Budynek Feniksa w Krakowie (Rynek Główny) – Wikipedia, wolna encyklopedia

Ten artykuł dotyczy budynku przy Rynku Głównym. Zobacz też: budynek Feniksa przy ul. Basztowej.

Budynek Feniksa

nr rej. A-868 z 2 stycznia 1991[1]
Widok od strony Rynku Głównego (2021)
Państwo	Polska
Województwo	małopolskie
Miejscowość	Kraków
Adres	Rynek Główny 41 ul. św. Jana 2–4
Typ budynku	Kamienica czynszowa i biurowo-usługowa
Styl architektoniczny	art déco
Architekt	Adolf Szyszko-Bohusz przebudowa Georg Stahl
Inwestor	Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks”
Kondygnacje	6
Rozpoczęcie budowy	1928
Ukończenie budowy	1932
Ważniejsze przebudowy	1941
Pierwszy właściciel	Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks”
Położenie na mapie Polski Budynek Feniksa
Położenie na mapie województwa małopolskiego Budynek Feniksa
Położenie na mapie Krakowa Budynek Feniksa
Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie Budynek Feniksa
50°03′45″N 19°56′17″E/50,062500 19,938056
Multimedia w Wikimedia Commons

Budynek Feniksa – zabytkowa kamienica czynszowa i biurowo-usługowa wzniesiona dla wiedeńskiego Towarzystwa Ubezpieczeniowego „Feniks”, znajdująca się w Krakowie w dzielnicy I przy Rynku Głównym 41 na rogu z ul. św. Jana 2–4, na Starym Mieście.

Zbudowany został w miejscu trzech, zburzonych w 1914 r. średniowiecznych kamienic: Tryblowskiej i Fridrichszmalcowskiej i domu Ważyńskich (od strony ul. św. Jana). W jednej z nich mieszkał w 1792 r. znany matematyk i astronom Jan Śniadecki. Podczas prac rozbiórkowych znaleziona została kamienna figurka św. Krzysztofa (wys. 106 cm), którą przekazano do Muzeum Narodowego. Początkowo zamierzano wznieść w tym miejscu hotel, ale plany te pokrzyżował wybuch I wojny światowej. Zdołano jedynie rozpocząć kładzenie fundamentów. Pusty plac został ogrodzony wysokim płotem. W lutym 1918 r. parkan ów stał się swoistą polityczną „gazetką ścienną” Krakowa. Umieszczano tam m.in. napisy typu: Precz z Prusakami, Na latarnię z Wilusiem oraz rysunki satyryczne przedstawiające wiszących na szubienicy Austriaka i Prusaka z podpisem: Viribus unitis. Na tym ogrodzeniu polscy legioniści zawieszali również na znak protestu odznaczenia bojowe otrzymane od dowódców austriackich i pruskich, wokół których krakowianie ustawiali płonące świeczki łojowe^[2].

Wiedeńskie Towarzystwo Ubezpieczeniowe „Feniks” w 1928 r. zwróciło się do architekta Adolfa Szyszko-Bohusza z propozycją zaprojektowania i wybudowania nowej kamienicy.

Powstała latach 1928–1932 awangardowa i supernowoczesna bryła nowego budynku, w stylu art déco, wzbudziła kontrowersje i ostre protesty środowiska konserwatorskiego. Zostały one przerwane w wyniku osobistej interwencji zaprzyjaźnionego z Szyszko-Bohuszem prezydenta Ignacego Mościckiego^[3]. Krakowianie ze względu na stylizowaną (dziś nieistniejącą) attykę nazywali kamienicę „Domem pod Kominami”.

Na rogu kamienicy znajduje się jej godło – aluminiowa rzeźba kobiety (Higieja).

W narożnym lokalu, przez ponad 70 lat, znajdował się sklep firmowy producenta czekolady firmy „E. Wedel”. Pamiątką po nim jest mozaikowa posadzka z logiem fabryki.

Jest to pierwszy w Krakowie budynek, gdzie eleganckie mieszkania zostały wyposażone w klimatyzację. W latach II wojny światowej kamienicę przebudowali Niemcy (według projektu Georga Stahla) i zlikwidowali attykę od strony Rynku Głównego^[4].

W latach 1931–1933 powstał także drugi budynek Feniksa przy ulicy Basztowej 15.

2 stycznia 1991 kamienica została wpisana do rejestru zabytków^[1]. Znajduje się także w gminnej ewidencji zabytków^[5].

• 
  Budynek około roku 1939, przed przebudową
• 
  Widok od strony Rynku Głównego, przed remontem – 2011
• 
  Godło domu – rzeźba narożna. Według projektu Karola Muszkieta – 1932
• 
  Logo firmy „E. Wedel” na posadzce narożnego lokalu

• Jacek Purchla Urbanistyka, architektura i budownictwo, [w:] Dzieje Krakowa, t. 4, Kraków: Wydawnictwo Literackie, 1997.
• Zdjęcia z budowy domu 1931-1932
• W sprawie tzw. Fenicjany – miesięcznik 'Kraków” marzec 2015