby wybitnych osób wyprowadzając trumny z krypty kościoła pijarów ulicą św. Jana na Skałkę, m.in. Józefa Ignacego Kraszewskiego w 1887, prezydenta Krakowa Mikołaja Zyblikiewicza w 1887, Stanisława Wyspiańskiego w 1907.

Budynki

[edytuj | edytuj kod]
  • ul. św. Jana 1 (Rynek Główny 42) – Kamienica Bonerowska jej nazwa pochodzi od Jana Bonera, który w 1. połowie XVI w. przebudował istniejącą kamienicę na rezydencję. Ostateczny wygląd budynku nadali Pareńscy pod koniec XIX w. W kamienicy, w latach 1860–1926, znajdowało się atelier fotografa Ignacego Kriegera prowadzone następnie przez jego syna Natana i córkę Amelię.
  • ul. św. Jana 8-10 (ul. św. Tomasza 14) – Historia kamienicy sięga średniowiecza. W 1714 roku należała do biskupa Michała Szembeka, który założył tu szpital, prowadzony przez siostry szarytki. W 1773 dom należał do Urszuli Dembińskiej, która nakazała otoczyć cztery kościoły (św. Anny, Dominikanów, Mariacki, św. Wojciecha) łańcuchami na kamiennych słupach. Na przełomie XIX i XX w. Eustachy Jaxa Chronowski dołączył wraz z kamienicą nr 10 do Grand Hotelu, którego był właścicielem.
  • ul. św. Jana 9 – Kamienica Bajerowska z XIV wieku, przebudowywana w wiekach XVIII i XIX.
  • ul. św. Jana 14 – Kamienica Tencerowska (Bayerowska). Pochodzi z XVI w., obecny wygląd zyskała po przebudowach w 1824 oraz w 1876. Na parterze znajduje się galeria autorska Andrzeja Mleczki.
  • ul. św. Jana 15 – Pałac Lubomirskich powstał przez połączenie i przebudowanie trzech kamienic w XVII w. W drugiej połowie XVIII w. jego właścicielem był książę Józef Czartoryski, a od drugiej połowy XIX rodziny Lubomirskich. W 1858 odbyła się w nim pierwsza Wystawa Starożytności Polskich zorganizowana przez Towarzystwo Naukowe Krakowskie. Aktualny wygląd pałac otrzymał po przebudowie w latach 1873–1874, przeprowadzonej przez krakowskiego architekta Maksymiliana Nitscha.
  • ul. św. Jana 16 – Kamienica Hallerowska zbudowana w średniowieczu, w XVI w. jej właścicielami byli Langowie, potem rodzina nadwornego lekarza Zygmunta Augusta Jana Antonina. Nazwę swą zawdzięcza Stanisławowi Hallerowi, do którego należała w 1. połowie XVII w. Następni właściciele doprowadzili dom do ruiny, został wyremontowany w 1824 r.
  • ul. św. Jana 18 – Kamienica Sasinowska, w pierwszej połowie XV w. należała do Czeczotów, na początku XVII w. do Kaspra Sasina, skąd wzięła nazwę. Przebudowywali ją kolejni właściciele, w XVIII w. Gabriel Mikołaj Sierakowski, w latach 1873–1874 książę Eugeniusz Lubomirski. Z końcem XIX w. przerobiono parter kamienicy, zachowując portal z herbem Ogończyk.
  • ul. św. Jana 20 (ul. św. Marka 15) – Kamienica Popielów (Kołłątajowska), przerobiona przez Franciszka Placidiego z dwóch kamienic mieszczańskich na zlecenie cystersów z Jędrzejowa. W latach 1782–1791 zamieszkiwał tu ks. Hugo Kołłątaj. Na początku XIX w. należała do rodziny Wielogłosowskich, którzy w 1817 odsprzedali ją Konstantemu Popielowi. W tej kamienicy odbywały się spotkania czwartkowe gromadzące elitę intelektualną Krakowa; organizował je syn Konstantego Paweł Popiel. W połowie XIX w. budynek był siedzibą Krakowskiego Towarzystwa Naukowego. Na parterze kamienicy zamieszkiwał Karol Hubert Rostworowski. W swojej krakowskiej rezydencji Popielowie zgromadzili cenne archiwum i okazałą bibliotekę. Zbiory te zostały następnie przeniesione do ich domu przy ul. Basztowej nr 3. Pałac Popielów zdobi piękny portal barokowy oraz ciekawe detale rokokowe. Całość uzupełnia stylowa krata przed klatką schodową i XVIII-wieczna balustrada. Na parterze budowli uwagę zwracają pomieszczenia o sklepieniach beczkowych. Fasadę pałacu ozdabiają obramienia okien pierwszego piętra[3].
  • ul. św. Jana 22 (ul. św. Marka 14) – Dom narożny powstały z trzech kamienic na św. Jana i dwóch domów na ulicy św. Marka. W XVI w. należał do rodziny Montelupich. Na początku XVII w. powstał tu kościół św. Urszuli wraz z klasztorem bonifratrów. W 1812 kościół zlikwidowano, a klasztor przeniesiono na Kazimierz. W 1818 budynek zakupił Maciej Knotz, w latach 1830–1844 był tu teatr. Budynek został przejęty przez Polską Akademię Umiejętności.
  • ul. św. Jana 26 – Dom Dziboniego, na początku XVII w. była tu słodownia, w 1635 r. przebudowano go na dom mieszkalny. Od połowy XVII w. nazywany jest domem Dziboniego od ówczesnego właściciela Włocha Baltazara Gibboniego, który dostarczył armii królewskiej armat i amunicji na bitwę pod Beresteczkiem. Budynek stał się siedzibą Archiwum Nauki PAN i PAU.
  • ul. św. Jana 28 – Dom Piorkowski, powstał na przełomie XV i XVI w., w 1535 r. należała do Barbary Piorkowej. Wielokrotnie przebudowywana ostateczny wygląd uzyskała w 1874 r.
  • ul. św. Jana 30 – Kamienica Pod Pawiem. Od 1496 r. należała do miasta i nazywała się Dom Panów Radziec Krakowskich. Była wydzierżawiana karczmarzom i piwowarom, którzy mieli tu karczmę. Od XVII w. nazywana kamienicą Sub Pavone – Pod Pawiem. W powieściach kryminalnych Maryli Szymiczkowej mieszka w niej główna bohaterka, profesorowa Zofia Szczupaczyńska.

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Jerzy Kossowski, Leszek Ludwikowski, Ulicami Krakowa, Kraków: Wydawnictwo Artystyczno-Graficzne, 1968, s. 70-71.
  2. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Książka pod okupacją, „Kraków” Magazyn Kulturalny, nr 3/23/1989.
  3. ↑ Marek Żukow-Karczewski, Pałace Krakowa. Pałac Popielów (Kołłątaja), „Echo Krakowa” Czas Przeszły i Przyszły, nr 193 (12992) 1989.

Źródła

[edytuj | edytuj kod]

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Ulica św. Jana w Krakowie
Strona nieparzysta
Strona parzysta
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulica_św._Jana_w_Krakowie&oldid=74966390”